Czym dokładnie jest kombucha i jakie substancje prozdrowotne są obecne w tym napoju?

Kombucha to napój otrzymywany poprzez fermentację słodkiej herbaty przy udziale kultury bakterii i drożdży (SCOBY – Symbiotic Culture Of Bacteria and Yeast). Jest to popularny napój w wielu krajach, znany nie tylko ze swojego charakterystycznego smaku, ale także z wielu zdrowotnych korzyści, które mu się przypisuje.

Główne składniki i substancje prozdrowotne obecne w napoju to:

• kwas octowy – ma właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne; pomaga w utrzymaniu równowagi mikroflory jelitowej i może wspomagać trawienie,
• probiotyki – są korzystne dla zdrowia układu pokarmowego; te mikroorganizmy wspierają zdrową florę bakteryjną w jelitach, co może poprawić trawienie i układ odpornościowy,
• polifenole – takie jak katechiny i flawonoidy, które mają właściwości przeciwutleniające; przeciwutleniacze pomagają w zwalczaniu wolnych rodników i mogą chronić organizm przed uszkodzeniem komórek,
• witaminy i minerały – kombucha może dostarczać pewne witaminy (np. witaminę C, witaminę B) oraz minerały (np. żelazo, magnez), choć ich ilość zależy od czasu fermentacji i składników użytych do przygotowania napoju,
• glukuronian – związek chemiczny, który pomaga organizmowi w procesie detoksykacji, wiążąc i usuwając toksyny z organizmu; jest bardzo dobrym składnikiem wspierającym pracę wątroby. 

Jakie korzyści zdrowotne przypisuje się spożywaniu kombuchy? Czy są badania naukowe, które by je potwierdzały? Jakie zdanie na temat tego napoju mają lekarze?

Istnieją badania naukowe dotyczące kombuchy, które sugerują pewne potencjalne korzyści zdrowotne tego napoju np.:

Wpływ na układ pokarmowy 

Badanie z 2013 r. przeprowadzone przez Moorepark Food Research Centre pokazuje, że spożywanie kombuchy może pomóc w utrzymaniu zdrowej flory jelitowej i poprawie trawienia. Dokładny wpływ na przewód pokarmowy zależy jednak od rodzaju bakterii i drożdży obecnych w tym napoju.

National Center for Complementary and Integrative Health mówi o pozytywnym działaniu probiotyków w następujących jednostkach chorobowych:  biegunce, zapalnej chorobie jelit, zespole jelita drażliwego.

Antyoksydacyjne właściwości

Kombucha zawiera polifenole, które są związane z właściwościami antyoksydacyjnymi. Przeciwutleniacze zwalczają wolne rodniki i mogą być korzystne dla serca i ogólnego zdrowia organizmu.

Wpływ na poziom cholesterolu

Badania pochodzące z 2015 r. z czasopisma „Pharmaceutical Biology” mówią o tym, że kombucha pomaga obniżyć poziom cholesterolu LDL u szczurów, a kolejne obserwacje z publikacji „Food & Function” sugerują, że probiotyki zawarte w tym fermentowanym napoju zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Potencjalne właściwości przeciwnowotworowe

Niektóre badania laboratoryjne wykazały, że ekstrakty z kombuchy mogą wykazywać działanie przeciwnowotworowe na komórki rakowe. W badaniach in vitro potwierdzono selektywny wpływ toksyczny na komórki raka okrężnicy, nie ingerując przy tym w zdrowe komórki nabłonka.

Kombucha a leczenie cukrzycy typu 2

Kombucha może być potencjalnym wsparciem w leczeniu cukrzycy typu 2, choć dowiedziono tego tylko w badaniach na zwierzętach. Publikacja z 2012 r. w czasopiśmie „BMC Complementary Medicine and Therapies” mówi o roli kombuchy w obniżaniu poziomu cukru we krwi u szczurów z cukrzycą. Mimo tych obiecujących wyników, potrzebne są bardziej zaawansowane badania kliniczne, aby dokładnie zrozumieć korzyści zdrowotne kombuchy i określić optymalne dawki oraz składniki aktywne.

