Jakie są najczęstsze choroby jelit i z czego wynikają?

Jelita odpowiadają nie tylko za trawienie, ale także odporność, wydzielanie hormonów oraz neuroprzekaźników. W związku z tym regulują wiele procesów metabolicznych. Choroby jelit mogą mieć różne podłoże – od zaburzeń czynnościowych, przez infekcje, aż po choroby autoimmunologiczne i nowotwory. Przykładowe choroby to: zespół jelita drażliwego (z ang. irritable bowel syndrome, IBS), choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG), SIBO (przerost bakteryjny jelita cienkiego), celiakia, nowotwory jelit (np. rak jelita grubego). Stan jelit zależy nie tylko od czynników genetycznych, ale także stylu życia i sposobu odżywiania. Zdrowa mikrobiota jelitowa wpływa na odporność i prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Długotrwały stres może prowadzić do zaburzeń pracy jelit, szczególnie w przypadku zespołu jelita drażliwego i chorób autoimmunologicznych. Kluczowe znaczenie ma także dieta bogata w błonnik, fermentowane produkty (kiszonki, kefir) oraz zdrowe tłuszcze. Nadużywanie antybiotyków może prowadzić do zaburzeń mikroflory jelitowej, co zwiększa ryzyko różnych chorób przewodu pokarmowego. Właściwa dieta oraz zdrowy styl życia mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wielu chorób jelit, a w przypadku już istniejących schorzeń – złagodzić ich objawy i poprawić jakość życia.

Dlaczego jelita są określane terminem „drugi mózg człowieka”?

Jelita są nazywane „drugim mózgiem” czy „mózgiem jelitowym” ze względu na ich wyjątkową sieć neuronów, która funkcjonuje niezależnie od ośrodkowego układu nerwowego i pełni kluczową funkcję w regulacji wielu procesów w organizmie. Zdrowie jelit ma ogromny wpływ na kondycję psychiczną i emocjonalną człowieka, dlatego odpowiednia dieta, redukcja stresu i dbałość o mikrobiotę są istotne dla ogólnego dobrostanu organizmu. W ścianach jelit znajduje się jelitowy układ nerwowy (z ang. enteric nervous system, ENS), który składa się z ok. 100 mln neuronów – to więcej niż w rdzeniu kręgowym. Ten układ pozwala jelitom działać autonomicznie, regulując trawienie, perystaltykę oraz wydzielanie enzymów trawiennych bez bezpośredniego nadzoru mózgu. Jelita są ściśle powiązane z mózgiem poprzez nerw błędny, który przekazuje sygnały w obie strony. To oznacza, że stan jelit może wpływać na funkcjonowanie mózgu, a emocje i stres – na układ pokarmowy. Wpływ ten jest szczególnie widoczny w chorobach, takich jak zespół jelita drażliwego, gdzie stres i napięcie emocjonalne nasilają objawy jelitowe. Jelita syntetyzują wiele kluczowych substancji chemicznych wpływających na funkcjonowanie mózgu. Ok. 80% serotoniny, czyli neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za dobre samopoczucie, jest produkowane właśnie w jelitach. Niedobory serotoniny mogą prowadzić do depresji i zaburzeń lękowych. Część dopaminy, która reguluje motywację i układ nagrody, również powstaje w jelitach. Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) natomiast to neuroprzekaźnik odpowiedzialny za redukcję stresu i napięcia, którego produkcja jest także zależna od mikrobioty jelitowej. Wielu ludzi doświadcza objawów trawiennych w sytuacjach stresowych, takich jak ból brzucha, biegunka czy uczucie „ścisku w żołądku”. To efekt działania autonomicznego układu nerwowego, który reguluje funkcjonowanie jelit w odpowiedzi na emocje.

W jaki sposób układ pokarmowy i mikroflora jelitowa wpływają na inne układy?

