Zgodnie z definicją, niepożądane działanie leku lub inaczej niepożądana reakcja lekowa to każda szkodliwa i niezamierzona reakcja, która występuje po podaniu określonego leku w dawce terapeutycznej w celu profilaktyki, ustalenia rozpoznania lub leczenia, niezależnie od drogi podania, a także wynikająca z błędnego stosowania i ze stosowania poza warunkami określonymi w pozwoleniu na dopuszczenie do obrotu, w tym ze stosowania niezgodnego z przeznaczeniem i z nadużywania produktu leczniczego.

Istnieje wiele klasyfikacji działań niepożądanych. Jedną z nich jest częstość ryzyka ich wystąpienia. Zgodnie z tym można je podzielić na :

-bardzo częste - to znaczy, że pojawia się ono częściej niż u jednego na 10 pacjentów,

-częste - to takie, które pojawiają się rzadziej niż <1/10 pacjentów i jednocześnie częściej niż>1/100 pacjentów,

-niezbyt częste - pojawiają się rzadziej niż u jednego pacjenta na stu, a częściej niż u jednego pacjenta na tysiąc,

-rzadkie - pojawiają się rzadziej niż u 1/1000 pacjentów i częściej niż u 1/10 000 pacjentów,

-niezwykle/bardzo rzadkie - działania uboczne pojawiają się zarówno u jednego na 10 tysięcy pacjentów lub jednego chorego w jeszcze większej grupie niż 10 tysięcy przebadanych osób.

Dosyć poważnym efektem ubocznym jest utrata pamięci o różnym stopniu nasilenia powodowana przez stosowane przewlekle leki. Według jednej z klasyfikacji do środków wywołujących takie efekty można zaliczyć:

Benzodiazepiny – leki te, które bardzo często zapisywane są pacjentom odczuwającym lęki o różnym pochodzeniu mogą powodować dysfunkcje pamięci ze względu na ich działanie uspokajające. Zaburzają one również proces powstawania pamięci długotrwałej. W tej grupie szczególne właściwości amnestyczne są przypisywane midazolamowi.

Leki obniżające poziom cholesterolu – chodzi tu głównie o te najczęściej stosowane – czyli statyny. Statyny obniżają poziom cholesterolu we krwi, ale i w mózgu. Tymczasem odpowiednia zawartość lipidów jest niezbędna do tworzenia połączeń między neuronami, co leży u podstaw procesów uczenia się i tworzenia szlaków pamięciowych

Narkotyczne leki przeciwbólowe – funkcja opioidów w hamowaniu bólu polega między innymi na tamowaniu przepływu sygnałów bólowych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego i stępieniu emocjonalnej reakcji na ból. Badania potwierdzają, że taki mechanizm działania zwiększa ryzyko utraty pamięci.

Leki na chorobę Parkinsona – mowa tu zwłaszcza o agonistach dopaminy. Leki te aktywują szlaki sygnałowe dla neuroprzekaźnika – dopaminy, która jest substancją kluczową dla prawidłowego funkcjonowania mózgu (motywacja, odczucie przyjemności, uczenie się i tworzenie pamięci krótko- i długotrwałej).

Leki hipotensyjne – poprzez zaburzenia funkcjonowania szlaków dla adrenaliny i noraadrenaliny, które są bardzo istotnymi przekaźnikami chemicznymi w mózgu, leki z grupy beta-blokerów mogą powodować problemy z pamięcią. Sprawa jest poważna, ponieważ są to leki najczęściej przepisywane przez lekarzy w nadciśnieniu i innych chorobach układu sercowo-naczyniowego.

Leki na nietrzymanie moczu – substancje, które zaliczają się do tzw. grupy antycholinergików. Tymczasem niski poziom acetylocholiny towarzyszy demencjii oraz chorobie Alzheimera. Ryzyko to wzrasta przy stosowaniu kilku leków należących do tej grypy. Na szczęście po ich odstawieniu problemy z pamięcią ustają.