Fot. Claudia Musiał, archiwum własne 

Co dokładnie dzieje się w mieszku włosowym, gdy włosy zaczynają siwieć?

W proces siwienia przede wszystkim zaangażowane są komórki macierzyste melanocytów, które zlokalizowane są na poziomie mieszków włosowych. Z biologicznego punktu widzenia zarówno pigmentacja, jak i cykl wzrostu włosów stanowią nierozerwalny związek. Proces siwienia leży u podstawy procesu starzenia się. Na łamach książki Kosmetologia i trychologia gerontologiczna. Ujęcie holistyczne (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2024) opisałam termin gerontobiologii mieszków włosowych, który tłumaczy proces ich starzenia się, do którego zalicza się łysienie, a także zaburzenia potencjału pigmentacyjnego objawiające się wizualnym siwieniem włosów. Co więcej, na potrzeby niniejszej książki ustanowiłam i po raz pierwszy zastosowałam termin trychologii gerontologicznej i kosmetologii gerontologicznej, które mówią o nauce o procesach starzenia się w kosmetologii i trychologii. Idąc dalej, ponownie z biologicznego punktu widzenia, w proces siwienia zaangażowane są zaburzenia w zakresie β-kateniny (szlaku sygnałowego Wnt/β-katenina w regulacji melanogenezy), sygnalizacja receptora melanokortyny 1 (MC1R) oraz Sirt7, czyli jednej z sirtuin stanowiących białko długowieczności. Wśród procesów biologicznych w odniesieniu do starzenia się mieszków włosowych nie sposób nie wspomnieć o roli senescencji komórkowej oraz fenotypie wydzielniczym związanym ze starzeniem się. Zaburzone funkcje tkankowe bądź komórkowe mogą indukować także przyspieszony proces starzenia się. Niemniej jak wspomniałam na łamach książki, co przedstawiono też w postaci jednej z ilustracji, za procesem siwienia stoi przede wszystkim obniżona aktywność niszy komórek macierzystych melanocytów – a na indukcję tego procesu wywiera wpływ wiele czynników.

Jakie są główne przyczyny siwienia włosów – czy to tylko genetyka czy również styl życia?

Bazując na literaturze naukowej, w 2006 r. zaproponowano wolnorodnikową teorię siwienia, gdzie mowa o rozwoju procesu siwienia wyzwalanego na skutek stresu oksydacyjnego. Fizjologicznie proces siwienia stanowi jedną z głównych wizualnych oznak procesu starzenia się, jednak za tym procesem stoi wiele czynników – począwszy od wspomnianej genetyki, po zupełnie odmienne czynniki ekspozomalne mające związek z indukcją stresu oksydacyjnego – w związku z czym styl życia jak najbardziej również należy wśród nich wyróżnić. Proces siwienia włosów to całkowita suma czynników: oksydacyjnego, metabolicznego, molekularnego, komórkowego, psychologicznego, żywieniowego, hormonalnego czy właśnie genetycznego. Jednym z ciekawszych przykładów wpływu czynników zewnątrzpochodnych na proces siwienia włosów jest doniesienie z marca tego roku, które mówi o tym, że astronauci NASA doświadczają przedwczesnego siwienia włosów na skutek spędzenia kilku miesięcy w kosmosie. Jest to rezultat zaistniałych zmian fizjologicznych. Co istotne, już w 2016 r. wyniki badań wskazywały zmianę ekspresji genów mieszków włosów na skutek lotów kosmicznych.

Czy stres rzeczywiście może przyspieszyć siwienie włosów? Jaki jest biologiczny mechanizm tego procesu?

