Mowa o zainicjowanym pod koniec kwietnia przedsięwzięciu „Wsparcie szpitali jednoimiennych w walce z rozprzestrzenianiem się zakażenia wirusem SARS-CoV-2 oraz w leczeniu COVID-19”. Zakłada ono finansowanie badań naukowych lub prac rozwojowych realizowanych w tym obszarze przez szpitale jednoimienne, konsorcja szpitali jednoimiennych oraz konsorcja szpitali jednoimiennych i jednostek naukowych. Większość szpitali złożyła więcej niż jeden wniosek – część z nich aplikowała w roli lidera projektu, a część jako współkonsorcjanci. Najbliższe tygodnie to czas zawierania umów, przy czym, co warto podkreślić, poszczególne umowy są podpisywane na bieżąco, zaraz po uzyskaniu zgody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na przyznanie dofinansowania.

Ogromny odzew szpitali jednoimiennych na adresowaną do nich inicjatywę Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, które jest agencją wykonawczą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, świadczy o determinacji w pokonaniu epidemii COVID-19. Pierwotny budżet całego przedsięwzięcia to 100 mln zł. Dziś już wiadomo, że wnioski o dofinansowanie projektów, które były przyjmowane od 22 kwietnia do 31 maja br., opiewają na dużo wyższą kwotę – blisko 380 mln zł. Jeden wnioskodawca ubiega się więc średnio o około 4,8 mln zł. Najniższa wnioskowana kwota to niespełna 0,2 mln zł, najwyższa – ponad 47 mln zł.

– Kiedy walka z COVID-19 postawiła przed służbami medycznymi nowe wyzwania, uruchomiliśmy specjalny instrument wsparcia finansowego dla szpitali jednoimiennych. Jestem pełen uznania dla naszych lekarzy i naukowców, że w tak trudnym, wymagającym ogromnego poświęcenia czasie, tak licznie zaangażowali się w przygotowanie wniosków w naszym przedsięwzięciu – mówi Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. – Obecnie trwa proces ich oceny. Wszyscy czekamy na leki, procedury medyczne, technologie służące skutecznej terapii COVID-19 i profilaktyce rozprzestrzeniania się SARS-CoV-2. Jestem przekonany, że doświadczenie szpitali jednoimiennych wniesie znaczący, polski wkład w walkę z epidemią, niosąc chorym ulgę i nadzieję, a jednocześnie pozwoli znaleźć nowe rozwiązania do walki z pandemią – dodaje.

Podnieść skuteczność leczenia

Zaplanowane w projektach rozwiązania mają nam pomóc poczuć się bezpieczniej nie tylko tu i teraz, ale także w przyszłości. Choć ich katalog jest różnorodny, można wyodrębnić trzy główne obszary prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych, w których aplikują wnioskodawcy. Pierwszy z nich odnosi się do podniesienia skuteczności leczenia choroby zakaźnej COVID-19 poprzez opracowanie nowatorskich terapii, a także schematów leczniczych i procedur medycznych wraz z oceną ich bezpieczeństwa. Wnioski dotyczą m.in. poszukiwania kandydatów na nowe leki, a także zmiany wskazań już zarejestrowanych produktów leczniczych do terapii COVID-19. Proponowane są także badania nad osoczem ozdrowieńców. Widoczne jest dążenie do wypracowania modelowej opieki szpitalnej nad chorymi, także z uwzględnieniem potrzeb szczególnie wrażliwych grup pacjentów. Planowane są pogłębione analizy różnych aspektów przebiegu infekcji, jej monitorowania oraz przewidywania wystąpienia ciężkiego przebiegu choroby COVID-19. Nadesłane projekty zawierają koncepcje wytypowania grup najbardziej narażonych na przebycie ciężkiej postaci choroby oraz dedykowaną im profilaktykę, a także monitoring i sposób leczenia błyskawicznie dostosowywany do zmiany stanu chorego. Wnioskodawcy chcą też aktywnie włączyć się w poszukiwania szczepionki przeciwko wirusowi SARS-CoV-2.

Jak zatrzymać koronawirusa?