Opinie lekarzy na temat kombuchy są zróżnicowane. Niektórzy lekarze uważają, że umiarkowane spożycie kombuchy może być bezpieczne i mieć pewne korzyści zdrowotne, zwłaszcza jeśli pomaga w zwiększeniu spożycia probiotyków lub przeciwdziała konsumpcji napojów gazowanych o wysokiej zawartości cukru.

Kluczowymi kwestiami, na które lekarze zwracają uwagę, są:

• bezpieczeństwo – domowa produkcja kombuchy może prowadzić do niekontrolowanej fermentacji i stanowić ryzyko dla zdrowia; ważne jest, aby przestrzegać zasad higieny i procesu fermentacji, chcąc uniknąć potencjalnych zagrożeń dla zdrowia,
• interakcje z lekami – istnieje potencjalne ryzyko interakcji między kombuchą a niektórymi lekami; osoby przyjmujące leki powinny konsultować się z lekarzem w celu uniknięcia ewentualnych problemów,
• działania uboczne – niektóre osoby mogą doświadczyć problemów żołądkowych, wzdęć lub biegunki po spożyciu kombuchy, szczególnie jeśli nie są przyzwyczajone do produktów fermentowanych.

W jaki sposób kombucha wpływa na mikroflorę jelit? Czy jej spożywanie jest wskazane dla osób mających problemy trawienne i jelitowe?

Kombucha może wpływać na mikroflorę jelit w wyniku obecności probiotycznych bakterii i drożdży oraz procesu fermentacji na kilka sposobów:

• dostarczanie probiotyków – kombucha jest naturalnie bogata w probiotyczne mikroorganizmy, takie jak Lactobacillus i Bifidobacterium, które mogą osiedlać się w jelitach i wspierać zdrową mikroflorę bakteryjną,
• konkurencja z patogennymi mikroorganizmami – probiotyki w kombuchy konkurują o miejsce i składniki odżywcze z patogennymi mikroorganizmami w jelitach. To może pomóc w zmniejszeniu populacji niekorzystnych bakterii i przyczynić się do utrzymania równowagi mikroflory jelitowej oraz wspierać trawienie,
• wzmocnienie układu immunologicznego – mikroflora jelitowa jest powiązana z układem immunologicznym; probiotyki obecne w kombuchy mogą wspomagać odporność organizmu poprzez stymulowanie układu immunologicznego.

Możliwe są jednak pewne działania uboczne – niektóre osoby mogą doświadczać biegunki, wzdęć czy innych problemów żołądkowych. To może być szczególnie istotne dla osób z już istniejącymi problemami trawiennymi. Produkt fermentujący może wpłynąć na osoby z nadwrażliwością żołądka lub refluksową chorobą żołądka. Kwasowość napoju może pogorszyć objawy tych schorzeń.

Jakie skutki może przynieść picie kombuchy u osób z kandydozą układu pokarmowego?

Kandydoza układu pokarmowego, inaczej znana jako grzybica jelit, jest stanem, w którym drożdżaki Candida albicans rosną w nadmiarze w jelitach, co może prowadzić do różnych objawów trawiennych i ogólnego złego samopoczucia. Picie kombuchy może mieć różne skutki u osób z kandydozą układu pokarmowego, a te skutki mogą być zarówno korzystne, jak i potencjalnie niekorzystne:

Potencjalne korzyści:

Probiotyki (bakterie i drożdże) obecne w kombuchy mogą pomóc w przywróceniu zdrowej równowagi mikroflory jelitowej. To może być korzystne, ponieważ probiotyki mogą konkurencyjnie wypierać drożdże Candida i pomagać w utrzymaniu zdrowych jelit. Probiotyki w kombuchy mogą pomóc w poprawie trawienia i złagodzeniu objawów związanych z kandydozą, takich jak biegunka, wzdęcia i niestrawność.