Ok. 70% komórek odpornościowych znajduje się w ich błonie śluzowej. Mikrobiota jelitowa moduluje odpowiedź immunologiczną, chroniąc organizm przed infekcjami i chorobami autoimmunologicznymi, zapobiega nadreaktywności układu odpornościowego, zmniejszając ryzyko alergii i chorób autoimmunologicznych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów), produkuje krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które wspierają funkcjonowanie komórek odpornościowych. Zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych i zwiększać podatność na infekcje. Jelita odgrywają istotną rolę w regulacji gospodarki hormonalnej poprzez produkcję i metabolizm hormonów, takich jak kortyzol (hormon stresu) i estrogeny. Jelita mają wpływ na insulinowrażliwość – zaburzenia mikrobioty mogą prowadzić do insulinooporności i cukrzycy typu 2. Przewlekłe stany zapalne w jelitach mogą zaburzać funkcjonowanie tarczycy i zwiększać ryzyko chorób autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto. Układ pokarmowy i mikroflora jelitowa mają ogromny wpływ na cały organizm. Zaburzenia równowagi mikrobioty mogą prowadzić do chorób układu nerwowego, hormonalnego, immunologicznego, sercowo-naczyniowego i skórnego. Zdrowa dieta bogata w błonnik, probiotyki i prebiotyki oraz unikanie stresu i antybiotyków bez wskazań lekarskich to kluczowe elementy dbania o zdrowe jelita i ogólny stan organizmu.

Jak wygląda korelacja pomiędzy mikroflorą jelitową a mikrobiomem skóry?

Mikrobiota jelitowa i mikrobiom skóry to dwa powiązane ze sobą ekosystemy bakteryjne, które odgrywają kluczową rolę w zdrowiu organizmu. Choć jelita i skóra wydają się odrębnymi narządami, to funkcjonują w ścisłej współpracy poprzez tzw. oś jelitowo-skórną. Stan jelit wpływa na kondycję skóry, a zaburzenia mikroflory mogą prowadzić do różnych problemów dermatologicznych. Jelita kontrolują reakcje zapalne organizmu. Jeśli ich mikroflora jest zaburzona, może dojść do przewlekłego stanu zapalnego, który objawia się problemami skórnymi (np. trądzikiem, atopowym zapaleniem skóry). Bakterie jelitowe produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe i inne substancje, które wpływają na stan skóry poprzez modulację odporności i produkcji sebum. Bakterie jelitowe biorą udział w metabolizmie estrogenów i androgenów, co może wpływać na produkcję łoju i rozwój trądziku.

Zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą prowadzić do różnych problemów skórnych, np.

• trądziku – nadmiar bakterii jelitowych sprzyjających stanom zapalnym może prowadzić do nadprodukcji sebum i kolonizacji skóry przez bakterie związane z trądzikiem (Propionibacterium acnes);
• łuszczycy i egzemy – przewlekły stan zapalny związany z dysbiozą jelitową może nasilać choroby autoimmunologiczne skóry;
• atopowego zapalenia skóry (AZS) – badania sugerują, że zmniejszona różnorodność mikroflory jelitowej u dzieci może zwiększać ryzyko AZS;
• przyspieszonego starzenia się skóry – przewlekłe stany zapalne i stres oksydacyjny wynikające z zaburzeń mikrobioty jelitowej mogą prowadzić do degradacji kolagenu i elastyny.

Choć głównie mówi się o wpływie jelit na skórę, zależność działa w obie strony. Mikrobiom skóry może modulować odporność organizmu, a niektóre bakterie skórne – wpływać na układ immunologiczny jelit.

Jak dbać o zdrową korelację między mikrobiotą jelitową a skórną?

Mam tutaj kilka rad:

• dieta bogata w błonnik i probiotyki – kiszonki, kefir, jogurty naturalne wspierają mikroflorę jelitową i poprawiają stan skóry;
• unikanie nadmiaru cukru i wysoko przetworzonych produktów – nadmierna konsumpcja cukru może prowadzić do dysbiozy i nasilenia trądziku;
• odpowiednia pielęgnacja skóry – stosowanie delikatnych środków myjących, które nie zaburzają mikrobiomu skóry;
• unikanie antybiotyków bez wyraźnej potrzeby – zarówno doustne antybiotyki, jak i te stosowane miejscowo mogą zaburzać mikrobiom jelit i skóry;
• redukcja stresu – stres wpływa na mikroflorę jelitową, co może negatywnie odbić się na stanie skóry.

