Przebieg procesu oceny działania

Badanie oceny działania głównie polega na gromadzeniu oraz analizie dowodów klinicznych. Jest to proces ciągły, trwający przez cały cykl życia wyrobu do diagnostyki in vitro. Proces oceny działania jest częścią Systemu Zarządzania Jakością, a jego struktura jest ustalona oraz szczegółowo określona w stosownych aktach prawnych. Proces badania oceny działania można podzielić na trzy główne etapy:

1. Planowanie

Etap ten polega na zdefiniowaniu zakresu badania i opracowaniu planu oceny działania wraz z jego elementami tak, aby cały proces spełniał wymogi dotyczące bezpieczeństwa i działania wyrobu medycznego oraz aby w oparciu o charakterystykę wyrobu medycznego dostarczyć niezbędnych dowodów klinicznych. Istotne jest ustalenie zakresu szczegółowości badania, który jest ściśle skorelowany z klasą ryzyka wyrobu i przewidzianym przez producenta zastosowaniem. Warto podkreślić, że etap planowania badania oceny działania, mimo ustalonych procedur postępowania, może wymagać odmiennego podejścia. Jest to związane z dostępnością międzynarodowych norm, wytycznych oraz badań i dowodów klinicznych, którymi producent może kierować się, projektując proces oceny działania danego wyrobu.

W przypadku wyrobu posiadającego normy bądź wytyczne i certyfikowane materiały odniesienia, a także referencyjne metody pomiarowe proces uzyskania dowodów klinicznych może być działaniem łatwiejszym do zrealizowania. Wykazanie spójności pomiarowej i wiarygodności badawczej jest też znacznie prostsze. Standardy te mogą pomóc producentowi w tworzeniu dokumentacji badania (m.in. planu oceny działania), a wykorzystanie sprawdzonych metod – doprowadzić do optymalizacji całego procesu oraz uzyskania satysfakcjonujących dowodów klinicznych. W przypadku braku wymienionych wyżej standardów proces ten może być znacznie bardziej rozbudowany i skomplikowany. Należy wtedy zwrócić szczególną uwagę na dobranie odpowiednich narzędzi i zastosowanie metod umożliwiających zebranie wystarczających dowodów klinicznych, a także wykazanie zamierzonego przeznaczenia wyrobu medycznego i jego zgodności z wymaganiami nałożonymi przez rozporządzenie IVDR.

2. Gromadzenie danych

Etap ten polega na przeprowadzeniu badań oraz spełnieniu założonych procedur w celu wykazania:

* znaczenia naukowego, czyli stopnia, w jakim analit lub marker, który ma być określony przez dany wyrób do diagnostyki in vitro, jest powiązany z docelowym stanem fizjologicznym lub klinicznym,

* skuteczności analitycznej, czyli zdolności danego wyrobu do prawidłowego wykrywania lub pomiaru określonego analitu,

* skuteczności klinicznej, czyli zdolności wyrobu do uzyskiwania wyników, które są skorelowane z konkretnym stanem klinicznym, zgodnie z populacją.

Etap ten skupia się również na identyfikacji i ocenie dostępnych danych pod względem ich przydatności do wykazania zgodności z wymaganiami oraz zamierzonym celem.

3. Analiza danych i opracowanie wniosków

Po przeprowadzeniu procedur związanych z badaniem oraz zebraniu danych należy przystąpić do opracowania wniosków. Producent musi wykazać, że wszystkie istotne dane, przy spełnieniu założonych kryteriów, dostarczają wymaganych dowodów klinicznych. Ważną rolę odgrywa proces opracowywania i wykonywania analizy statystycznej. Producent opisuje korzyści i ryzyko związane z danym wyrobem medycznym w odniesieniu do obowiązujących norm. Warto podkreślić, iż ocena oraz generowanie wniosków muszą być obiektywne – konieczne jest uwzględnienie zarówno korzystnych, jak i niekorzystnych danych. Dokumentem podsumowującym przebieg badania, analizę danych oraz wnioski jest sprawozdanie z oceny działania.

