Wolne rodniki, czyli…
Innymi słowy, każda molekuła, posiadająca na powłoce walencyjnej przynajmniej jeden niesparowany elektron. Jest to czynnik strukturalny, który odpowiada za niestabilność oraz wysoką reaktywność. W zależności od bodźców takie cząstki mogą występować w roli zarówno utleniacza, jak i reduktora. Mimo złej sławy, w odpowiedniej ilości są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Takie molekuły wspomagają układ odpornościowy w walce z bakteriami, wirusami i grzybami, a także są nieodłącznym elementem w procesie degradacji licznych antygenów. Jak wynika z definicji wolnych rodników, RFT stanowią produkty elektronowych reakcji cząsteczkowych tlenu. Dokładniej mówiąc, są to rodniki powstałe w wyniku jednoelektronowej reakcji cząsteczki tlenu oraz kolejnych ich przemian. Przykładami są nadtlenek wodoru H2O2 oraz rodnik wodorotlenowy •OH.
Warunki fizjologiczne vs. patologiczne
Jak zostało już wspomniane, pewna ilość wolnych rodników jest potrzebna każdemu organizmowi. Takie molekuły powstają w wyniku licznych reakcji metabolicznych, jednak wykształcone mechanizmy przeciwutleniające sprawiają, że nie kumulują się, ani nie wpływają negatywnie na funkcje życiowe. Problemem jest ich nadmierna produkcja, w tzw. warunkach patologicznych. Dotyczą one sytuacji, kiedy produkcja wolnych rodników znacząco przekracza możliwości antyoksydacyjne. Równowaga zostaje zaburzona, a w organizmie występuje stres oksydacyjny, będący przyczyną wielu poważnych dolegliwości.
Przyczyny powstawania RFT
Źródła zagrożenia możemy podzielić na dwie podstawowe kategorie: czynniki egzogenne i endogenne.
Rys. 1. Przykłady źródeł powstawania reaktywnych form tlenu.
RFT a praca naszego organizmu
Istnieje wiele cyklicznych przemian rodników, a reagują one głównie z białkami, lipidami, polisacharydami i kwasami nukleinowymi. Na białka najczęściej wpływa rodnik wodorotlenowy, co skutkuje modyfikacjami reszt aminowych lub grup prostetycznych, a ostatecznie – zniszczeniem struktury białek. Wolnorodnikowe reakcje lipidów lub ich nadtlenków, powstających w wyniku peroksydacji, mogą prowadzić do uszkodzenia błon i organelli komórkowych. Ekspozycja polisacharydów na RFT prowadzi do rozrywania wiązań glikozydowych, a więc do depolimeryzacji i zmian właściwości antygenowych. Ze względu na to, że kwasy nukleinowe są bardziej stabilne niż wymienione wcześniej cząstki, zagrażają im jedynie dwa rodniki – wodorotlenowy i tlen singletowy. Ich wpływ może skutkować zmianami mutagennymi, kancerogennymi i teratogennymi. Ze względu na tak silne i rozbieżne działania molekuły, będące reaktywnymi formami tlenu, mogą powodować problemy wielu narządów wewnętrznych, w tym trzustki, wątroby, mózgu i serca.
Jak wspomóc mechanizmy antyutleniające?
Mając wiedzę na temat przyczyn powstawania RFT, jesteśmy w stanie zauważyć różne potencjalne szanse na wspomaganie naszego organizmu w walce z nimi. Prowadzenie zdrowego trybu życia, m.in. ograniczenie spożycia alkoholu czy rezygnacja z innych używek, jest jedną z nich. Dbanie o swoją psychikę, w tym znalezienie sposobu na radzenie sobie ze stresem czy rozumienie reakcji na różne sytuacje ze strony swojego organizmu, również jest w stanie zapobiec nadmiernej produkcji wolnych rodników. Poza samym zapobieganiem możliwa jest także walka z nimi przy pomocy substancji zwanych przeciwutleniaczami. Są to struktury, jak sama nazwa wskazuje, zapobiegające utlenianiu się molekuł, przez co bezpośrednio wpływają na redukcję i neutralizację substancji utleniających, czyli też na hamowanie szkodliwego działania RFT. Uzupełnienie swojej diety w produkty bogate w przeciwutleniacze, takie jak witamina A, witamina C czy polifenole, z pewnością poprawi jakość naszego życia, a są to głównie: papryka, cytrusy, cynamon, czerwone wino i borówki.
KOMENTARZE