Próchnica zębów jest jedną z najczęściej występujących chorób zakaźnych człowieka i jednocześnie jedną z najkosztowniejszych chorób na świecie z powodu jej rozpowszechnienia. Podstawowym czynnikiem etiologicznym próchnicy zębów u człowieka jest grupa bakterii występujących w jamie ustnej, zwanych paciorkowcami zmiennymi. Najczęściej izolowanymi u ludzi szczepami z tej grupy są Streptococcus sobrinus i Streptococcus mutans. Streptococcus sobrinus produkuje białko immunomodulatorowe (VIP) związane z różną zjadliwością bakterii, które zmniejsza osobniczą reakcję immunologiczną na bakterie u nosiciela. Naukowcy założyli, że immunizacja przeciw VIP może skutkować uodpornieniem na daną bakterię i przetestowali tę hipotezę z udziałem szczurów zakażonych S. sobrinus. Model próchnicy u szczurów był szeroko wykorzystywany do opisywania ochrony immunologicznej przeciw tej chorobie, ponieważ rozwija się ona w bardzo podobny sposób jak u ludzi. Wszystkim szczurom biorącym udział w badaniach prowadzonych w Porto podawano pożywienie sprzyjające rozwojowi próchnicy, w tym cukier rozpuszczony w wodzie pitnej. Następnie wszystkie zostały zainfekowane doustnie bakterią S. sobrinus. Niektóre z nich były kilkakrotnie uodporniane za pomocą szczepionki podawanej donosowo. Pod koniec prób zbadano pod mikroskopem zmiany próchnicze (stopień próchnicy) w szkliwie pierwszego, drugiego i trzeciego zęba trzonowego u wszystkich szczurów oraz poziom zainfekowania bakterią S. sobrinus. Różnice w stopniu próchnicy zaobserwowane między szczurami z grupy uodpornionej i grupy kontrolnej wykazały 50-procentowe zmniejszenie zmian próchniczych. Naukowcy ocenili także kolonizację S. sobrinus w jamie gębowej szczurów. Badania wskazały, że w grupach uodpornionych przeciw VIP wystąpiło znaczące ograniczenie liczby S. sobrinus, zaś w grupie otrzymującej placebo w trakcie całego badania utrzymywał się wysoki poziom bakterii. Potencjalne korzyści są znaczące: bolesne borowanie i drogie wypełnienia mogłyby wkrótce odejść do lamusa. Grupy ludności, których nie stać na leczenie zębów, w tym wiele ubogich osób w bogatych krajach oraz większość populacji w krajach rozwijających się mogłyby odnieść olbrzymie korzyści. Odkrycie zostało opatentowane w Portugalii; naukowcy wystąpili też z wnioskiem o patent międzynarodowy. Następnym etapem badań będzie opracowanie, nadal na gryzoniach, szczepionki "zapobiegawczej"; dotychczasowe wyniki były związane ze szczepionką "leczniczą". Ostatecznym celem naukowców jest skuteczna immunizacja profilaktyczna, czyli uodparnianie przed wystąpieniem infekcji. Portugalski zespół naukowców ubiega się teraz o środki finansowe na badania z udziałem naczelnych, a następnie ludzi. Członkowie zespołu są przekonani, że szczepionka dla ludzi może pojawić się na rynku na początku przyszłego dziesięciolecia.

Źródło: CORDIS