Jak najbardziej, dysponujemy tutaj wiedzą na podstawie badań przeprowadzonych m.in. przez zespół naukowców z Harvard Stem Cell Institute. Wyniki badań opublikowano na łamach periodyku „Nature” w 2020 r. – w publikacji wskazano przede wszystkim, że czynnik stresowy, w tym nadmierna aktywacja nerwów współczulnych, może powodować znaczące zmniejszenie aktywności komórek macierzystych melanocytów mieszków włosowych, których głównym mechanizmem działania jest funkcja regeneracyjna utrzymująca ich właściwą pigmentację. Z pewnością każda osoba interesująca się procesem siwienia włosów słyszała o legendzie która głosi, że włosy Marii Antoniny zmieniły swoją barwę na siwą w trakcie wyłącznie jednej nocy. Naukowcy, inspirując się niniejszą legendą, badają także związek mitochondriów komórkowych ze stresem i procesem siwienia włosów. Badania na modelach zwierzęcych przeprowadzone na University of Miami Miller School of Medicine sugerują, że siwienie wywołane silnym stresem może być odwracalne poprzez znaczącą redukcję poziomu stresu. Czy proces ten faktycznie jest odwracalny? Uważam, że potrzebujemy więcej badań, aby móc jasno to stwierdzić, jednak z pewnością wyróżniamy ścisły związek stresu z przyspieszeniem procesu siwienia włosów, z uwagi na zaburzenia na poziomie mitochondrialnym.

Jakie niedobory witamin i minerałów mogą prowadzić do przedwczesnego siwienia?

Jak wspomniałam w książce Kosmetologia i trychologia gerontologiczna. Ujęcie holistyczne, niedobory żywieniowe mogą indukować przedwczesny proces siwienia. Pod lupę zdecydowanie należy wziąć znaczenie witamin z grupy B, na czele z witaminą B6 i B12, jak również witaminy D3, wapnia, cynku i miedzi. Co więcej, istotną rolę mogą odgrywać parametry żelaza, ferrytyny i hemoglobiny. Z uwagi na ogólne zdrowie włosów – zarówno ich cykl wzrostu, jak i prawidłowość struktury – warto pamiętać o spożyciu odpowiedniej ilości białka czy kompleksu aminokwasów. W ich przypadku na szczególną uwagę zasługują L-tyrozyna, L-metionina oraz L-arginina.

Jakie choroby mogą powodować nagłe lub przyspieszone siwienie włosów?

Zdecydowanie choroby tarczycy, co z praktycznego punktu widzenia jest mocno zauważalne wśród społeczeństwa. Siwienie włosów może być także widoczne w przypadku łysienia plackowatego. Dodatkowo należy wyróżnić bielactwo i nerwiakowłókniakowatość (chorobę von Recklinghausena). Od wielu lat współpracuję z pacjentami onkologicznymi, m.in. udzielając się także jako wolontariuszka wielu fundacji, dlatego szczególnie chciałabym podkreślić przedwczesne siwienie na skutek przebytych terapii onkologicznych, w szczególności chemioterapii.

Czy opracowano jakieś metody diagnostyczne, które mogą przewidzieć tempo siwienia włosów u danej osoby?

W tym przypadku możemy mówić o potencjalnym zastosowaniu mikroskopii świetlnej i mikroskopii spolaryzowanej w diagnostyce tzw. zespołu siwych włosów, do których zalicza się zespół Griscellego, zespół Elejalde czy zespół Chediaka-Higashiego. W mojej ocenie przełomowym badaniem jest publikacja z 2020 r. zespołu polskich naukowców zatytułowana „Exploring the possibility of predicting human head hair greying from DNA using whole-exome and targeted NGS data”, gdzie właśnie mowa o przewidzeniu tempa i zaawansowania procesu siwienia na podstawie DNA.

Czy istnieją sposoby na spowolnienie procesu siwienia? Czy dieta może być jednym z nich?

Pamiętajmy, że proces siwienia jest objawem – jeżeli jest objaw przedwczesnego starzenia się, wysokiego poziomu przewlekłego stresu czy niedoborów żywieniowych, należy objaw ten zredukować. W związku z tym mówimy tutaj o typowym działaniu celowanym. Prawidłowo zbilansowana dieta, suplementacja uzupełniająca, obniżenie poziomu stresu, utrzymanie prawidłowej równowagi hormonalnej – to jedne z możliwych i skutecznych opcji. Proces siwienia jest naturalnym procesem fizjologicznym – tutaj należy skupić się przede wszystkim na prewencji wobec możliwego przedwczesnego siwienia.