Mikrobiom jelitowy i skórny są ze sobą ściśle powiązane poprzez układ odpornościowy, metabolity bakteryjne oraz reakcje zapalne. Zaburzenia mikroflory jelitowej mogą prowadzić do problemów skórnych, takich jak trądzik, egzema czy łuszczyca. Wspieranie zdrowej mikroflory jelitowej poprzez odpowiednią dietę, pielęgnację i redukcję stresu może poprawić kondycję skóry i ogólny stan zdrowia.

W jaki sposób dieta wpływa na zdrowie jelit i ogólną kondycję organizmu?

Dieta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia jelit, a tym samym – wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Prawidłowe odżywianie sprzyja równowadze mikroflory jelitowej, wspiera procesy trawienne i zapobiega wielu chorobom. Jelita są powiązane z układem odpornościowym, nerwowym i metabolicznym, dlatego sposób odżywiania wpływa nie tylko na przewód pokarmowy, ale także ogólne samopoczucie, poziom energii i odporność. Mikrobiota jelitowa składa się z bilionów bakterii, które mają kluczowe znaczenie dla zdrowia. Odpowiednia dieta wspiera równowagę bakteryjną, natomiast złe nawyki żywieniowe mogą prowadzić do dysbiozy, czyli zaburzeń mikroflory jelitowej. Należy pamiętać, że:

• błonnik pokarmowy stanowi pożywienie dla bakterii jelitowych, wspierając ich prawidłowy rozwój; znajduje się w: warzywach, owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych i roślinach strączkowych (prebiotykach);
• fermentowane produkty (probiotyki) zawierają korzystne bakterie, które wspomagają odbudowę mikroflory jelitowej; do naturalnych probiotyków należą: kefir, jogurt, kiszonki i kombucha;
• tłuszcze omega-3 wykazują działanie przeciwzapalne i wspierają barierę jelitową; bogate źródła to: tłuste ryby (łosoś, makrela), orzechy włoskie i siemię lniane;
• nadmierna ilość cukru i ultraprzetworzonej żywności sprzyja namnażaniu się szkodliwych bakterii i drożdżaków, co może prowadzić do stanów zapalnych jelit.

Dieta ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia jelit i całego organizmu. Odpowiednie nawyki żywieniowe wpływają na mikrobiotę jelitową, odporność, układ nerwowy, metabolizm i kondycję skóry. Włączenie do diety produktów bogatych w błonnik, probiotyki, zdrowe tłuszcze oraz unikanie przetworzonej żywności i nadmiaru cukru może poprawić funkcjonowanie organizmu oraz zmniejszyć ryzyko wielu chorób przewlekłych.

Jakie są główne oraz nieoczywiste objawy zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej?

Mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia całego organizmu. Zaburzenie jej równowagi, zwane dysbiozą jelitową, może prowadzić do wielu objawów, które nie zawsze kojarzone są bezpośrednio z problemami jelitowymi. Główne objawy zaburzenia mikroflory jelitowej to: problemy trawienne, takie jak przewlekłe wzdęcia i nadmierna produkcja gazów, biegunki lub zaparcia, a także ich naprzemienne występowanie, uczucie ciężkości w brzuchu, szczególnie po posiłkach, bóle brzucha o niejasnej przyczynie, ale także osłabiona odporność, trądzik, zwłaszcza na brodzie i w okolicach żuchwy, egzema, atopowe zapalenie skóry. Nieoczywiste objawy zaburzonej mikroflory jelitowej natomiast to: zmęczenie i brak energii, nawet po dobrze przespanej nocy, zaburzenia nastroju, stany depresyjne, zwiększona podatność na stres i lęki, problemy z koncentracją. Dysbioza jelitowa to nie tylko problemy trawienne, ale także objawy dotyczące całego organizmu – od osłabionej odporności, przez zaburzenia nastroju, aż po problemy skórne i hormonalne. Warto zwrócić uwagę na sygnały wysyłane przez organizm i wspierać mikroflorę jelitową poprzez zdrową dietę, ograniczenie stresu oraz odpowiednią suplementację pro- i prebiotykami.

