Leki z grupy agonistów receptora GLP-1 (z ang. glucagon-like peptide-1, GLP-1 RAs), takie jak popularny semaglutyd, zrewolucjonizowały leczenie otyłości i cukrzycy typu 2. Ich działanie opiera się głównie na naśladowaniu naturalnego hormonu, który reguluje poziom cukru we krwi i spowalnia opróżnianie żołądka, co prowadzi do szybszego odczuwania sytości i utraty wagi.

Liczne badania przedkliniczne na modelach zwierzęcych, wyniki nowego badania klinicznego oraz retrospektywnego badania obserwacyjnego wskazują na to, że pacjenci leczeni GLP-1 RAs rzadziej zapadają na zaburzenie używania alkoholu oraz rzadziej są hospitalizowani ze względu na zatrucie alkoholem. Potencjał leków GLP-1 RAs został dostrzeżony nie tylko w warunkach kontrolowanych, ale także na popularnych platformach internetowych, takich jak Reddit. Analiza postów ujawniła, że użytkownicy tych leków masowo zgłaszają ciekawy „efekt uboczny” – wyraźne zmniejszenie ochoty na alkohol i inne kompulsywne zachowania. Te, czasem anegdotyczne, ale liczne relacje, były jednym z impulsów do badań nad mechanizmem działania GLP-1 RAs m.in. na ośrodkowy układ nerwowy. 

Mechanizm tego działania nadal nie jest do końca jasny. Wiadomo jednak, że aby wywrzeć swój efekt, alkohol powinien dotrzeć do mózgu. Istnieją zatem dwa możliwe mechanizmy – działanie leku bezpośrednio na układ nerwowy albo efekty obwodowe związane ze spowolnianiem opróżnienia żołądka. Wstępne badanie pilotażowe, którego wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie „Scientific Reports” (Fatima Quddos i wsp., 2025), rzuca nowe światło na potencjalny mechanizm tego zjawiska. Naukowcy zrekrutowali do badania 24 dorosłych z otyłością, z czego połowa przyjmowała leki GLP-1 RAs, a druga połowa stanowiła grupę kontrolną. Wszystkim uczestnikom podano ściśle określoną dawkę alkoholu, a następnie monitorowano zmiany stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu oraz subiektywne odczucie upojenia. 

Kluczowe obserwacje z badania są następujące:

• opóźniony wzrost stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu – w grupie przyjmującej GLP-1 RAs zaobserwowano wolniejszy wzrost stężenia alkoholu we krwi w porównaniu do grupy kontrolnej; oznacza to, że alkohol wchłaniał się do krwiobiegu wolniej,
• mniejsze odczucie upojenia – równolegle z wolniejszym wzrostem stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu uczestnicy przyjmujący leki zgłaszali mniejsze subiektywne odczucie bycia pod wpływem alkoholu,
• brak statystycznie istotnego wpływu agonistów receptora GLP-1 na pociąg do alkoholu – wskazuje to na potrzebę kontynuowania badań, gdyż uczestnicy przyjmujący GLP-1 RAs subiektywnie zgłaszali mniejszą chęć spożywania alkoholu przed rozpoczęciem jego konsumpcji,
• brak związku z nudnościami i poziomem cukru we krwi – co ważne, ten efekt nie był spowodowany zwiększonymi nudnościami, które są częstym skutkiem ubocznym leków GLP-1 RAs; sugeruje to, że mechanizm działania jest inny niż proste wywoływanie awersji.

Naukowcy postawili hipotezę, że ten efekt jest związany ze znanym działaniem leków GLP-1 RAs, jakim jest spowalnianie opróżniania żołądka. Jeśli alkohol dłużej zalega w żołądku (gdzie jest słabo wchłaniany), zanim trafi do jelita cienkiego (gdzie jest głównie wchłaniany), to jego wejście do krwiobiegu jest rozłożone w czasie. W kontekście zaburzeń związanych z używaniem substancji szybkość, z jaką dociera ona do mózgu, jest kluczowym czynnikiem wpływającym na jej potencjał uzależniający. Im szybsze uderzenie, tym silniejsza „nagroda” i większe ryzyko uzależnienia. Spowalniając ten proces, GLP-1 RAs mogą osłabiać powiązanie między piciem a natychmiastowym efektem.

Autorzy badania podkreślają, że dane te są wstępne i pochodzą z małej grupy, ale dostarczają pierwszych dowodów na poparcie teorii o obwodowym mechanizmie (tj. poza mózgiem) działania tych leków w kontekście alkoholu. Obecnie prowadzone są liczne badania kliniczne analizujące wpływ tych farmaceutyków na spożycie alkoholu. Jeśli wyniki tych oraz przyszłych prac wykażą ich skuteczność w spowalnianiu absorpcji alkoholu, co przełoży się na stłumienie pragnienia jego nadużywania, przy jednoczesnym zachowaniu profilu bezpieczeństwa w nowym wskazaniu, może to przynieść ogromne korzyści dla społeczeństwa.