Proszę powiedzieć, jakie czynniki nasilają wystąpienie zmian skórnych w łuszczycy?

Przede wszystkim dieta wysokoprzetworzona, z nadwyżką kaloryczną, a uboga w błonnik, antyoksydanty, białko i zdrowe tłuszcze. Znanymi wyzwalaczami łuszczycy są też alkohol, produkty bardzo bogate w sód oraz cukier. Dosyć powszechnie pojawiają się reakcje na gluten, a w szczególności pszenicę. W przypadku reakcji na gluten warto rozważyć diagnostykę celiakii – w łuszczycy obserwujmy zwiększone ryzyko jej wystąpienia. Niezdiagnozowana celiakia będzie w ogromnym stopniu pogarszać przebieg łuszczycy, a także zwiększać ryzyko chorób współistniejących – innych chorób z autoagresji, a nawet osteoporozy. Dieta niedoborowa w mikroelementy również może pogarszać przebieg łuszczycy. Co więcej, może zwiększać ryzyko występowania skutków ubocznych leczenia farmakologicznego i równocześnie zmniejszać jego skuteczność. Warto wiedzieć, że zapotrzebowanie organizmu w przewlekłym stanie zapalnym może różnić się od zapotrzebowanie osób zdrowych. Dodatkowo łuszczycy często towarzyszą zaburzenia i choroby układu pokarmowego, które mogą osłabiać wchłanianie mikroskładników. Warto zwrócić uwagę na: żelazo, wapń, cynk, magnez, selen, kwasy omega-3 i witaminy z grupy B. Kluczowym składnikiem odżywczym jest również witamina D3, która u zdecydowanej większości osób musi być suplementowana przez cały rok. Poza tym, oprócz tego, co jemy, istotne jest też to, kiedy jemy. Ciągłe podjadanie czy jedzenie obfitych posiłków późnym wieczorem przekłada się nie tylko na pogorszenie kondycji układu pokarmowego czy regeneracji organizmu w trakcie snu, ale także negatywnie wpływa na funkcje immunologiczne.

Jakie produkty żywnościowe warto włączyć do swojego jadłospisu przy nasileniu zmian łuszczycowych?

Świetnie sprawdzą się przede wszystkim produkty bogate w antyoksydanty, np. owoce jagodowe, zielone warzywa liściaste, orzechy i pestki, oliwa z oliwek extra virgin, zielona herbata, zioła i przyprawy. Doskonałym dodatkiem do diety są też tłuste ryby i owoce morza. Obecnie wiemy już, że łuszczyca jest chorobą blisko związaną z zaburzeniami mikrobiomu jelitowego. Dlatego też powinniśmy wspierać nasze mikroby dietą bogatą w substancje prebiotyczne oraz żywność fermentowaną. Wszystkie warzywa, owoce, orzechy, niskoprzetworzone zboża to źródła prebiotyków. Szczególnie istotne są fruktooligosacharydy pochodzące z pokarmów, takich jak: czosnek, cebula, rośliny strączkowe, warzywa krzyżowe czy owoce pestkowe. Doskonałym dodatkiem do diety są też wszelkie warzywa kiszone, kefir, maślanka czy jogurty naturalne. Polecam również korzystanie z olejów zawierających kwas tłuszczowy gamma-linolenowy, czyli olejów z wiesiołka, ogórecznika czy czarnej porzeczki. Dodatkowo w naszej suplementacji powinny pojawić się dobrej jakości kwasy EPA i DHA z oleju rybiego lub oleju z alg. Niezwykle istotne jest odpowiednie spożycie białka. To klucz do utrzymania masy mięśniowej, która jest fundamentem zdrowia metabolicznego, wrażliwości insulinowej, ale także determinuje szeroko pojęte zdrowie. Aminokwasy umożliwiają regenerację skóry, układu pokarmowego czy stawów. Są niezwykle istotnym elementem układu immunologicznego, hormonalnego i nerwowego. Absolutne minimum to 1 g białka na 1 kg masy ciała. W chorobach przewlekłych warto jednak celować w wyższe wartości – bliżej 1,4-1,6 g/kg. Najlepsze źródła białka to: niskoprzetworzone mięsa, ryby, owoce morza, jajka, rośliny strączkowe czy nabiał.

Czy nadmierna masa ciała przyczynia się do nasilenia objawów łuszczycy?