Czy istnieje związek pomiędzy chorobami jelit a zdrowiem psychicznym?

Istnieje silna korelacja między zdrowiem jelit a kondycją psychiczną. Zaburzenia mikroflory jelitowej, przewlekłe stany zapalne oraz choroby układu pokarmowego mogą wpływać na funkcjonowanie mózgu, nastrój i zdolność radzenia sobie ze stresem. Kluczową rolę w tej relacji odgrywa oś jelitowo-mózgowa, czyli system komunikacji pomiędzy układem nerwowym a jelitami. Nerw błędny przekazuje sygnały między jelitami a mózgiem, wpływając na emocje i reakcje na stres. Również wcześniej wspomniana produkcja neuroprzekaźników ma znaczenie. Jelita i mózg są ze sobą ściśle powiązane. Zaburzenia mikroflory jelitowej, choroby zapalne jelit i problemy trawienne mogą wpływać na zdrowie psychiczne, zwiększając ryzyko depresji, lęków i problemów z koncentracją. Wspieranie mikroflory poprzez dietę, redukcję stresu i odpowiednie leczenie chorób jelit może korzystnie wpłynąć na kondycję psychiczną.

Jakie są najskuteczniejsze metody diagnostyki chorób jelit i od czego ją zacząć? Jakie badania laboratoryjne najlepiej wykonać w tym kierunku, kiedy coś nas niepokoi ze strony układu pokarmowego?

Wybór odpowiednich badań zależy od objawów, ich nasilenia oraz czasu trwania dolegliwości. Jeśli występują przewlekłe problemy trawienne, takie jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia czy krew w stolcu, warto podjąć następujące kroki. Najpierw zacznij od obserwacji objawów, czyli prowadzenia dziennika dolegliwości, zwracania uwagi na to, po jakich produktach występują objawy. Drugim krokiem powinna być konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu – lekarz może zlecić podstawowe badania krwi, a w razie potrzeby skierować do gastrologa lub proktologa. Po wysłuchaniu informacji na temat objawów pokieruje do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych – analiza krwi, kału i ewentualnie moczu pozwala wstępnie ocenić funkcjonowanie układu pokarmowego, potwierdzić lub odrzucić diagnozę. I tak:

• morfologia krwi z rozmazem pomaga wykryć stany zapalne, infekcje i anemię (częstą w chorobach jelit);
• OB i CRP (białko C-reaktywne) – to wskaźniki stanu zapalnego w organizmie, podwyższone w chorobach zapalnych jelit (IBD);
• ferrytyna i żelazo – ich niedobory mogą wskazywać na krwawienia z przewodu pokarmowego lub upośledzone wchłanianie;
• witamina B12 i kwas foliowy – ich niski poziom może świadczyć o problemach z wchłanianiem, np. w celiakii lub SIBO;
• panel wątrobowy (ALT, AST, ALP, GGTP, bilirubina) ocenia stan wątroby, która jest kluczowa w metabolizmie składników odżywczych;
• glukoza i insulina na czczo – to parametry badane w celu wykrycia insulinooporności, która może mieć związek z dysbiozą jelitową.

Badania kału:

• kalprotektyna – marker stanu zapalnego w jelitach, podwyższony w chorobach zapalnych jelit (np. chorobie Leśniowskiego-Crohna, WZJG);
• krew utajona w kale – pomocna w diagnostyce raka jelita grubego i chorób zapalnych jelit;
• badanie na pasożyty i grzyby – zalecane przy przewlekłych biegunkach, bólach brzucha czy SIBO;
• test na obecność Helicobacter pylori – wykrywa bakterie mogące powodować wrzody żołądka i dwunastnicy.

Badania endoskopowe i obrazowe:

• gastroskopia – umożliwia ocenę przełyku, żołądka i dwunastnicy (pobranie wycinków do badania histopatologicznego);
• kolonoskopia – podstawowe badanie w diagnostyce raka jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego;
• enteroskopia kapsułkowa – pozwala na ocenę jelita cienkiego, które jest trudno dostępne w standardowych badaniach;
• USG jamy brzusznej – może wykryć stany zapalne jelit, guzy, zwężenia i inne nieprawidłowości;
• rezonans magnetyczny jelit (enterografia MR) – wykorzystywany głównie w diagnostyce choroby Leśniowskiego-Crohna;
• tomografia komputerowa jamy brzusznej – stosowana przy podejrzeniu guzów lub poważnych stanów zapalnych.

