Dlaczego przewlekły stres może doprowadzić do upośledzenia funkcjonowania naszego układu odpornościowego?

Przewlekły stres może doprowadzić do upośledzenia funkcjonowania naszego układu odpornościowego poprzez wpływanie na różne aspekty jego działania. Po pierwsze, może wpływać na produkcję hormonów stresu, takich jak kortyzol i adrenalina. Kortyzol wykazuje działanie immunosupresyjne, czyli hamuje funkcjonowanie układu odpornościowego. Długotrwałe wystawienie organizmu na wysoki poziom tych hormonów może prowadzić do osłabienia odpowiedzi immunologicznej i zwiększenia podatności na choroby zakaźne. Po drugie, przewlekły stres może wpływać na komórki układu odpornościowego, takie jak limfocyty T i B oraz komórki NK. Badania wykazały, że może on zmniejszać ich liczbę oraz zaburzać ich funkcje, co wpływa na zdolność organizmu do zwalczania chorób, w tym infekcji. Po trzecie, przewlekły stres może wpływać na proces zapalny w organizmie. Choć zapalenie jest naturalną reakcją organizmu na infekcje i urazy, to jego przewlekłe występowanie może prowadzić do uszkodzenia tkanek i narządów oraz zwiększenia ryzyka chorób przewlekłych, takich jak schorzenia autoimmunologiczne, choroby serca i zaburzenia metabolizmu (np. cukrzyca). Przewlekły stres może przyczyniać się do wzrostu poziomu cytokin prozapalnych, co z kolei może prowadzić do występowania objawów przewlekłego stanu zapalnego. W sumie przewlekły stres może prowadzić do upośledzenia funkcjonowania układu odpornościowego na kilka sposobów, co zwiększa ryzyko chorób przewlekłych i ostrych (np. infekcji) oraz osłabia zdolność organizmu do ich zwalczania. Dlatego ważne jest, aby dbać o zdrowie psychiczne i redukować stres w codziennym życiu.

Czy stres wpływa niekorzystnie na każdy układ w organizmie człowieka?

Tak, stres może wpływać negatywnie na każdy układ w organizmie człowieka. Kiedy organizm doświadcza stresu, wyzwala się odpowiedź hormonalna i fizjologiczna, która może prowadzić do szeregu zmian w organizmie. Te zmiany mogą wpływać na różne układy w organizmie i doprowadzać do upośledzenia ich funkcjonowania. Przykładowo, przewlekły stres może wpływać na układ sercowo-naczyniowy poprzez zwiększanie ciśnienia krwi i przyspieszanie akcji serca. To z kolei może prowadzić do chorób, takich jak nadciśnienie tętnicze czy choroba niedokrwienna serca. Stres może również wpływać na układ trawienny poprzez zaburzanie funkcjonowania żołądka i jelit, co może prowadzić do trudności z trawieniem, biegunek czy zaparć. Ponadto stres może oddziaływać na układ hormonalny i rozrodczy poprzez zmniejszanie poziomu hormonów płciowych i wpływanie na cykl menstruacyjny u kobiet. U mężczyzn może prowadzić do zaburzeń erekcji i obniżenia poziomu testosteronu. Wpływ stresu na każdy układ w organizmie może być różny w zależności od intensywności i czasu występowania oraz indywidualnych czynników, takich jak wiek, płeć, stan zdrowia. 

W psychologii wyróżniamy pojęcie dystresu. Jest on negatywną reakcją organizmu na stres w momencie wyczerpania się możliwości naszego organizmu na doświadczanie czynników stresogennych oraz powstanie stałego przeciążenia organizmu. Pani Donato, proszę zatem powiedzieć, jakie czynniki mogą doprowadzić do powstania dystresu oraz jakie są jego objawy?

Tak jak Pani powiedziała, dystres to stan, w którym organizm jest przeciążony długotrwałym stresem, który przekracza indywidualne możliwości adaptacyjne. Jest to stan wyczerpania organizmu, który może prowadzić do szeregu niekorzystnych skutków dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Czynniki, które mogą przyczyniać się do powstania dystresu, obejmują:

- nadmierne wymagania – gdy wymagania stawiane np. przez pracę, szkołę, rodzinę są zbyt wysokie i przekraczają nasze możliwości,

- brak kontroli – brak wpływu na sytuacje, z którymi się mierzymy, może prowadzić do poczucia bezradności i braku sprawczości,

- konflikty międzyludzkie – problemy w relacjach z innymi ludźmi, w pracy, rodzinie lub związku,

- problemy finansowe – brak pieniędzy, kłopoty z płatnościami lub bezrobocie.