Tak, jest to widoczne zarówno w badaniach klinicznych, jak i pracy z pacjentami. Nadmiar tkanki tłuszczowej ma właściwości prozapalne. Nadwaga i otyłość prowadzą do dysregulacji układu immunologicznego i hormonalnego, a także zwiększają ryzyko chorób współistniejących z łuszczycą, m.in. zespołu metabolicznego. Fałdy skórne mogą także sprzyjać powstawaniu zmian ze względu na ciągłe tarcie i ciepłe, wilgotne środowisko. Warto zaznaczyć, że utrata nadmiernej tkanki tłuszczowej przy łuszczycy bywa wyzwaniem. U osób z łuszczycą stawową (ŁZS) często dochodzi do całkowitego ograniczenia aktywności fizycznej ze względu na dolegliwości bólowe, co może przełożyć się na wzrost masy ciała. U części pacjentów mamy do czynienia z otyłością po sterydoterapii. Dodatkowo łuszczycy często towarzyszy obniżenie nastroju czy depresja, co także może przekładać się na pogorszenie nawyków żywieniowych i w ogromnym stopniu utrudniać ich zmianę. Oczywiście utrata tkanki tłuszczowej jest możliwa. Warto pamiętać jednak, że łuszczyca jest chorobą całego ciała i zawsze musimy podchodzić do niej w sposób kompleksowy i interdyscyplinarny.

Czy w swojej pracy zauważa Pani zmniejszenie zmian łuszczycowych po wprowadzeniu odpowiedniej diety? Czy szybko widać efekty?

Tak, dieta i suplementacja nastawiona na immunoregulację, wsparcie mikrobiomu jelitowego i działanie przeciwzapalne mogą zmniejszać nasilenie zmian łuszczycowych. Choroby autoimmunologiczne są jednak dosyć nieprzewidywalne – u niektórych efekty są widoczne w ciągu tygodnia, u innych trzeba poczekać na nie nawet trzy, cztery miesiące. Każdy przypadek jest inny. Zawsze dobieram strategię działania indywidualnie, na podstawie historii choroby, nasilenia objawów, chorób współistniejących czy konkretnych celów pacjenta. U niektórych priorytetem będzie wprowadzenie deficytu kalorycznego. U innych punktem kluczowym jest poprawa kondycji układu pokarmowego. U jeszcze innych skupiamy się na działaniach nakierowanych stricte na funkcjonowanie skóry. Zawsze powtarzam moim pacjentom, że celem naszej współpracy nie jest dążenie do skóry całkowicie pozbawionej zmian łuszczycowych, lecz do poprawy jakości życia. A to u różnych osób może wyglądać różnie.

Czy dieta wegetariańska jest odpowiednia dla osób, które zmagają się z łuszczycą?

Odpowiednio zbilansowana dieta wegetariańska może być równie dobrym wyborem, co dieta zawierająca mięso. Kluczem jest jednak właściwe planowanie diety i wprowadzenie suplementacji tych składników odżywczych, których w takiej diecie może brakować – np. DHA i EPA czy witaminy B12. Bardzo istotne jest także odpowiednie spożycie cynku (częsty niedobór przy łuszczycy), żelaza i białka. Dużym plusem diety wegetariańskiej jest wysokie spożycie błonnika i antyoksydantów – oczywiście, o ile dieta jest niskoprzetworzona. Zdecydowanie odradzam bazowanie na gotowych daniach, wegańskich zamiennikach mięs, fast-foodach i słodyczach. Dieta wegetriańska może być dietą zdrową, ale wszystko zależy od tego, co wchodzi w jej skład.

Czy używki wpływają na zaostrzenie zmian łuszczycowych, czy nie obserwuje się żadnej zależności?

Związek alkoholu czy palenia papierów z nasileniem łuszczycy jest bardzo jasny i dobrze udokumentowany. Choć alkohol wykazuje pewne właściwości immunosupresyjne, to sieje ogromne spustoszenie w organizmie, m.in. poprzez niezwykle negatywny wpływ na mikrobiom jelitowy. Spożycie alkoholu w łuszczycy powinno być ograniczone do minimum – szczególnie w trakcie leczenia farmakologicznego.

--

Zofia Kowalska – dietetyk specjalizujący się w pracy z chorobami zapalnymi skóry, szczególnie łuszczycą i AZS, a także łojotokowym zapaleniem skóry, trądzikiem, bielactwem. Jej specjalizacjami są też alergie i nietolerancje pokarmowe u dzieci i dorosłych oraz zaburzenia pracy układu pokarmowego. Jest autorką artykułów, webinarów, warsztatów i e-booków. Współpracuje z Polskim Towarzystwem Chorób Atopowych, Fundacją No Shame Bez Wstydu i Kliniką Dermatologii Ambroziak. Działa na Instagramie jako dietetyka_dermatologiczna.