Kiedy więc należy zgłosić się do lekarza?

Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli występują:

• przewlekłe bóle brzucha, wzdęcia, biegunki lub zaparcia, które utrzymują się dłużej niż kilka tygodni;
• krew w stolcu, smoliste stolce, śluz w kale;
• nagła utrata masy ciała bez wyraźnej przyczyny;
• przewlekłe zmęczenie, niedobory witamin, anemia.

Objawy ze strony układu nerwowego (mgła mózgowa, zaburzenia nastroju) też mogą wynikać z problemów jelitowych. Diagnostykę chorób jelit należy rozpocząć od obserwacji objawów, konsultacji lekarskiej i podstawowych badań laboratoryjnych (morfologii, CRP, kalprotektyny, badania kału). W przypadku niepokojących wyników lub utrzymujących się objawów konieczne mogą być specjalistyczne testy, takie jak kolonoskopia, gastroskopia czy badania oddechowe. Wczesne wykrycie problemów jelitowych pozwala na skuteczniejsze leczenie i poprawę jakości życia.

Jaki był najtrudniejszy przypadek w Pani dotychczasowej praktyce zawodowej związany z zaburzeniem funkcjonowania jelit?

Najtrudniejszym przypadkiem, z którym miałam do czynienia, był pacjent cierpiący na przewlekłe zaburzenia jelitowe związane z zespołem jelita drażliwego oraz współistniejącymi problemami emocjonalnymi, takimi jak lęki i depresja. Choroba ta często powoduje znaczący dyskomfort fizyczny, a jednocześnie wpływa na stan psychiczny pacjenta, co dodatkowo utrudnia leczenie. Dla mnie największym wyzwaniem było opracowanie planu terapeutycznego, który łączyłby zarówno elementy dietoterapii, jak i wsparcie psychologiczne. Pacjent miał trudności z przestrzeganiem zaleceń dietetycznych, ponieważ częste bóle brzucha i zmienność objawów prowadziły do frustracji i lęku przed jedzeniem. Najgorsze w tej chorobie jest to, że spodziewamy się niespodziewanego. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć, kiedy dojdzie do nasilonych objawów. O ile podczas remisji pacjent funkcjonuje względnie bez trudności jelitowo-żołądkowych, to wystarczy drobny stres, nagłe zmiany, na które nie mamy wpływu, a pacjent może wylądować z ostrym epizodem w szpitalu. Pacjent często unikał niektórych pokarmów, co mogło pogłębiać problem, ale także wcześniej próbował różnych diet alternatywnych, które nie przynosiły poprawy. W tym przypadku kluczowe było stopniowe wprowadzanie odpowiednich zmian w diecie, uwzględniając indywidualne reakcje organizmu na poszczególne grupy pokarmowe. Jednocześnie pracowałam nad aspektem emocjonalnym, pomagając pacjentowi w zarządzaniu stresem związanym z jedzeniem, co miało znaczący wpływ na poprawę jego stanu zdrowia. Nie obyło się bez pomocy psychologa, który pomógł wyjść z depresji. Zawsze podkreślam, że współpraca zespołu jest kluczowa dla sukcesu pacjenta. Jest to przykład przypadku, w którym holistyczne podejście, łączące elementy psychologii, psychodietetyki i dietetyki klinicznej, okazało się niezbędne, aby pacjent mógł odzyskać kontrolę nad swoim zdrowiem i poprawić jakość życia.

Jak dużym problemem w dzisiejszym świecie są nietolerancje pokarmowe?

