Okres aktywności kleszczy rozpoczyna się wraz z nadejściem wiosny, jednak zdarza się również, że żerują one w okresie zimowym, kiedy temperatura osiąga wartości dodatnie. W Polsce najczęściej spotykane gatunki to: kleszcz łąkowy, obrzeżek gołębi i kleszcz pospolity.

Polowanie na kleszcza

Na kleszcze można natknąć się niemal wszędzie, szczególnie w środowisku wilgotnym. Występują w lasach mieszanych i liściastych, na ich obrzeżach, łąkach, polanach i pastwiskach. Poszczególne stadia rozwojowe spotykane są na różnych wysokościach: larwy w trawach do 30 cm nad ziemią, nimfy na roślinach do 1 m, natomiast dorosłe osobniki rzadko wspinają się powyżej 1,5 m. Szczyt aktywności kleszczy przypada na okres maja i czerwca – właśnie wtedy, kiedy spędzamy najwięcej czasu na świeżym powietrzu.

– Samo ukłucie kleszcza jest bezbolesne. Wkłuwa się on w ofiarę, wpuszczając antykoagulant, którego zadaniem jest rozrzedzenie krwi, a wraz z nim aplikuje substancję znieczulającą. Dlatego większość ukąszeń zauważonych zostaje dopiero po jakimś czasie, na przykład przy okazji wieczornej kąpieli. Kleszcze są drapieżnikami i swoje ofiary rozpoznają po zapachu i temperaturze ciała. Lubią zapach kwasu masłowego, wydzielanego przez naszą skórę – spocone ciało przyciąga je jeszcze bardziej. Szczególnie upodobały sobie miejsca pokryte cienką, delikatną skórą, wilgotne i dobrze ukrwione. Dlatego po każdym wiosennym i letnim spacerze warto dokładnie obejrzeć ciało, a w szczególności: dół podkolanowy, uda, pachy, pachwiny, miejsca za uszami i w okolicach zgięcia łokci – radzi lek. Beata Łyszczyk, internista, Dyrektor Medyczny Opieki Ambulatoryjnej Grupy LUX MED.

Ugryzł mnie kleszcz – co teraz?

Niestety, z uwagi na powszechność występowania kleszczy, ryzyko ukąszenia jest wysokie. Warto zatem wiedzieć, w jaki sposób bezpiecznie się go pozbyć? – Przede wszystkim, jeśli zauważymy wczepionego w skórę osobnika, powinniśmy jak najszybciej go usunąć. Im krócej kleszcz przebywa w ciele, tym mniejsze ryzyko przeniesienia chorób odkleszczowych oraz wystąpienia miejscowych odczynów zapalnych. Pod żadnym pozorem nie należy wyciskać kleszcza, natłuszczać miejsca ugryzienia ani tym bardziej go ogrzewać. Takie sposoby mogą tylko spowodować, że kleszcz zwymiotuje krew, którą już zassał, a w ten sposób zwiększa się ryzyko przeniesienia drobnoustrojów chorobotwórczych – odpowiada lek. Beata Łyszczyk.

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?

1. Specjalną pęsetą do usuwania kleszczy, należy chwycić go za głowę, jak najbliżej powierzchni skóry.

2. Ostrożnym, ale płynnym ruchem w górę wyciągnij go do całkowitego usunięcia. Nie wykonuj żadnych ruchów skrętnych, gdyż mogą one spowodować pozostanie części roztocza w skórze. Jeżeli pozostała jakakolwiek część kleszcza, usuń go sterylną igłą tak, jak usuwasz drzazgę. Nie rozdrapuj miejsca ukąszenia.

3. Po usunięciu pajęczaka dokładnie zdezynfekuj miejsce ukąszenia oraz dłonie – najlepiej środkiem antyseptycznym lub alkoholem.

4. Pozbądź się kleszcza – najbezpieczniej spłucz go w toalecie.

5. Obserwuj swoje ciało. Jeśli po kilku dniach lub tygodniach od usunięcia kleszcza pojawi się gorączka lub zaczerwienienie w miejscu ukąszenia, koniecznie skontaktuj się z lekarzem i poinformuj go o tym.

Nie zwlekaj, zaszczep się!

Szybkie i sprawne usunięcie kleszcza może uchronić przed boreliozą, jednak nie gwarantuje ochrony przed zachorowaniem na odkleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Wirus tej choroby znajduje się w jego śliniankach, zatem do zakażenia dochodzi już w momencie ukąszenia. Na szczęście przed KZM można skutecznie zabezpieczyć siebie i bliskich za pomocą szczepionki. Jest w pełni bezpieczna i wolna od ryzyka powikłań poszczepiennych. Podaje się ją w 3 dawkach, według schematu dobranego przez lekarza. Pierwszą przyjmuje się w dowolnym dniu, drugą po 1-3 miesiącach (po 2 tygodniach zyskujemy odporność), trzecią podaje się w zależności od producenta – po 5-12 lub 9-12 miesiącach po drugiej dawce. To rekomendowany schemat szczepień. Istnieje także możliwość przyspieszonego jej podania. Później, co 5 lat należy przyjmować szczepienia przypominające.

Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed ukąszeniem kleszcza jest ostrożność. Przede wszystkim, przed wyjściem do lasu czy na łąkę, zadbaj o właściwy ubiór: obcisłe spodnie, bluzy z długimi rękawami, kalosze, dłuższe skarpety, nakrycie głowy. Dobrym sposobem jest wybór jasnych ubrań – na nich szybciej dostrzeżesz pajęczaka. Na odkrytą skórę oraz ubranie wierzchnie stosuj także repelenty, czyli środki odstraszające owady – w tym kleszcze. W lesie czy parku nie siadaj pod krzakami lub bezpośrednio na trawie, a po powrocie ze spaceru dokładnie obejrzyj swoje ciało. Nie zapominaj również o obrożach przeciwkleszczowych i specjalnych kroplach, które chronią zwierzęta domowe przed niechcianymi „gośćmi” – psy i koty często przynoszą kleszcze do domu na sierści.