Potencjalne ryzyka:

Niektóre komercyjne wersje kombuchy mogą zawierać cukier jako składnik odżywczy dla drożdży i bakterii podczas procesu fermentacji. Spożywanie kombuchy z dużą ilością cukru może dostarczać substancji odżywczych dla drożdży Candida, co może być niekorzystne w przypadku kandydozy. Domowa produkcja kombuchy natomiast może prowadzić do niekontrolowanej fermentacji, co może być również problematyczne dla osób z kandydozą, ponieważ fermentacja może sprzyjać rozwojowi drożdży. Tacy chorzy powinni rozważyć picie kombuchy z ostrożnością i skonsultować się z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia przed włączeniem tego napoju do swojej diety.

Komu szczególnie zalecane jest picie kombuchy, a kto powinien z niej zrezygnować?

Picie kombuchy może być korzystne dla wielu osób, ale istnieją grupy ryzyka, które powinny zachować ostrożność ze względu na indywidualne potrzeby zdrowotne.

Kto może mieć korzyści z picia kombuchy?

• osoby cierpiące na problemy trawienne, takie jak zaparcia, wzdęcia, niestrawność lub biegunka, mogą znaleźć ulgę w piciu kombuchy ze względu na obecne w niej probiotyki,
• osoby poszukujące alternatywy dla napojów gazowanych o wysokiej zawartości cukru – kombucha jest niskokalorycznym i niskocukrowym napojem gazowanym, co czyni ją potencjalnie zdrowszą alternatywą dla napojów gazowanych z dużą ilością dodanego cukru,
• osoby z wysokim cholesterolem – regularne picie herbaty wpływa korzystnie na profil lipidowy i może zmniejszać ryzyko chorób serca,
• osoby z cukrzycą lub problemami z kontrolą poziomu cukru we krwi – niemniej należy uważać na niektóre komercyjne wersje kombuchy, które mogą zawierać znaczną ilość cukru; osoby z cukrzycą lub problemami z cukrem we krwi powinny dokładnie sprawdzać etykiety i wybierać wersje kombuchy o niskiej zawartości cukru.

Kto powinien zachować ostrożność lub zrezygnować z picia kombuchy?

• osoby z zapaleniem błony śluzowej żołądka – kombucha może prowadzić do nasilenia objawów refluksu żołądkowego,
• osoby z osłabionym układem immunologicznym – w niektórych przypadkach napoje fermentowane, takie jak kombucha, mogą stanowić ryzyko dla osób z osłabionym układem immunologicznym, np. po chemioterapii lub transplantacji narządów,
• kobiety w ciąży i karmiące piersią – nie ma wystarczająco dużo badań, aby określić, czy picie kombuchy jest bezpieczne w czasie ciąży i podczas karmienia piersią, dlatego w tych okolicznościach lepiej skonsultować się z lekarzem.

Jak często i w jakich ilościach zaleca się picie kombuchy? Czy mogą wystąpić potencjalne skutki uboczne lub ryzyko zdrowotne związane z jej nadmiernym spożyciem?

Picie kombuchy trzeba dostosować do indywidualnych preferencji i potrzeb zdrowotnych. Nie istnieje jedna idealna ilość czy częstotliwość spożywania kombuchy, która będzie pasować do każdej osoby. Istnieją jednak pewne ogólne wytyczne, które można wziąć pod uwagę, aby korzystać z tego napoju w sposób bezpieczny:

1. Rozpocznij od małych ilości – jeśli dopiero wdrażasz kombuchę do swojej diety lub masz wrażliwy układ trawienny, rozpocznij od niewielkich ilości, np. pół szklanki (ok. 120 ml) dziennie lub co drugi dzień. To pozwoli twojemu organizmowi dostosować się do obecności probiotyków i uniknąć ewentualnych problemów żołądkowych. Przyjmuje się, że bezpieczna dawka napoju kombucha to nie więcej niż 118 ml w ciągu dnia.

2. Dostosuj ilość do własnych potrzeb – ilość kombuchy, którą warto spożywać, może zależeć od wielu czynników, takich jak indywidualne preferencje smakowe, potrzeby probiotyków i ogólny stan zdrowia. Niektórzy ludzie piją kombuchę codziennie, podczas gdy inni spożywają ją tylko okazjonalnie.

