Seniorzy od września 2016 r. z dostępem do bezpłatnych leków

Bezpłatne leki dla osób, któ­re ukończyły 75 lat, to jedna z głośniejszych nowości na rynku farmaceutycznym w mi­jającym roku. Od 1 września 2016 r. seniorzy mają dostęp do bezpłatnych leków, wymienionych w części D obwieszczenia refundacyjnego. Lista jest aktualizowana co dwa miesiące wraz z obwieszczeniem refundacyjnym.

Pierwotna lista zawierała 1129 leków obejmujących 68 substancji czynnych. Zaskoczeniem okazał się brak obecno­ści na liście polskich insulin − umieszczono na niej jedynie długo działające insuliny analogowe. Krajowi producenci poczuli się dyskryminowani i argumentowali, że miesięczny koszt terapii insuliną ludzką produkowaną w Polsce to około 4 zł, a w przypadku analogowych insulin długo działających zagranicznych producentów, koszt wynosi od 70 do 110 zł.

Obowiązująca od 1 stycznia 2017 r. lista została wydłużona do 1167 pozycji obejmujących 78 substancji czynnych. Mini­sterstwo Zdrowia uzupełniło listę o kolejne rodzaje insulin (ludzkie i krótko działające analogi insulin ludzkich), leki zawierające umeclidinium bromidum stosowane w lecze­niu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) i leki zawierające pramipexolum stosowane w leczeniu pacjentów z objawami idiopatycznej choroby Parkinsona. Usunięty został natomiast niesterydowy lek przeciwbólowy (Napro­xen), a także Biperidenum stosowany u pacjentów z chorobą i zespołem Parkinsona.

Program jest finansowany z budżetu państwa. W 2017 r., pierwszym pełnym roku realizacji projektu, na sfinansowa­nie leków 75+ przeznaczonych zostanie ponad 564 mln zł. Kwota ta w kolejnych latach będzie wzrastać. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, do 14 grudnia 2016 r. z pro­jektu skorzystało ponad 1,6 mln seniorów, którym zostało wydanych ponad 9,8 mln opakowań bezpłatnych leków.

Kontynuacja walki o rynek apteczny

Rynek apteczny żył w ubiegłym roku projektem reformy prawa farmaceutycznego, określanym hasłem ,,apteka dla aptekarza” − sloganem dobrze znanym i długo istnieją­cym na rynku (regulację próbowano włączyć do ustawy już wcześniej).

Poselski projekt zakładał (zmiany nie dotyczą istnieją­cych, a jedynie nowych aptek) przyznawanie prawa pro­wadzenia apteki ogólnodostępnej jedynie farmaceutom, ograniczenia liczby aptek posiadanych przez jeden pod­miot do czterech oraz wprowadzenia kryterium liczby mieszkańców przypadających na aptekę i, co oczywiste, wywołał skrajne komentarze. Za jego przyjęciem opowie­działo się Ministerstwo Zdrowia i samorząd aptekarski, po przeciwnej stronie stały m.in. sieci apteczne i opozycja. Przeciwnicy argumentowali, że ceny leków w aptekach sieciowych są niższe, a asortyment większy niż w apte­kach indywidualnych, co oznacza, że ograniczenie ich roli spowoduje pogorszenie się dostępu pacjentów do leków. Do rangi międzynarodowej sprawę podniósł list ambasad czterech państw (Stany Zjednoczone, Izrael, Litwa i Kana­da) napisany w imieniu inwestorów i wyrażający ich obawy w związku z możliwymi zmianami. W połowie stycznia Komisja Zdrowia pozytywnie zaopiniowała projekt dla Komisji Nadzwyczajnej ds. deregulacji, która tydzień póź­niej odrzuciła go w całości z sugestią skierowania go do dalszych prac w Ministerstwie Zdrowia i włączenia go do prac nad nowelizacją prawa farmaceutycznego. W mię­dzyczasie Związek Przedsiębiorców i Pracodawców oraz Związek Pracodawców Aptecznych PharmaNET zaape­lowały o okrągły stół branży aptekarskiej.

Walka o rynek wart 30 mld zł

Walka toczy się o niemały rynek − w 2016 r. przekroczył on wartość 31 mld zł i wzrósł o 6% w stosunku do roku poprzedniego, według danych PEX PharmaSequence. We­dług prognoz PMR, w kolejnych latach (2017-2021) możemy spodziewać się wzrostu na poziomie około 5% rocznie (spo­wolnienie dynamiki rynku do wartości poniżej 5% prze­widywane jest w ostatnich latach prognozy). W ubiegłym roku wartość sprzedanych w aptekach produktów OTC wzrosła dynamicznie – o około 10% w stosunku do roku poprzedniego. Na wartość rynku pozytywnie wpłynęły m.in. wzrost dochodu rozporządzalnego w sektorze gospodarstw domowych i wzrost wydatków konsumpcyjnych.

