Konkurs wyłania autorów najlepszych prac licencjackich lub inżynierskich z chemii oraz jej pogranicza z fizyką i biologią. Jego organizatorami są Instytut Chemii Fizycznej PAN (IChF PAN) w Warszawie oraz firma DuPont Poland. Autorem zwycięskiej pracy jest Michał Sawczyk z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, który oprócz statuetki otrzymał nagrodę finansową w wysokości 10 tys. złotych. Tematem pracy jest nowatorska metoda umożliwiająca efektywne prowadzenie reakcji Hecka z możliwością odzyskiwania katalizatora palladowego z mieszaniny reakcyjnej za pomocą magnetycznych nanocząstek kobaltu.

Zdobywcą Srebrnego Medalu Chemii i 5 tys. złotych jest Artur Kasprzak z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej. Brązowy Medal Chemii oraz 2,5 tys. złotych trafiły w ręce Rafała Białka z Wydziału Fizyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Wszyscy finaliści konkursu zyskali również możliwość odbycia stażu naukowego w Instytucie Chemii Fizycznej PAN oraz bezpłatnego realizowania projektów badawczych w jego laboratoriach.

Głównym celem konkursu jest promowanie najzdolniejszych polskich młodych naukowców. Do tegorocznej, piątej edycji „Złotego Medalu Chemii” nadesłano 51 zgłoszeń z 11 miast i 19 uczelni. Najwięcej zgłoszeń napłynęło z Uniwersytetu Warszawskiego (11), Politechniki Warszawskiej (7) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (5). Honorowy patronat nad konkursem objęli prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz prof. dr hab. Bogusław Buszewski, prezes Polskiego Towarzystwa Chemicznego.

– Serdecznie gratuluję wszystkim laureatom konkursu i wierzę, że to zwycięstwo będzie mobilizować do dalszej pracy – powiedział prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. –Chemia należy do tych dziedzin, w których Polacy odnoszą na świecie wiele sukcesów, więc tym bardziej należy wspierać młodych, zdolnych badaczy, którzy chcą rozwijać ten obszar nauki. Fundacja na rzecz Nauki Polskiej od prawie 25 lat "wspiera najlepszych, aby mogli stać się jeszcze lepsi" - mam nadzieję, że i oni dołączą w przyszłości do grona laureatów naszych programów, np. programu START skierowanego do wybitnych młodych uczonych – dodał.

– Konkurs „Złoty Medal Chemii” stanowi swoiste połączenie zainteresowań różnych działów chemii, pozwalając w sposób kompleksowy wykorzystać potencjał tej dyscypliny w różnych dziedzinach naszego życia – powiedział prof. dr hab. Bogusław Buszewski, prezes Polskiego Towarzystwa Chemicznego. – Takie innowacyjne, interdyscyplinarne podejście pozwala wskazać na uniwersalizm chemii jako dyscypliny niezbędnej w różnych obszarach funkcjonowania człowieka. Mam tu na myśli biologię, medycynę, farmację, rolnictwo, przemysł spożywczy, budowlany czy wydobywczy po sport i środowisko. To dobrze świadczy o organizatorach, którzy z pewnym wizjonerstwem podejmują się realizacji ambitnych, ciekawych i pożytecznych tematów – dodał.

W konkursie przyznano również wyróżnienia i nagrody pieniężne w wysokości 1 000 złotych. Zdobyli je: Maciej Białogłowski z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej, Mateusz Czub z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Anna Gruszkiewicz z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Małgorzata Janik z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Żaneta Matuszek z Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych Uniwersytetu Warszawskiego. Małgorzata Janik otrzymała również nagrodę publiczności przyznawaną przez samych finalistów po prezentacji prac, które zakwalifikowały się do ostatniego etapu.

– Konkurs „Złoty Medal Chemii” pozwala wyłuskać potencjalnych kandydatów do pracy naukowo-badawczej w naszym instytucie, w innych instytutach PAN czy na wyższych uczelniach. To nasi potencjalni magistranci i doktoranci – powiedział prof. dr hab. Marcin Opałło, dyrektor IChF PAN.

Firma DuPont Poland, współorganizator konkursu i fundator nagród, przyznała ponadto trzy wyróżnienia w nowych kategoriach tematycznych – rolnictwo i odżywianie, biotechnologia przemysłowa oraz materiały zaawansowane. Wyróżnienia połączone z nagrodą finansową wysokości 2 300 złotych otrzymali: Rafał Białek z Wydziału Fizyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Mateusz Czub z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Michał Sawczyk z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego.

– Konkurs „Złoty Medal Chemii” pokazuje, że mamy w Polsce wielu młodych naukowców z ogromnym potencjałem – stwierdził Piotr Gill, dyrektor generalny DuPont Poland. – Cieszę się, że firma DuPont Poland może ich wspierać. Jestem przekonany, że zrealizowane przez nich badania przyczynią się do rozwoju nauki i znajdą zastosowanie w biznesie – dodał.