Objawy dystresu mogą obejmować:

- zmęczenie i wyczerpanie – odczuwane nawet po odpoczynku,

- trudności ze snem – problemy z zasypianiem, zbyt wczesne budzenie się lub zbyt krótki sen,

- zmiany nastroju – odczuwanie przygnębienia, lęku, irytacji, gniewu, złości, frustracji, nadmierny pesymizm, wrażenie braku nadziei,

- zmiany w zachowaniu i funkcjonowaniu – trudności w koncentracji, problemy z pamięcią, spowolnienie myślenia, zmniejszenie czerpania satysfakcji z zainteresowań, zmniejszenie efektywności pracy, izolowanie się od innych ludzi,

- objawy fizyczne – bóle głowy, bóle mięśni, problemy z trawieniem, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, problemy z erekcją u mężczyzn, nadmierne pocenie się, nadmierna aktywność układu krążenia (np. palpitacje serca).

Dystres może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, dlatego ważne jest, aby rozpoznać objawy i podjąć kroki mające na celu redukcję stresu.

Jakie są najlepsze metody, by wyeliminować dystres?

Dystres to nieprzyjemne odczucie emocjonalne związane z doświadczaniem trudności, presji lub sytuacji stresowych, ale istnieją różne metody, które mogą pomóc w jego redukcji. Poniżej niektóre z nich:

- ćwiczenia fizyczne – regularna aktywność fizyczna może pomóc w zmniejszeniu poziomu stresu i dystresu poprzez uwalnianie endorfin, które wpływają pozytywnie na nastrój,

- techniki relaksacyjne – medytacja, techniki oddechowe i progresywna relaksacja mięśniowa to przykłady technik relaksacyjnych, które mogą pomóc w redukcji poziomu stresu,

- psychoterapia – może pomóc w uzyskaniu rozumienia wewnętrznych, trudnych stanów i przemodelowaniu podejścia do sytuacji stresowych, co docelowo może prowadzić do redukcji dystresu,

- zmiana stylu życia – zdrowa dieta, regularny sen i unikanie substancji psychoaktywnych,

- bieżące rozwiązywanie problemów – poprzez określanie i usuwanie źródeł stresu,

- utrzymywanie zdrowych relacji – pielęgnowanie wspierających relacji z rodziną i przyjaciółmi może pomóc w zmniejszeniu stresu i dystresu poprzez wsparcie emocjonalne.

Ważne jest, aby pamiętać, że różne metody mogą działać inaczej u różnych osób i w różnych kontekstach sytuacyjnych. Dlatego warto poszukać sposobów, które są dla nas skuteczne i dostosować je do naszych indywidualnych potrzeb.

Jak się okazuje, nie zawsze stres może działać negatywnie na organizm człowieka. Czasami w naszym życiu pojawia się tzw. dobry stres – eustres. Czym się on charakteryzuje i kiedy najczęściej występuje?

Tak, istnieje pozytywna forma stresu, zwana eustresem. To rodzaj stresu, który może pomóc nam osiągnąć lepsze wyniki i zwiększyć motywację do działania. W odróżnieniu od dystresu, który jest szkodliwy dla naszego zdrowia i może prowadzić do problemów psychicznych i fizycznych, eustres może pomóc nam w zaspokajaniu naszych potrzeb. Eustres charakteryzuje się tym, że jest krótkotrwały i kontrolowalny. Jest zwykle związany z pozytywnymi ambicjami, takimi jak wzięcie udziału w aktywności sportowej, zdanie egzaminu, podjęcie nowej pracy lub wyzwania zawodowego. Kiedy pojawia się eustres, organizm mobilizuje swoje zasoby i włącza reakcje adaptacyjne, które pomagają nam poradzić sobie z wyzwaniem. Najczęściej eustres pojawia się w sytuacjach, które są dla nas nowe i wymagają wysiłku, ale jednocześnie są dla nas ważne i interesujące. Istotne jest, aby pamiętać, że eustres może przekształcić się w dystres, jeśli jest zbyt intensywny lub trwa zbyt długo. Dlatego też warto starać się utrzymywać równowagę między pozytywnym a negatywnym stresem, aby móc osiągać cele i jednocześnie dbać o swoje zdrowie i dobre samopoczucie.

Czy możemy wyznaczyć granicę między stresem a eustresem?