Rynek suplementów diety przekroczy war­tość 4 mld zł

Ubiegły rok udowodnił, że rynek suplementów diety jest wciąż bardzo atrakcyjnym segmentem, również dla firm farmaceutycznych. W połowie ubiegłego roku USP Zdrowie przejęło Grupę Naturell i ma szansę stać się już trzecim graczem na rynku aptecznym suplementów diety (jeśli uda mu się utrzymać sprzedaż przejętych produk­tów Naturell na podobnym poziomie jak przed przeję­ciem). Inna firma z pierwszej dziesiątki producentów suplementów diety na rynku aptecznym, Orkla Health, przejęła markę Colon C, należącą do A-Z Medica. Obec­nie inwestora szuka Oleofarm, który jest w pierwszej 20 największych firm na aptecznym rynku suplementów diety, a w niektórych kategoriach, według szacunków PMR, w pierwszej dziesiątce.

PMR szacuje, że rynek suplementów diety (apteczny i pozaapteczny) osiągnął wartość ponad 3,9 mld zł w ce­nach detalicznych w 2016 r, a prognoza na ten rok zakłada przekroczenie kwoty 4,2 mld zł. W kolejnych latach rynek napędzany pozytywnymi czynnikami makroekonomiczny­mi będzie kontynuował wzrost, choć w nieco wolniejszym tempie, ze względu na stopniowe nasycanie się segmentu.

Konkurencja na rynku suplementów diety jest wciąż duża, a rynek dość rozdrobniony, dlatego możemy spo­dziewać się kolejnych działań konsolidujących.

Ograniczenie reklamy leków i suplementów diety – producenci suplementów o krok przed ustawodawcą

Rok 2016 upłynął także pod znakiem rozważań nad ograni­czeniem lub całkowitym zakazem reklamy leków bez recep­ty i suplementów diety. Ministerstwo Zdrowia informowa­ło, że prowadzi prace nad przepisami mającymi ograniczyć lub całkowicie zakazać reklam leków i suplementów diety. Proponowany zakaz reklamy miałby skutkować zmniejsze­niem konsumpcji leków bez recepty i suplementów diety, która według pomysłodawców zakazu, jest zbyt duża.

Według Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, wprowadzenie zakazu reklamy produktów OTC spowo­dowałby spadek wartości produkcji w przemyśle farma­ceutycznym o około 1,7 mld zł i spadek sprzedaży na ryn­ku aptecznym o około 1,9 mld zł. Zakaz spowodowałby pogorszenie innowacyjności i spadek konkurencyjności polskich firm farmaceutycznych, zniknięcie z rynku części producentów, likwidację części aptek. Skutki odczuje także pacjent, który zostałby praktycznie odcięty od informacji o nowych lekach czy suplementach diety.

Na początku roku branża poinformowała, że wprowa­dziła surowe normy etyczne w reklamach suplementów diety. Cztery organizacje branżowe – Krajowa Rada Suple­mentów i Odżywek (KRSiO), Polski Związek Producentów Leków Bez Recepty (PASMI), Związek Producentów i Dys­trybutorów Suplementy Polska oraz Polska Izba Przemysłu Farmaceutycznego i Wyrobów Medycznych) zainicjowały i opracowały Kodeks Dobrych Praktyk Reklamy Suplemen­tów Diety – pierwszą autoregulację tej branży w Europie.

Rynek pozaapteczny również na cenzuro­wanym

W ubiegłym roku Ministerstwo Zdrowia pracowało także nad zmianami dążącymi do ograniczenia sprzedaży leków poza aptekami.

Sprzedaż leków poza aptekami jest w dużej mierze zależna od istniejącej legislacji. Ostatnia lista leków (sub­stancji) dopuszczonych do obrotu pozaaptecznego została opublikowana w październiku 2010 r. i ograniczyła liczbę takich produktów w porównaniu do stanu wcześniejsze­go. Ponieważ od tego czasu nie nastąpiły istotne zmiany, motorem sprzedaży produktów bez recepty poza aptekami są suplementy diety, wynika z analiz PMR. Dynamika po­zaaptecznej sprzedaży leków OTC może się zmniejszyć, jeśli zrealizowane zostaną plany Ministerstwa. Na początku obecnego roku do konsultacji społecznych trafił projekt, który ogranicza liczbę leków sprzedawanych w sklepach specjalistycznego zaopatrzenia medycznego i sklepach ogólnodostępnych z 52 do 18 substancji. Mniejsze mają też być wielkości opakowań.

Wpływ na dynamikę całego rynku OTC będzie nato­miast niewielki – według naszych szacunków, sprzedaż pozaapteczna stanowi jedynie 6% całościowej sprzedaży leków bez recepty w Polsce.

Justyna Zagórska
Analityk Rynku Farmaceutycznego PMR