W pierwszym etapie konkursu 12 recenzentów naukowych zapoznało się ze wszystkimi nadesłanymi pracami i wyłoniło 15 finalistów. Drugi etap odbył się 16 listopada. Finaliści wygłosili wówczas w IChF PAN krótkie prezentacje dotyczące swych badań i uczestniczyli w dyskusji na ich temat z udziałem jurorów i pozostałych finalistów. Jurorzy ocenili wszystkie wystąpienia i dopiero na tej podstawie wyłonili ośmioro laureatów – zdobywców trzech medali i pięciu wyróżnień.

– Jurorzy konkursu zwracali uwagę na wysoki poziom zgłaszanych w tym roku prac. Jednocześnie wartym podkreślenia jest bardzo dobre przygotowanie i umiejętności finalistów w zakresie prezentacji swoich wyników. Te fakty nas cieszą. Życzę wszystkim uczestnikom konkursu zadowolenia i sukcesów w kontynuowaniu studiów i późniejszej pracy zawodowej –powiedział dr hab. inż. Robert Nowakowski, koordynator konkursu.

Kolejna edycja Złotego Medalu Chemii rozpocznie się wiosną przyszłego roku. Szczegóły dotyczące konkursu, w tym jego harmonogram i regulamin, są dostępne na stronie internetowej www.zlotymedalchemii.pl.

Opis prac laureatów:

I Nagroda – Złoty Medal Chemii:

Michał Sawczyk, Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski

Recycling of highly active palladium catalysts for Heck reaction with magnetic nanoparticles

Recykling wysoce aktywnych, palladowych katalizatorów reakcji Hecka, za pomocą nanocząstek magnetycznych

Kierujący pracą: dr Michał Wójcik

Praca dotyczy ważnych zagadnień związanych z katalizą oraz chemią nanomateriałów. Michał Sawczyk opracował efektywny sposób prowadzenia reakcji Hecka z zastosowaniem palladowych kompleksów z N-heterocyklicznymi karbenami, związanych kowalencyjnie z polisiloksanem, umożliwiającym łatwe odzyskanie katalizatora z mieszaniny reakcyjnej za pomocą magnetycznych nanocząstek kobaltu. Ta nowatorska metoda pozwala na efektywne wiązanie i uwalnianie katalizatora z nanocząstkami poprzez zmianę temperatury lub polarności rozpuszczalnika. Ze względu na obojętność polisiloksanów oraz możliwości stosowania różnych rozpuszczalników opracowana metoda może posłużyć do odzyskiwania wielu rodzajów katalizatorów użytecznych w przemyśle farmaceutycznym i chemicznym. 

II Nagroda – Srebrny Medal Chemii:

Artur Kasprzak, Wydział Chemiczny, Politechnika Warszawska

Funkcjonalizacja magnetycznych nanokapsułek węglowych za pomocą polietylenoiminy (PEI) oraz chemiczna modyfikacja polimeru

Kierujący pracą: dr inż. Magdalena Popławska

Artur Kasprzak zaproponował interesującą drogę kowalencyjnej funkcjonalizacji nanokapsułek węglowych. Powyższa wiedza ma znaczenie w tworzeniu tzw. teranostyków – układów mogących być zarówno medium diagnostycznym, jak i terapeutycznym, o precyzyjnym działaniu umożliwiającym celowane leczenie ciężkich chorób, w tym nowotworowych. W pracy opracowano metodę syntezy szkieletu układu teranostycznego składającego się z magnetycznych nanokapsułek węglowych oraz polietylenoiminy i jej pochodnych. Zarówno wybrany polimer, jak i nanomateriał węglowy wykazują obiecujące właściwości pod kątem ich zastosowania medycznego.  

III Nagroda – Brązowy Medal Chemii:

Rafał Białek, Wydział Fizyki, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu

Photovoltaic cells based on Rhodobacter sphaeroides reaction centers and titanium dioxide

Ogniwa fotowoltaiczne oparte na centrach reakcji Rhodobacter sphaeroides i dwutlenku tytanu

Kierujący pracą: dr hab. Krzysztof Gibasiewicz

Przedmiotem pracy jest konstrukcja i charakterystyka fizykochemiczna nowych ogniw słonecznych opartych na fotosyntetycznych centrach reakcji bakterii purpurowych Rhodobacter sphaeroides. W zaproponowanej konstrukcji w skład pojedynczego centrum reakcji wchodzą cztery cząsteczki bakteriochlorofilu, dwie cząsteczki bakteriofeofityny, dwie cząsteczki chinonu i jedna cząsteczka karotenoidu. W takich strukturach pod wpływem absorpcji fotonu następuje rozdział ładunku z wysoką, niemal stuprocentową wydajnością. Zgromadzona w układzie energia może być następnie przekształcona w użyteczną energię prądu elektrycznego. Otrzymane wyniki dostarczają wiedzy o charakterze poznawczym i aplikacyjnym mającej znaczenie w konstrukcji nowych źródeł energii o potencjalnym zastosowaniu w przyszłości.