3. Unikaj nadmiernego spożycia – nie zaleca się spożywania zbyt dużej ilości kombuchy, ponieważ może to prowadzić do nadmiernego spożycia cukru lub kwasu octowego.

Czy kombucha może być skutecznym suplementym dedykowanym osobom z poszczególnymi przypadłościami, takimi jak cukrzyca czy otyłość?

Badanie przeprowadzone przez Georgetown University School of Health, University of Nebraska-Lincoln i MedStar Health wykazało, że osoby z cukrzycą typu 2 odczuwają korzyści z regularnego picia kombuchy. Naukowcy wykazali, że u pacjentów, którzy pili ten fermentowany napój przez miesiąc, zaobserwowano spadek poziomu cukru we krwi w porównaniu z grupą placebo nie spożywającą kombuchy. Badacze zgłębili skład mikroorganizmów, które znajdują się w herbacie podawanej uczestnikom i zaobserwowali, że dominują w niej bakterie kwasu mlekowego oraz kwasu octowego z drożdżami Dekkera. To właśnie te mikroorganizmy w największym stopniu obniżają poziomu glukozy. W grupie, w której pito kombuchę, zauważono średni spadek poziomu cukru we krwi na czczo z 164mg/dl do 116 mg/dl po czterech tygodniach spożywania napoju. Niemniej osoby z cukrzycą powinny nadal monitorować ilość węglowodanów i cukru, nawet w przypadku niskocukrowej kombuchy.

Czy samodzielne przygotowanie kombuchy w warunkach domowych jest bezpieczne? Jakie są główne różnice między komercyjnie dostępnymi kombuchami a tymi przygotowywanymi w domu pod względem jakości i bezpieczeństwa?

Samodzielne przygotowanie kombuchy w warunkach domowych może być bezpieczne, pod warunkiem że przestrzegasz odpowiednich zasad higieny i procesu fermentacji. Oto kilka wskazówek, które pomogą zachować bezpieczeństwo podczas przygotowywania kombuchy w domu:

1. Zachowuj czystość – przed rozpoczęciem procesu fermentacji upewnij się, że wszystkie naczynia, narzędzia i powierzchnie, których będziesz używać, są dokładnie umyte i wysterylizowane. Unikaj używania mydeł zapachowych lub innych środków, które mogą pozostawić ślady substancji, zakłócając proces fermentacji.

2. Zastosuj odpowiednie naczynia – szklane lub ceramiczne naczynia z zakrywką lub ściereczką, która przepuszcza powietrze, są zwykle najlepszym wyborem. Unikaj naczyń z metalu, ponieważ niektóre z nich mogą reagować z kwasem octowym, który powstaje podczas fermentacji.

3. Miej czyste ręce – podczas procesu fermentacji, a także przy wyjmowaniu próbek kombuchy, staraj się zachować czystość rąk, aby uniknąć wprowadzania niepożądanych mikroorganizmów do napoju.

4. Monitoruj temperaturę – kombucha fermentuje najlepiej w umiarkowanych temperaturach, zwykle w zakresie od 20°C do 30°C. Unikaj ekstremalnych temperatur, które mogą zakłócić proces fermentacji.

5. Przykryj naczynie – zakryj naczynie do fermentacji, ale pozostaw pewien dostęp powietrza. To pozwoli na wymianę gazów i uniknięcie wzrostu niepożądanych mikroorganizmów.

6. Bądź ostrożny z dodatkami – jeśli chcesz dodać owoce, zioła czy przyprawy, upewnij się, że są one czyste i świeże. Unikaj używania zanieczyszczonych składników.

7. Śledź proces fermentacji – regularnie sprawdzaj proces fermentacji, aby uniknąć nadmiernego fermentowania, co może prowadzić do zbyt kwaśnej kombuchy. Proces fermentacji może trwać od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od warunków.

