W badaniu opublikowanym w „Science Advances” w 2025 r. wykazano, że dzikie szympansy w Ugandzie i na Wybrzeżu Kości Słoniowej codziennie spożywają fermentujące owoce zawierające alkohol. Analiza chemiczna owoców, przeprowadzona za pomocą przenośnego chromatografu gazowego oraz testów chemicznych, wykazała średnią zawartość etanolu na poziomie 0,26% wagowo. Biorąc pod uwagę, że szympansy zjadają przeciętnie 4,5 kg owoców dziennie, ilość ta odpowiada ok. 14 g czystego etanolu, czyli równowartości jednego standardowego drinka w USA. W przeliczeniu na masę ciała szympansów dawka ta odpowiada jednak nawet dwóm drinkom w przypadku człowieka. Co ciekawe, obserwacje nie wskazują na objawy odurzenia, co sugeruje, że metabolizm i sposób konsumpcji zapobiegają osiągnięciu toksycznych stężeń alkoholu.

Nie jest to pierwszy przypadek potwierdzonego spożywania alkoholu przez małpy. Już wcześniej, w badaniach prowadzonych w Gwinei, odnotowano, że szympansy używają liści jako gąbek do picia soku z palmy raffia, który zawierał od 3% do 6,9% alkoholu. Zwierzęta powracały do tego źródła wielokrotnie, co świadczy o świadomym wyborze i akceptacji smaku oraz działania fermentującego soku. Podobne obserwacje poczyniono w Parku Narodowym Cantanhez w Gwinei-Bissau, gdzie szympansy dzieliły się fermentującymi owocami, które w naturalny sposób zawierały etanol na poziomie objętościowym do 0,61%. Doniesienia te zostały potwierdzone również w krótkich raportach opublikowanych w czasopiśmie „Nature”, które wskazywały na brak awersji naczelnych do alkoholu.

Zjawisko to interpretowane jest w świetle hipotezy pijanej małpy (z ang. drunken monkey hypothesis), zgodnie z którą naturalna preferencja dla zapachu i smaku alkoholu mogła wykształcić się u wspólnego przodka człowieka i szympansa. Fermentujące owoce stanowią bowiem źródło łatwo dostępnych cukrów, a aromat etanolu mógł w warunkach naturalnych sygnalizować obecność wysokokalorycznego pożywienia. W tym ujęciu obecne upodobania ludzi do napojów alkoholowych byłyby pochodną ewolucyjnie ugruntowanej tendencji do poszukiwania fermentujących owoców. Wyniki badań terenowych dostarczają więc empirycznego potwierdzenia hipotezy, która dotychczas miała głównie charakter spekulatywny.

Spożycie alkoholu przez szympansy stawia pytania o fizjologiczne mechanizmy, które pozwalają im na tolerancję regularnej dawki etanolu. Kluczową rolę odgrywają enzymy dehydrogenazy alkoholowej (ADH), które katalizują przemianę etanolu do aldehydu octowego. Następnie dehydrogenaza aldehydowa (ALDH) przekształcająca aldehyd do mniej toksycznego kwasu octowego. Badania genetyczne sugerują, że wspólny przodek ludzi i szympansów ok. 10 mln lat temu wykształcił wariant enzymu ADH4 charakteryzujący się wyższą efektywnością metabolizmu etanolu. Dzięki temu zarówno szympansy, jak i ludzie są w stanie neutralizować niskie dawki alkoholu lepiej niż wiele innych ssaków, co prawdopodobnie wiązało się właśnie z dostępem do fermentujących owoców w środowisku tropikalnym.

Z punktu widzenia zdrowia zwierząt spożywanie niewielkich ilości etanolu nie prowadzi do negatywnych konsekwencji obserwowanych u ludzi. Brak oznak odurzenia wskazuje na sprawny metabolizm i prawdopodobnie mechanizmy behawioralne ograniczające nadmierną konsumpcję. Trudno jednak ocenić, czy przewlekłe narażenie na alkohol może wpływać na funkcjonowanie wątroby, mikrobioty jelitowej lub układu nerwowego szympansów. Badacze planują analizę metabolitów w moczu, co pozwoli ocenić, jak intensywnie organizmy naczelnych rzeczywiście rozkładają spożyty etanol. Interesujące jest również to, że w przeciwieństwie do ludzi, u których alkohol jest spożywany często w celach rekreacyjnych, u szympansów stanowi on jedynie naturalny komponent diety, nieoderwany od kontekstu pokarmowego.

Z ewolucyjnego punktu widzenia regularne spożycie niewielkich ilości etanolu mogło mieć różnorodne konsekwencje. Z jednej strony zwiększało odporność metaboliczną na alkohol i umożliwiało czerpanie energii z owoców w różnym stadium dojrzałości. Z drugiej strony mogło kształtować preferencje sensoryczne, takie jak atrakcyjność zapachu fermentujących owoców, które były wartościowym źródłem cukrów. Choć trudno mówić o adaptacji wprost do spożywania alkoholu, to zdolność do jego metabolizmu mogła zapewniać przewagę w środowisku, gdzie owoce często w naturalny sposób ulegały fermentacji.

Wnioski płynące z badań nad dietą szympansów są ważne nie tylko dla prymatologii (dziedziny nauki zajmującej się badaniem naczelnych), ale także antropologii i biologii ewolucyjnej człowieka. Pokazują, że zjawisko spożywania alkoholu nie jest wyłącznie wynalazkiem kulturowym, lecz może mieć głębokie korzenie w zachowaniach zwierząt blisko spokrewnionych z człowiekiem. Świadczy to o tym, że procesy biologiczne i preferencje żywieniowe ukształtowane miliony lat temu mogą nadal oddziaływać na zachowania współczesnych ludzi.