Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) należy do rodziny oliwnikowatych i pochodzi z terenów Europy i Azji. W Polsce porasta głównie wybrzeże Bałtyku, gdzie często tworzy gęste zarośla. Z punktu morfologicznego jest to dwupienny krzew lub drzewko, osiągające do 7 metrów wysokości. Ze względu na bogactwo związków o aktywności biologicznej Hippophae rhamnoides był wykorzystywany jako roślina lecznicza już w Starożytności, a produkty tworzone na jego bazie znane są na całym świecie. Choć działanie rokitnika opisywano już wiele lat temu, do dziś stanowi cenny obiekt badań.

Związki o aktywności biologicznej

Każda część rokitnika jest źródłem związków bioaktywnych, jednak w celach terapeutycznych stosuje się głównie liście, owoce i nasiona. Oprócz istotnych substancji, takich jak: witaminy, lipidy, białka, mikro- i makroelementy, olejki eteryczne, kwasy tłuszczowe czy karotenoidy, w Hippophae rhamnoides zidentyfikowano niezwykle ważne związki fenolowe, m.in.: kwasy fenolowe, kemferol i jego glikozydy, kwercetynę czy izoramnetynę oraz jej pochodne. Ogólną ilość flawonoidów w rokitniku oszacowano na ok. 99 mg/100 g owoców.

Związki fenolowe uznawane są za jedne z najważniejszych związków roślinnych. Ich działanie prozdrowotne opiera się głównie na ochronie komórek przed uszkodzeniami oksydacyjnymi poprzez neutralizację reaktywnych form tlenu i zapobieganie powstawaniu innych form reaktywnych w organizmie. Dzięki aktywności przeciwutleniającej odpowiadają za profilaktykę w przypadku chorób sercowo-naczyniowych i nowotworowych. Za właściwości antyoksydacyjne, a także wzmocnienie odporności jest odpowiedzialna również witamina C, której zawartość w rokitniku jest często większa niż w popularnych cytrusach. Związki obecne w rokitniku zapewniają mu także działanie: antybakteryjne (m.in. są skuteczne przeciwko Escherichia coli i Staphylococcus aureus), antywirusowe, neuroprotekcyjne, antystresowe, przeciwpłytkowe i przeciwzapalne. Co więcej, Hippophae rhamnoides obniża poziom cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL – lipoprotein o niskiej gęstości, korzystnie wpływa na układ pokarmowy oraz bierze udział w regeneracji komórek skóry. Natomiast za właściwości przeciwstarzeniowe, promieniochronne i przeciwtrądzikowe rokitnika odpowiada głównie obecność β-karotenu.

Produkty z rokitnika zwyczajnego

Ze względu na liczne właściwości cenne dla zdrowia różne gatunki rokitnika stały się popularnymi składnikami produktów na skalę przemysłową. W branży spożywczej Hippophae rhamnoides wykorzystuje się do produkcji: soków, dżemów, galaretek, olejów, herbat, naparów, nalewek, cukierków, barwników do żywności i przecierów. Wiele z tych wyrobów, m.in. ze względu na wysoką zawartość witaminy C, wykazuje właściwości wzmacniające układ odpornościowy, natomiast herbaty mogą dodatkowo działać przeczyszczająco. Rokitnik jest także cenionym składnikiem nutraceutyków i suplementów diety. Jego owoce można spożywać również na surowo, jednak ich charakterystyczny, cierpki smak często skłania konsumentów do wybierania alternatywnej formy.

W branży kosmetycznej na bazie rokitnika zwyczajnego produkowane są szampony i odżywki, ponieważ roślina ta wpływa na wzmocnienie zniszczonych włosów, a także nadaje im blask. Znane są też preparaty lecznicze z rokitnika zwalczające łupież, a nawet łysienie. Ze względu na łagodzenie objawów starzenia się oraz zdolność do wspomagania procesów regeneracyjnych skóry Hippophae rhamnoides jest ponadto docenianym składnikiem balsamów i mleczek do ciała oraz kremów do twarzy, ze szczególnym przeznaczeniem do cery problematycznej i dojrzałej. Olej z rokitnika zawarty w produktach uelastycznia skórę, wspomaga syntezę kolagenu oraz wygładza zmarszczki. Obecność witaminy C czyni go także naturalnym filtrem przeciwsłonecznym, chroniącym przed promieniowaniem UVA i UVB. Olej otrzymany z nasion i owoców z rokitnika jest stosowany również w przypadku chorób dermatologicznych, np. trądziku, łuszczycy czy atopowego zapalenia skóry.

Z kolei w aptekach dostępne są preparaty z ekstraktem z rokitnika, mające na celu leczenie lub wspomaganie leczenia odmrożeń, oparzeń, otarć skóry. Olej z rokitnika ma także znaczenie w terapii schorzeń związanych z układem pokarmowym, takich jak wrzody żołądka. Co ciekawe, rokitnik zwyczajny znalazł też zastosowanie w weterynarii. Wykazano bowiem, iż zwierzęta karmione paszą z dodatkiem oleju z rokitnika charakteryzował podwyższony poziom m.in. witaminy A oraz tokoferoli. Ze względu na walory estetyczne rokitnik zwyczajny pełni także funkcję dekoracyjną.

Przeciwwskazania

Mimo iż rokitnik jest rośliną o udowodnionych właściwościach prozdrowotnych, jego stosowanie warto skonsultować z lekarzem, zwłaszcza jeśli konsument jest osobą przewlekle chorą. Choć wiele badań przeprowadzonych na Hippophae rhamnoides nie wykazało jego działania toksycznego, ze względu na dużą zawartość kwasów roślina oraz preparaty przeznaczone do spożycia powstałe na jej bazie nie są odpowiednie dla osób z takimi przypadłościami jak: wrzody żołądka i dwunastnicy, zapalenie pęcherzyka żółciowego lub trzustki czy choroby nerek.