Rys historyczny

Już w latach 30. XX w. dr Marthe Voegeli, szwajcarska lekarka pracująca w Indiach, eksperymentowała z metodą polegającą na kąpielach w gorącej wodzie w celu czasowego wywołania niepłodności. Choć metoda ta była skuteczna, nie zyskała szerokiego uznania ani popularności. W latach 70. XX w. badano substancję o nazwie gossypol, pozyskiwaną z nasion bawełny, jako potencjalny środek antykoncepcyjny dla mężczyzn. Pomimo obiecujących wyników w zakresie hamowania produkcji plemników, gossypol powodował poważne skutki uboczne, w tym nieodwracalną niepłodność u części mężczyzn, co doprowadziło do zaniechania dalszych badań nad tą substancją. W kolejnych dekadach naukowcy skupili się na hormonalnych metodach kontroli urodzeń dla mężczyzn, opartych na podawaniu testosteronu w połączeniu z progestagenami w celu zahamowania spermatogenezy. Chociaż niektóre badania wykazały skuteczność takich metod, wiązały się one z licznymi skutkami ubocznymi, takimi jak przyrost masy ciała, zmiany nastroju czy obniżenie libido. Dodatkowo konieczność regularnych zastrzyków lub implantów sprawiała, że metody te były mało praktyczne dla wielu mężczyzn. ​

Niehormonalne metody antykoncepcji męskiej

W ostatnich latach badacze zwrócili uwagę na niehormonalne metody antykoncepcji męskiej, które mogłyby oferować wysoką skuteczność, przy mniejszych skutkach ubocznych. Jednym z obiecujących kandydatów jest związek o nazwie JQ1, który w badaniach na myszach wykazał zdolność do odwracalnego hamowania produkcji plemników, bez wpływu na poziom testosteronu. Bezpieczeństwo i skuteczność JQ1 u ludzi wciąż pozostaje obszarem wymagającym intensywnych badań, jednak jego odkrycie otworzyło nowy rozdział w podejściu do męskiej antykoncepcji. W przeciwieństwie do metod hormonalnych JQ1 i podobne związki nie wpływają na poziom testosteronu, co oznacza potencjalnie mniejsze ryzyko skutków ubocznych, takich jak zmiany nastroju, obniżenie libido czy zaburzenia metaboliczne. Mimo to droga do zastosowania tej substancji u ludzi jest jeszcze długa – konieczne są szeroko zakrojone badania kliniczne, które pozwolą ocenić zarówno bezpieczeństwo, jak i długoterminowe efekty jej stosowania.

YCT-529 – jesteśmy blisko przełomu

Na tle wszystkich dotychczasowych prób najbliżej wdrożenia do praktyki klinicznej wydaje się YCT-529 – obecnie najbardziej zaawansowany kandydat na niehormonalną pigułkę antykoncepcyjną dla mężczyzn, opracowany przez firmę YourChoice Therapeutics. Ten innowacyjny związek chemiczny działa w sposób ukierunkowany – blokuje receptor kwasu retinowego alfa (RAR-α), który odgrywa kluczową rolę w procesie spermatogenezy. Mechanizm ten jest wysoce selektywny, co pozwala ograniczyć wpływ na inne funkcje organizmu, w tym poziomy hormonów. W badaniach przedklinicznych przeprowadzonych na myszach YCT-529 wykazał aż 99% skuteczność w zapobieganiu ciąży, a co istotne – jego działanie było w pełni odwracalne. Po zaprzestaniu stosowania produkcja plemników powracała do normy, bez zauważalnych skutków ubocznych.

W grudniu 2023 r. rozpoczęto pierwszą fazę badań klinicznych tego środka na ludziach w Wielkiej Brytanii. Do testów zaproszono 16 zdrowych mężczyzn, którzy zostali poddani monitorowaniu pod kątem tolerancji, reakcji organizmu oraz ewentualnych skutków ubocznych. Badanie to miało na celu nie tylko sprawdzenie bezpieczeństwa, ale także określenie optymalnej dawki leku oraz częstotliwości jego podawania. Wstępne doniesienia wskazują, że uczestnicy dobrze tolerowali YCT-529, co pozwala z ostrożnym optymizmem patrzeć na kolejne etapy badań. Jeśli faza pierwsza zakończy się pomyślnie, planowane są bardziej zaawansowane próby kliniczne na większej grupie uczestników, które pozwolą ocenić skuteczność preparatu w warunkach rzeczywistego stosowania. Jednocześnie trwają prace nad oceną długoterminowego wpływu YCT-529 na zdrowie, co jest kluczowe dla zatwierdzenia go jako bezpiecznej metody antykoncepcji.

Pomimo obiecujących postępów, wprowadzenie męskiej pigułki antykoncepcyjnej na rynek wiąże się z wieloma wyzwaniami. Należy przeprowadzić rzetelne badania kliniczne, aby potwierdzić skuteczność i bezpieczeństwo nowych środków. Ponadto konieczne jest przełamanie barier społecznych i kulturowych związanych z akceptacją męskiej antykoncepcji.​ Niemniej rosnące zainteresowanie i inwestycje w badania nad męską antykoncepcją dają nadzieję na to, że w najbliższych latach mężczyźni zyskają nowe, skuteczne i odwracalne opcje kontroli urodzeń, co przyczyni się do bardziej równomiernego podziału odpowiedzialności za antykoncepcję między płciami.