Granica między stresem a eustresem jest płynna i zależy od indywidualnych cech i umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Oznacza to, że dana sytuacja dla jednej osoby jest eustresem, dla innej może być dystresem. W przypadku eustresu stres jest krótkotrwały i łatwo kontrolowalny, a osoba doświadczająca go zwykle czuje się zmotywowana i podekscytowana, a nie przytłoczona czy przerażona. Eustres związany jest z pozytywnymi wyzwaniami i może pomóc nam w osiągnięciu celów. Z drugiej strony dystres charakteryzuje się długotrwałym i intensywnym stresem, który może prowadzić do problemów zdrowotnych i emocjonalnych. Osoba doświadczająca dystresu może czuć się przytłoczona, przerażona, zestresowana i zmęczona. Dlatego ważne jest, aby znać swoje indywidualne granice i umieć rozpoznać, kiedy pojawia się dystres, aby móc podjąć odpowiednie kroki w celu jego zmniejszenia. Jeśli stres staje się nie do zniesienia i przeszkadza nam w codziennym życiu, warto szukać pomocy u specjalisty.

Nieustanne działanie negatywnego stresora w życiu może prowadzić do powstania napięciowego bólu głowy, który może wpływać negatywnie na nasze samopoczucie przez długi okres. Jakie są najlepsze metody, by pozbyć się tego rodzaju bólu?

Napięciowy ból głowy jest jednym z najczęstszych rodzajów bólu głowy, który zazwyczaj jest związany z napięciem mięśniowym i stresem. Istnieją jednak skuteczne sposoby, które mogą pomóc łagodzić jego objawy. Są to:

- obniżenie swojego wewnętrznego napięcia – jednym z najlepszych sposobów na złagodzenie napięcia mięśniowego jest relaksacja na poziomie umysłu i integrowanie jej z relaksacją na poziomie ciała. Można to osiągnąć poprzez techniki relaksacyjne, takie jak głębokie oddychanie, medytacja (w tym medytacja w ruchu), masaże lub ciepłe kąpiele,

- ćwiczenia fizyczne – regularna aktywność fizyczna może pomóc w redukcji stresu i napięcia mięśniowego. Ćwiczenia, takie jak jogging, jazda na rowerze, pływanie lub spacery na świeżym powietrzu, mogą pomóc w zrelaksowaniu mięśni i zmniejszeniu bólu,

- unikanie wyzwalaczy – tzn. czynników, które mogą wywołać ból głowy, takich jak napięcie, zbyt długi czas spędzony przed monitorem komputera lub telewizora, hałas,

- psychoterapia – jeśli bóle są częste i nie ustępują, psychoterapia może pomóc w zarządzaniu stresem, który jest przyczyną bólu oraz wspierać w określeniu jego źródeł, jak również modelowaniu strategii radzenia sobie z trudnymi stanami wewnętrznymi, które są przyczyną napięć na poziomie ciała.

Znowu warto pamiętać, że każdy ból głowy może mieć swoje indywidualne przyczyny i jako taki powinien być inaczej leczony. Jeśli ból głowy jest uciążliwy i często się powtarza, warto skonsultować się z lekarzem, który zdiagnozuje przyczynę i zaleci odpowiednie leczenie. Przyczyn psychologicznych poszukujemy dopiero po wykluczeniu przyczyn somatycznych.

--

Donata Kurpas – autorka ponad 600 publikacji z zakresu psychiatrii, opieki podstawowej, zdrowia publicznego i medycyny środowiskowej. W 2015 r. otrzymała  Nagrodę Ministra Zdrowia I stopnia za osiągnięcia naukowe. Uczestniczka wielu projektów wieloośrodkowych w kraju i za granicą (w tym w ramach stypendium Fundacji Fulbrighta), recenzentka NCBR, członek Zespołu interdyscyplinarnego do spraw Programu wspierania infrastruktury badawczej (MNiSW), ekspert Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Komisji Europejskiej, redaktor naczelna miesięcznika „Advances in Clinical and Experimental Medicine”. Aktywnie pracuje w ramach European Rural and Isolated Practitioners Association (jako przewodnicząca International Advisory Board). Ponadto jest  stypendystką EURACT, Fundacji SOROS, Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Funduszu im. E. Niedźwirskiego. Została kilkakrotnie nagrodzona za działalność naukową i dydaktyczną przez JM Rektora Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu oraz JM Rektora PMWSZ w Opolu. Jest także Honorowym Obywatelem Hrabstwa Roanoke, VA, USA, Honorowym Obywatelem Miasta Roanoke oraz Ambasadorem organizacji pozarządowej wspomagającej osoby niepełnosprawne Saint Francis Service Dogs (Roanoke). W wolnych chwilach prowadzi blog psychoterapeutyczny.