Przyczyny trądziku

Źródła występowania trądziku są złożone i wieloczynnikowe, ponieważ obejmują: predyspozycje genetyczne, wahania hormonalne, prowadzące do nadmiernej produkcji sebum i oleju przez gruczoły łojowe, stany zapalne, hiperkeratynizację mieszków włosowych (namnażanie komórek i pogrubienie naskórka), kolonizację bakteryjną oraz nieprawidłowe złuszczanie komórek skóry gruczołów łojowych. Zatykanie porów prowadzi do powstawania mikrozaskórników, w których gromadzi się brud i bakterie. Ważną rolę w rozwoju trądziku odgrywają także hormony, a ich zmiany często objawiają się w postaci trądziku hormonalnego. Zwykle występuje on w okresie dojrzewania, ze względu na wzrost poziomu hormonów płciowych, niezależnie od płci. Kobiety doświadczają tego typu trądziku także w późniejszym życiu, co jest skorelowane z wahaniami hormonalnymi podczas ciąży, przed menopauzą i w czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Innym czynnikiem, zaangażowanym w patogenezę trądziku, jest stan zapalny skóry właściwej, obejmujący trzy typy zapalnych zmian trądzikowych (grudki, krosty i guzki). Uważa się, że zapalenie skóry właściwej jest spowodowane przede wszystkim reakcją immunologiczną na Propionibacterium acnes (P. acnes) – beztlenową bakterię Gram-dodatnią, która kolonizuje bogate w łój środowisko zaskórników zamkniętych. Występuje ona naturalnie na skórze, jednak u osób z trądzikiem rośnie w sposób niekontrolowany i prowadzi do rozwoju stanu zapalnego oraz uszkodzenia skóry.

W uprzemysłowionych społeczeństwach zachodnich trądzik jest wszechobecną chorobą skóry, która tylko w Stanach Zjednoczonych dotyka od 40 do 50 mln osób. Mimo, że dotyczy głównie młodzieży, często pojawia się również u dzieci i dorosłych. Co ciekawe, nie odnotowano zmian trądzikowych u niektórych populacji niezachodnich – Innuitów (Eskimosów) oraz mieszkańców wysp Okinawa i Kitavan. Chociaż badania wykazały, że czynniki dziedziczne są bardzo istotne w określaniu podatności na trądzik, całkowity brak choroby u tamtejszej ludności wskazuje na istotność czynników środowiskowych, takich jak dieta. Sposób odżywiania się tych populacji jest wolny od przetworzonej żywności, ziaren zbóż, produktów mlecznych, rafinowanych cukrów czy olejów i prawie w całości składa się z nieprzetworzonych świeżych owoców, warzyw, chudego mięsa, ryb i owoców morza.

Obecnie dostępna literatura przedstawia, w jaki sposób manipulacje dietą mogą wpływać bezpośrednio lub pośrednio na równowagę hormonów steroidowych (a tym samym syntezę sebum), proliferację komórek skóry oraz stan zapalny. Rozregulowanie tych trzech podstawowych mechanizmów fizjologicznych, wraz z udziałem bakterii Propionibacterium acnes na skórze, stanowi bezpośrednie przyczyny trądziku.

Wysoki indeks glikemiczny

Indeks glikemiczny, pierwotnie opracowany w 1981 r., jest względnym porównaniem potencjału różnych pokarmów lub ich kombinacji w stosunku do podnoszenia poziomu glukozy we krwi, na podstawie ilości węglowodanów w pożywieniu. Żywność o wysokim indeksie glikemicznym (IG) to produkty, których spożycie powoduje szybki wzrost poziomu glukozy we krwi, np.: białe pieczywo, krakersy, płatki zbożowe, desery z białej mąki, biały ryż, makaron ryżowy, biały makaron, cukry, niektóre słodziki, napoje bezalkoholowe i inne. Spożycie takich produktów prowadzi do nagłego skoku cukru we krwi i wzrostu produkcji insuliny, która pośrednio wpływa na nadprodukcję komórek skóry, a także zwiększenie poziomu androgenów (męskich hormonów) i hormonu wzrostu, co sprzyja nadmiernej produkcji sebum – naturalnego oleju w naszej skórze.