Plan oceny działania

Jak wspomniano powyżej, początkowym etapem badania oceny działania jest stworzenie planu oceny działania. Jest to dokument zawierający opis procedury postępowania oraz wyznaczający kryteria wykorzystywane do uzyskania niezbędnych dowodów klinicznych. Elementy składające się na plan oceny działania są ściśle określone i zawarte w zapisach Rozporządzenia 2017/746/UE (IVDR).

Plan oceny działania powinien zawierać:

* klasyfikację wyrobu oraz jego przewidywane zastosowanie,

* omówienie procesu badania i uzyskiwania danych – kolejność poszczególnych etapów, a także określenie metod i środków przewidzianych do wykazania skuteczności analitycznej, klinicznej oraz określenia znaczenia naukowego, 

* określenie i opis grupy docelowej,

* odniesienie planowanego badania do wymogów bezpieczeństwa, zdefiniowanie ewentualnego ryzyka dla pacjenta,

* opis certyfikowanych materiałów odniesienia, referencyjnych metod, które będą podstawą do uzyskania miarodajnych wyników oraz zachowania spójności pomiarowej,

* opis metod statystycznych służących do określenia parametrów, takich jak skuteczność kliniczna oraz analityczna,

* opis aktualnego stanu wiedzy i wykorzystywanych standardów naukowych,

* planowanie obserwacji działania po wprowadzeniu do obrotu.

Sprawozdanie z oceny działania

Po przeprowadzeniu działań mających na celu dostarczenie dowodów klinicznych oraz analizie i interpretacji uzyskanych danych należy opracować sprawozdania z oceny działania. Producent powinien zebrać dowody, określić stosunek korzyści do ryzyka, udokumentować ocenę działania i jej wyniki. W sprawozdaniu należy uwzględnić wszystkie istotne dane naukowe, analityczne oraz informacje dotyczące skuteczności klinicznej, aby zweryfikować zgodność badanego wyrobu z ogólnymi wymogami i normami. Ilość i jakość zebranych danych powinna umożliwić dokonanie rzetelnej i szczegółowej oceny, czy dany wyrób do diagnostyki in vitro przyniesie zamierzone korzyści kliniczne i jest w pełni bezpieczny w użyciu zgodnym z założeniami producenta.

Obserwacja działania po wprowadzeniu na rynek

Rozporządzenie IVDR nałożyło na producentów wymóg obserwacji działania po wprowadzeniu wyrobu do diagnostyki in vitro do obrotu. Informacje po wejściu na rynek, takie jak dane z systemu nadzoru producenta (np. zgłoszenia poważnych incydentów, wyniki badań działania) powinny być regularnie przeglądane i wykorzystywane do określenia potencjalnego wpływu na ryzyko, korzyści kliniczne oraz, czy w związku z zaistniałymi incydentami istnieje konieczność aktualizacji sprawozdania z oceny działania wyrobu. Ocena musi być obiektywna i odzwierciedlać faktyczne dane odnotowane po wprowadzeniu wyrobu do obrotu. Działania te są niezbędne do prowadzenia regularnej aktualizacji oceny działania przez cały cykl życia produktu.

Podsumowanie

Badanie oceny działania jest procesem niezbędnym do wykonania przed wprowadzeniem wyrobu do diagnostyki in vitro na rynek. Proces ten jest złożony i ma na celu wykazanie, iż dany produkt jest skuteczny i bezpieczny, a jego działanie jest zgodne z przewidzianym przez producenta założeniem. Proces oceny działania wymaga indywidualnego podejścia i ścieżki postępowania w zależności od stanu aktualnej wiedzy, specyfikacji wyrobu oraz dostępności materiałów i metod referencyjnych. Uzyskane dowody kliniczne muszą zostać szczegółowo zweryfikowane, a także udokumentowane w celu wykazania zgodności wyrobu z ogólnymi wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i działania.

Autorka: Katarzyna Kozłowska, Pure Clinical