Nietolerancje pokarmowe w dzisiejszym świecie są tematem gorącym i myślę, że troszkę nad wyrost „rozdmuchanym”. Faktem jest to, że występowanie nietolerancji wciąż rośnie. Wzrost liczby przypadków nietolerancji pokarmowych może być wynikiem kilku czynników, takich jak: zmiany w diecie, stylu życia, a także lepsza diagnostyka i większa świadomość społeczna. Aczkolwiek często „na siłę” szukamy w nietolerancjach rozwiązania naszych problemów, nie zdając sobie sprawy, że sedno problemu może być gdzie indziej. Nietolerancje pokarmowe, w przeciwieństwie do alergii, nie prowadzą do reakcji alergicznych, ale powodują objawy, takie jak: bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zmiany skórne czy bóle głowy. Jeśli nie masz takich reakcji po posiłku, prawdopodobnie nie tu leży problem. Do najczęstszych nietolerancji należą te związane z laktozą, glutenem, histaminą oraz fruktozą. Z punktu widzenia dietetyki nietolerancje pokarmowe stanowią wyzwanie, ponieważ wymagają precyzyjnego diagnozowania i eliminowania konkretnych składników w diecie, co może prowadzić do niedoborów pokarmowych, jeśli nie zostanie to odpowiednio zbilansowane. Dodatkowo zmiany w diecie mogą wpływać na jakość życia pacjenta, utrudniając mu codzienne funkcjonowanie i wybór odpowiednich produktów. Warto również zauważyć, że nietolerancje pokarmowe w dużej mierze wiążą się z indywidualnymi reakcjami organizmu, co utrudnia jednoznaczne diagnozowanie i może prowadzić do błędnych interpretacji objawów, które mogą być związane z innymi schorzeniami.

W jaki sposób można zapobiegać chorobom jelit i utrzymywać zdrową mikroflorę jelit na co dzień?

Dieta ma kluczowy wpływ na zdrowie jelit i mikroflorę. Warto spożywać błonnik obecny w pełnoziarnistych produktach, owocach, warzywach, orzechach i nasionach – wspomaga perystaltykę jelit i wspiera rozwój korzystnych bakterii. Ponadto pamiętajmy o probiotykach, czyli żywych mikroorganizmach, które wspierają równowagę mikroflory jelitowej. Znajdują się m.in. w: jogurtach, kefirze, kiszonkach (kapuście kiszonej, ogórkach kiszonych), kombuchy czy innych fermentowanych produktach. Prebiotyki z kolei to substancje, które wspierają rozwój korzystnych bakterii w jelitach. Znajdują się w produktach, takich jak: cebula, czosnek, banany, por czy pełnoziarniste produkty zbożowe. Spożywanie zbyt dużej ilości przetworzonych produktów, bogatych w cukry i tłuszcze trans, może natomiast zaburzyć równowagę mikroflory jelitowej. Takie składniki mogą sprzyjać rozwojowi bakterii i grzybów patogennych, które mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, w tym chorób zapalnych jelit. Woda jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego. Odpowiednia ilość płynów (ok. 1,5-2 l dziennie) wspomaga trawienie, a także utrzymanie odpowiedniej konsystencji stolca. Dodatkowo regularna aktywność fizyczna, np. spacery, bieganie, joga czy pływanie, ma pozytywny wpływ na perystaltykę jelit, zapobiega zaparciom oraz wspiera ogólne zdrowie przewodu pokarmowego. Z drugiej strony chroniczny stres może negatywnie wpływać na funkcjonowanie jelit, wywołując dolegliwości, takie jak: zespół jelita drażliwego, zaparcia czy biegunki. Warto wprowadzać techniki relaksacyjne, np. medytację, głębokie oddychanie, jogę czy regularne odpoczynki, aby zredukować poziom stresu. Wdrożenie powyższych zasad może pomóc w zapobieganiu chorobom jelit i utrzymaniu zdrowej mikroflory jelitowej, co w dłuższym czasie przyczyni się do lepszego samopoczucia oraz ogólnego stanu zdrowia.

--

Natalia Stańczak – dietetyczka kliniczna, psychodietetyczka, hipnoterapeutka. Ukończyła dietetykę na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie i Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. Od dwóch lat koncentruje się na psychodietetyce, stale poszerzając swoją wiedzę. Pomaga kobietom odzyskać równowagę hormonalną i poprawić nawyki żywieniowe. Prowadzi indywidualne konsultacje, wspierając je w zdrowych zmianach.