Istnieją różnice między komercyjnie dostępnymi kombuchami a tymi przygotowywanymi w domu pod względem jakości i bezpieczeństwa. Oto główne różnice:

• proces produkcji – kombucha komercyjna jest zazwyczaj produkowana w kontrolowanych warunkach fabrycznych, gdzie proces fermentacji jest monitorowany i utrzymany na stałym poziomie; w przypadku kombuchy domowej proces ten może być mniej restrykcyjnie kontrolowany i bardziej zmienny, co może prowadzić do różnic w smaku, kwasowości i jakości,
• składniki – kombucha komercyjna często jest produkowana z dokładnie dobranych składników o znanej jakości; w przypadku kombuchy domowej jakość składników może być bardziej zróżnicowana, co może wpływać na smak i jakość napoju,
• zawartość cukru – komercyjne kombuchy często są kontrolowane pod względem zawartości cukru i kwasowości, co pozwala na uzyskanie spójnego produktu; w przypadku kombuchy domowej zawartość cukru może być bardziej zmienna, co wpływa na smak i właściwości napoju,
• smak i konsystencja – kombucha komercyjna często jest dostępna w różnych smakach i konsystencjach, które są kontrolowane i dostosowywane do preferencji konsumentów; kombucha domowa może mieć bardziej zmienny smak i konsystencję, w zależności od indywidualnych umiejętności i receptury,
• dostępność – kombucha komercyjna jest łatwo dostępna w sklepach spożywczych i może być wygodniejszą opcją dla osób, które nie chcą lub nie mogą przygotowywać jej w domu.

Podsumowując, kombucha komercyjna i ta przygotowywana w domu mają swoje zalety i wady. Kombucha komercyjna jest zwykle bardziej kontrolowana pod względem jakości i bezpieczeństwa, co może być atrakcyjne dla konsumentów, którzy cenią spójność produktu. Z drugiej strony kombucha domowa pozwala na większą kontrolę nad procesem i może być dostosowana do indywidualnych preferencji smakowych. Bez względu na to, która opcja jest wybierana, ważne jest, aby przestrzegać zasad higieny i zrozumieć proces fermentacji, chcąc pić zdrowy i smaczny napój.

Co wyróżnia kombuchę na tle innych napojów o właściwościach prozdrowotnych? Dla których z nich może stanowić skuteczną alternatywę?

Kombuchę na tle innych napojów wyróżnia przede wszystkim:

• niskokaloryczność – co jest alternatywą dla napojów gazowanych i soków o wysokiej zawartości cukru; dla osób dbających o wagę lub kontrolujących ilość spożywanego cukru może to być atrakcyjna opcja,
• wartość odżywcza – kombucha dostarcza niektóre składniki odżywcze, takie jak witaminy B i C, a także enzymy i przeciwutleniacze, 
• warianty smakowe – kombucha jest dostępna w różnych smakach, co sprawia, że jest atrakcyjna dla osób poszukujących odmiennych doznań smakowych; dzięki dodatkowi owoców, ziół czy przypraw można uzyskać różnorodność smaków,
• naturalność – kombucha jest wytwarzana w procesie fermentacji, bez użycia sztucznych konserwantów czy barwników, co może być atrakcyjne dla osób preferujących naturalne produkty,
• możliwość produkcji domowej – kombuchę można także przygotować w domu, co daje kontrolę nad procesem fermentacji i pozwala dostosować jej smak oraz zawartość cukru do indywidualnych preferencji.

Kombucha stanowi alternatywę dla wielu różnych napojów, szczególnie tych, które często są spożywane z powodu smaku, efektu orzeźwienia lub korzyści zdrowotnych. Może zastąpić:

• napoje gazowane, takie jak cola, lemoniada czy inne napoje słodzone – jest to lepsza opcja, ponieważ zawiera mniej cukru i korzystne składniki, takie jak probiotyki,
• soki owocowe – kombucha o smaku owocowym może stanowić zdrowszą alternatywę dla soków owocowych, które często zawierają dużo cukru,
• napoje energetyczne – niektórzy wybierają kombuchę jako zdrowszy zamiennik dla napojów energetycznych, które często są bogate sztuczne dodatki; kombucha może dostarczać naturalnej energii dzięki fermentacji, ale w mniejszym stopniu niż napoje energetyczne,
• kawy i herbaty – niektórzy ludzie zastępują kawę lub herbatę kombuchą, zwłaszcza jeśli szukają produktu z niższą zawartością kofeiny; kombucha może być, podobnie jak herbata, przygotowana na zimno lub gorąco,
• napoje sportowe – dla osób aktywnych fizycznie kombucha może być alternatywą dla napojów izotonicznych, które zawierają elektrolity i cukry; oczywiście zawartość elektrolitów w kombuchy może być niższa niż w specjalnie opracowanych napojach sportowych,
• wody smakowe – kombucha o smaku owocowym lub ziołowym może zastąpić wody smakowe z dodatkiem sztucznych aromatów; zapewnia naturalny smak i jest mniej kaloryczna.

Trzeba pamiętać jednak, że wybierając kombuchę jako alternatywę, ważne jest, aby dokładnie przeczytać etykietę, ponieważ różne marki i smaki mogą mieć różne właściwości, w tym zawartość cukru i kalorii. Jeśli ważna jest dla ciebie zawartość cukru, wybieraj niskocukrowe wersje kombuchy.

Jakie jeszcze znane są Pani produkty na bazie kombuchy oprócz napojów?

Kombucha jest popularna nie tylko jako napój, ale także składnik lub podstawa różnych produktów żywnościowych i kosmetycznych ze względu na swoje potencjalne korzyści zdrowotne i naturalne właściwości:

• kombucha w wersji syropu lub koncentratu – kombuchę można znaleźć w postaci syropu lub koncentratu, który może być używany do przygotowywania napojów, koktajli, sosów, dressingu i innych potraw; jest to wygodny sposób na dodanie smaku do różnych potraw,
• lody – niektóre marki produkują lody na bazie kombuchy, które są mniej kaloryczne niż tradycyjne lody,
• kapsułki lub suplementy na bazie kombuchy – dostępne są suplementy diety w formie kapsułek lub proszku, które zawierają ekstrakt z kombuchy; mogą być one stosowane w celu wsparcia zdrowia układu pokarmowego,
• kosmetyki – niektóre firmy produkują kosmetyki, takie jak mydła, szampony, maseczki do twarzy i kremy, które zawierają ekstrakt z kombuchy; stosowane są w nawilżeniu skóry i poprawie ogólnego stanu cery,
• kiszonki i marynaty – kombuchę można wykorzystać jako składnik do kiszenia warzyw i przygotowywania marynat,
• mleczka roślinne – kombucha może być również używana jako bazowy składnik przy produkcji mleczek roślinnych, takich jak mleko migdałowe lub kokosowe; dodaje ona smak i korzyści zdrowotne.

Czy znane są dalsze kierunki i perspektywy badań nad kombuchą i jej działaniem na organizm człowieka?

Tak, badania nad kombuchą i jej wpływem na organizm człowieka są nadal aktywnie prowadzone, a naukowcy eksplorują różne aspekty tego popularnego napoju:

Wpływ na metabolizm

Badacze kontynuują badania w celu zrozumienia mechanizmu działania na regulację poziomu glukozy we krwi jako alternatywna metoda walki z cukrzycą.

Źródło naturalnych związków biologicznie aktywnych

Badacze biorą pod uwagę, czy kombucha może być używana jako źródło naturalnych związków o potencjalnych właściwościach zdrowotnych, takich jak przeciwutleniacze czy substancje przeciwzapalne.

Optymalna dawka i częstotliwość spożycia

Ważne, aby określić, jakie ilości napoju mogą przynosić najlepsze korzyści zdrowotne.

A jakie są Pani osobiste doświadczenia i wrażenia związane z kombuchą?

Stosuję kombuchę jako naturalny energetyk. Jeśli nie zdążę wypić kawy przed wyjściem do pracy, sięgam po butelkę kombuchy i jestem jak nowo narodzona.