Trądzik u kobiet z zespołem policystycznych jajników

Tolbutamid był jednym z pierwszych leków, stosowanych z powodzeniem w terapii pacjentów z cukrzycą typu 2. Jedną z nieoczekiwanych korzyści ubocznych była poprawa stanu cery u zdrowych pacjentów, co najprawdopodobniej wiązało się z unormowaniem poziomu insuliny we krwi. Trądzik jest także charakterystyczną cechą u pacjentek z zespołem policystycznych jajników (PCOS), którym często towarzyszy otyłość i insulinooporność, a także podwyższone stężenie androgenów. Wykazano, że leki podawane kobietom z PCOS nie tylko poprawiają metabolizm insuliny, ale prowadzą też do zahamowania nadmiernej produkcji androgenów. Obie te zmiany fizjologiczne są istotne terapeutycznie dla pacjentek z PCOS, u których występuje trądzik.

Prawidłowa praca jelit a trądzik

Bogata w cukry dieta może również wywołać trądzik w przypadku problemów z jelitami i zaburzenia funkcjonowania naturalnej mikroflory bakteryjnej. Cukry wówczas sprzyjają uwalnianiu toksyn i rozwojowi stanu zapalnego, który przejawia się na skórze jako trądzik. Badania wykazały, że bogate w cukry z przetworzonej żywności diety mogą zwiększać przepuszczalność jelit, co również często prowadzi do trądziku.

Zmiana nawyków żywieniowych

Interwencje dietetyczne z użyciem węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym oraz zmiana niektórych nawyków żywieniowych mogą mieć potencjał terapeutyczny w przypadku trądziku, ze względu na korzystne działanie na organizm i hormony, związane z metabolizmem. Badania wykazały, że diety, bogate w produkty niskoglikemiczne, obniżają poziom testosteronu w surowicy i stężenie glukozy na czczo. Te zmiany sprzyjają prawidłowej proliferacji komórek skóry i zmniejszają produkcję sebum. Stosowanie bogatej w składniki odżywcze diety przeciwzapalnej jest jednym z najlepszych sposobów naturalnego leczenia i zapobiegania trądzikowi, a wybór żywności, redukującej stany zapalne, ma kluczowe znaczenie w tym kontekście. Uwzględniając fakt, że trądzik jest ściśle powiązany z zachodnimi dietami, ograniczanie lub unikanie wysoce przetworzonych produktów jest niezwykle ważne przy próbie eliminacji trądziku poprzez sposób odżywiania się. Warto zatem przestrzegać pełnowartościowej, nieprzetworzonej diety o niskim IG.

Jak powinna wyglądać dieta z niskim indeksem glikemicznym u osób z trądzikiem? Dietetyk Sara Gawrońska radzi

Dieta osób, borykających się z problemem trądziku, powinna opierać się na zasadach zdrowego odżywania. Dodatkowo warto, aby miała ona charakter przeciwzapalny i bazowała na produktach z niskim indeksem glikemicznym. Najkorzystniejsze będzie spożywanie pięciu posiłków dziennie co około 3-4 godziny. Bardzo ważne jest, aby między posiłkami nie podjadać i zachowywać wspomniane odstępy w jedzeniu. Podstawą diety powinny być warzywa, głównie w postaci surowej. W jadłospisie warto uwzględnić także owoce, najlepiej w formie nieprzetworzonej. Dieta bogata w owoce i warzywa jest ściśle związana z łagodzeniem stanu zapalnego i redukcją trądziku, ze względu na dostarczenie organizmowi przeciwzapalnych antyoksydantów i innych ważnych składników odżywczych, wspomagających skórę (np. witaminy C). Należy jednak pamiętać, że bardzo istotnym czynnikiem w diecie o niskim indeksie glikemicznym jest sposób obróbki produktów. Zdecydowanie lepszym wyborem będą świeże owoce niż dżem czy soki z nich pozyskane. Takie produkty nie zawierają błonnika i powodują szybki wzrost poziomu cukru we krwi. Dlatego korzystniejsze będzie spożywanie całych owoców, najlepiej na surowo.