Drugi z głównych obszarów badawczych to opracowanie nowych rozwiązań i technologii w zakresie ograniczania rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2, co dotyczy zarówno zwiększenia bezpieczeństwa pracy personelu medycznego, jak i możliwości detekcji osób zakażonych. Choć zachorowalność w Polsce daleka jest od najczarniejszych prognoz, wciąż nie możemy powiedzieć, że pokonaliśmy przeciwnika. Stąd wnioskodawcy stawiają na opracowanie innowacyjnych, szybkich, dokładnych i tanich testów diagnostycznych oraz środków i procedur bezpieczeństwa. Poszukują także skutecznych sposobów dezynfekcji, także przy pomocy całkowicie nowych środków. Rozwiązania te mogą być przydatne nie tylko pacjentom i personelowi medycznemu poprzez odpowiednią organizację pracy szpitali, ale także  wpłynąć na ograniczenie zagrożeń epidemicznych w innych miejscach, np. w zakładach pracy. Wypracowane standardy postępowania mogą ułatwić dobór odpowiednich technologii aby zapewnić maksymalne bezpieczeństwo czy też pomóc określić skalę zagrożenia.

Gromadzić dane, aby zrozumieć i reagować

Trzeci obszar tematyczny sięga po rozwiązania telemedyczne, sztuczną inteligencję, a nawet robotykę. Zahamowaniu epidemii i poszerzaniu wiedzy na temat zakażeń SARS-CoV-2 ma służyć stworzenie odpowiednich narzędzi informatycznych do zbierania danych o przebiegu choroby lub epidemiologicznych. Duże zbiory informacji mogą z kolei stawać się podstawą dla uczenia maszynowego i zasilić algorytmy wpierające lekarzy w procesie diagnozowania pacjentów. Złożone projekty świadczą o tym, że poszukiwane są sposoby prowadzenia poszerzonej diagnostyki i monitorowania stanu pacjenta poprzez automatyzację tych procesów, tak żeby mogły się one odbywać w sposób bezkontaktowy, z wykorzystaniem nie tylko narzędzi laboratoryjnych, ale też informatycznych oraz robotów. Zaangażowanie takich technologii jest szansą na zmniejszenie ryzyka zakażeń wśród personelu szpitali.

Wsparcie na 100%

Realizacja projektów, które uzyskają dofinansowanie, nie powinna trwać dłużej niż rok. Intensywność wsparcia w przedsięwzięciu NCBR dla szpitali jednoimiennych to 100% kosztów kwalifikowalnych. Można je przeznaczyć m.in. na wynagrodzenia pracowników naukowo-badawczych, personelu technicznego i pomocniczego w części, w jakiej wynagrodzenia bezpośrednio wiążą się z realizacją badań naukowych oraz prac rozwojowych projektu, usługi merytoryczne zewnętrzne świadczone w ramach podwykonawstwa, a także zakup, amortyzację aparatury badawczej lub odpłatne z niej korzystanie. Inicjatywa ma formę nie tradycyjnego konkursu, ale dofinansowania w trybie pozakonkursowym, przyznawanego na maksymalnie uproszczonych zasadach. Stało się to możliwe dzięki wejściu w życie rozwiązań przyjętych w tzw. drugiej tarczy antykryzysowej, a pozwalających NCBR m.in. na szybkie reagowanie w sytuacji zagrożenia epidemicznego oraz epidemii.

Innowacje przeciw pandemii

Przedsięwzięcie dla szpitali jednoimiennych to nie jedyne działanie NCBR ukierunkowane na prowadzenie projektów badawczo-rozwojowych w czasie pandemii. Do polskich przedsiębiorców i naukowców, którzy pracują nad diagnostyką, leczeniem i przeciwdziałaniem chorobom wirusowym, adresowany jest konkurs Szybka Ścieżka „Koronawirusy”. Jego budżet to 200 mln zł. Są to środki z unijnego Programu Inteligentny Rozwój. Nabór wniosków w tym konkursie prowadzony jest do końca roku. Konkurs został podzielony na trzy rundy: pierwsza zakończyła się 5 czerwca (wpłynęło 40 wniosków o dofinansowanie projektów na łączną kwotę dofinansowania 238,5 mln zł), druga trwa od 6 czerwca do 24 lipca, a trzecia od 25 lipca do 31 grudnia 2020 r. Ocena wniosków będzie przeprowadzana po zakończeniu każdej z rund i potrwa do 90 dni.