Czy są jakieś skuteczne, naukowo potwierdzone sposoby na cofnięcie procesu siwienia?

Tutaj odniosłabym się do tzw. hallmarks of aging, czyli głównych objawów starzenia się na poziomie komórkowym, molekularnym i biochemicznym. Proces przedwczesnego siwienia jest zdecydowanie ich objawem. Badania naukowe wskazują, że redukcja przewlekłego stresu może powodować cofnięcie procesu siwienia, jednak wyłącznie w indywidualnych przypadkach. Analogicznie w przypadku niedoborów żywieniowych.

Czy istnieją terapie trychologiczne, które mogą przywrócić naturalny kolor włosów?

Zdecydowanie tak – są to terapie, których zasadniczym celem jest pobudzenie aktywności komórek macierzystych mieszków włosowych. Bazując na moim doświadczeniu praktycznym, jedną z możliwości jest terapia mikronakłuwania (mezoterapia mikroigłowa) z wykorzystaniem preparatu na bazie egzosomów pochodzących z komórek macierzystych róży damasceńskiej. Co więcej, dysponujemy już wieloma doniesieniami ze świata nauki o potencjalnym działaniu senolitycznym i pobudzającym aktywność komórek macierzystych melanocytów mieszków włosów na skutek powyżej wspomnianego zabiegu. W odniesieniu do pielęgnacji owłosionej skóry głowy na szczególną uwagę zasługuje składnik Darkenyl™, który złożony jest z N-acetylo-tyrozyny oraz glukozydu taksyfoliny czy roztworu Greyverse – pierwszego biomimetycznego biopeptydu α –MSH – palmitoyl tetrapeptide 20 – który znajduje potencjalne zastosowanie w pobudzeniu pigmentacji włosów w przypadku przedwczesnego siwienia włosów.

Czy włosy mogą siwieć i wracać do naturalnego koloru? Czy są takie udokumentowane przypadki?

Jak najbardziej, odnotowano m.in. repigmentację włosów u pacjentów z poliosis circumscripta oraz łysieniem androgenowym właśnie na skutek wspomnianej terapii egzosomalnej i zastosowania frakcyjnego lasera pikosekundowego. Pamiętajmy jednak, że każdy przypadek należy traktować induwidualnie.

--

Dr n. med. Claudia Musiał – doktor nauk medycznych i nauk o zdrowiu w dyscyplinie nauki medyczne, kosmetolog o specjalności kosmetologia bioestetyczna, trycholog, naukowiec w dziedzinie onkologii eksperymentalnej i biologii molekularnej. Laureatka nagrody Człowiek Roku 2023 w konkursie art of Beauty Prestige Awards za innowacyjne badania naukowe i promowanie rozwoju trychologii w Polsce. Wieloletni wykładowca akademicki. Dyrektor naukowy Skinline Clinic. Autorka publikacji naukowych o zasięgu międzynarodowym z Listy Filadelfijskiej z dziedziny biologii, chemii medycznej, onkologii eksperymentalnej, kosmetologii oraz trychologii, jak również szeregu branżowych publikacji popularno-naukowych w wiodących magazynach branży beauty. Prelegentka na konferencjach naukowych i popularno-naukowych. Szkoleniowiec z zakresu trychologii i kosmetologii oraz ekspert medialny. Recenzentka międzynarodowego periodyku medycznego „Journal of Cosmetic Dermatology” (Wiley). Członkini International Trichoscopy Society, Polskiego Towarzystwa Medycyny Długowieczności, Polskiego Stowarzyszenia Trychologicznego oraz honorowego międzynarodowego towarzystwa naukowego Sigma Xi: The Scientific Research Honor Society. Autorka książek: Trychologia kosmetologiczna i lekarska (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022), Rola komórek macierzystych we współczesnej medycynie estetycznej i kosmetologii (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2023), Kosmetologia i trychologia gerontologiczna. Ujęcie holistyczne (PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2024), jak również pierwszych dwóch w historii PZWL Wydawnictwa Lekarskiego anglojęzycznych książek z dziedziny kosmetologii i trychologii.