Aby posiłki były odpowiednio zbilansowane, dieta musi zawierać węglowodany, białka oraz tłuszcze. Źródłem węglowodanów są wspomniane wcześniej warzywa i owoce, ale także produkty zbożowe. Wybierajmy spośród nich te, które są jak najmniej przetworzone i pochodzą z ziaren pełnego przemiału. Najlepszymi wyborami będą: pełnoziarniste pieczywo i makarony, gruboziarniste kasze (np. gryczana, pęczak) oraz brązowy ryż. Do domowych wypieków warto używać mąki o jak najwyższym typie. Doskonałym rozwiązaniem będzie także zamiana tradycyjnych słodzików, takich jak cukier czy miód, na stewię, erytrol lub ksylitol, które nie będą powodować nagłego wzrostu poziomu glukozy we krwi.

Wśród źródeł tłuszczów powinniśmy zwrócić uwagę na charakter przeciwzapalny niektórych z nich. W diecie osoby z trądzikiem należy uwzględnić źródła kwasów omega-3, którymi są m.in.: tłuste ryby, nasiona, pestki, niektóre oleje roślinne (np. olej z czarnuszki, oliwa z oliwek). Z codziennych posiłków powinny za to zostać wyeliminowane produkty, bogate w kwasy tłuszczowe nasycone. Należą do nich m.in.: tłuste mięsa i wędliny, smalec, produkty typu fast food, olej kokosowy i wyroby cukiernicze. Wprowadzenie zmian w zakresie rodzaju tłuszczów, wykorzystywanych w diecie, może zmniejszyć objawy trądziku.

Białka do diety dostarczać powinny głównie: chude mięsa, jaja, nabiał (jeśli jest dobrze tolerowany), nasiona roślin strączkowych oraz ryby. Pamiętajmy, że najlepszym wyborem będą produkty nieprzetworzone, z których przygotujemy potrawy samodzielnie. Kupując produkty, m.in. nabiałowe, należy zwracać uwagę, czy nie są one dosładzane cukrem. Wiedząc, gdzie znaleźć odpowiednie źródła białek, tłuszczów oraz węglowodanów, warto skupić się jeszcze na komponowaniu posiłków. Idealne danie zawiera produkty z każdej ze wspomnianych grup, jednak najważniejszą kwestią do zapamiętania jest to, aby unikać spożywania posiłków, które dostarczają jedynie cukrów prostych. Zatem, zamiast musu owocowego zdecydowanie lepiej przygotować jogurt naturalny (białko) z dodatkiem surowych, pokrojonych owoców (węglowodany) oraz orzechów czy nasion (tłuszcze). Tak skomponowany posiłek nie tylko zapewni nam sytość na dłużej, ale przede wszystkim – spowolni wyrzut insuliny.

Nie można także nie wspomnieć o rodzaju płynów, które będą najlepszym wyborem na diecie o niskim indeksie glikemicznym. Sięgajmy przede wszystkim po wodę. Możemy urozmaicić jej smak, dodając do niej cytrynę, miętę lub sezonowe owoce. Dobrym wyborem będzie także herbata (głównie zielona), niesłodzona kawa oraz sporadycznie – soki warzywne. Zrezygnujmy z picia napojów, słodzonych cukrem lub syropami. Zdecydowanie warto także ograniczyć picie alkoholu i wspomnianych wcześniej soków owocowych. W razie jakichkolwiek wątpliwości co do diety w przypadku trądziku należy zasięgnąć porady u specjalisty, czyli dietetyka. Pomoże on w zmianie nawyków żywieniowych tak, aby to, co spożywamy, miało szansę pozytywnie wpłynąć na zdrowie oraz wygląd cery.

Źródło: