Streszczenie
26.11.2003
1. Baza zasobów – inwestowanie w ludzi - ocena możliwości rozwoju edukacji biotechnologicznej w systemie studiów biologicznych, medycznych i rolniczych w Polsce. W Polsce edukacja biotechnologiczna jest prowadzona w 21 uczelniach wyższych, 7 z nich prowadzi studia doktoranckie. Obecnie akredytację Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej w zakresie nauczanie biotechnologii posiada 10 uczelni: 3 politechniki oraz 7 uniwersytetów. Na kierunku biotechnologia kształcą studentów następujące rodzaje uczelni:
- 9 uniwersytetów
- 6 akademii rolniczych
- 2 akademie medyczne
- 4 politechniki
- Łącznie w ciągu roku, w systemie studiów dziennych oraz wieczorowych, rozpoczyna studia biotechnologiczne około 2200 studentów, natomiast kończy około 1700 osób. Chłonność rynku pracy dla takiej liczby absolwentów jest obecnie niewystarczająca. 2. Ocena możliwości zatrudnienia wykwalifikowanych kadr w zakresie biotechnologii Biotechnologia jest kierunkiem zbyt młodym na to, żeby można było wymiernie oceniać zapotrzebowanie przedsiębiorców na absolwentów tego kierunku. Jest również kierunkiem źle reklamowanym, stąd brak informacji o kwalifikacjach i zawodowej przydatności absolwentów. Ogólna sytuacja na rynku pracy jest tym trudniejsza, że liczba firm bazujących na wysoko-zawansowanych technologiach z obszaru biotechnologii jest w skali kraju niewielka. Liczba ofert złożonych w biurach karier, mieszcząca się w granicach 30 rocznie nie jest satysfakcjonująca, w przypadku, gdy rocznie studia w tym kierunku kończy około 1700 osób. Panuje jednak przeważające przekonanie ankietowanych, że studenci biotechnologii są dobrze wykształceni i są potencjalnie atrakcyjnymi pracownikami dla polskich i zagranicznych firm i ośrodków naukowych. Sytuację zatrudnienia w tej branży powinno znacznie poprawić wprowadzenie konsekwentnej polityki proinnowacyjnej państwa i rozwój gospodarczy oparty na wysoko-zawansowanych technologiach z tego obszaru. Nieznaczne nadzieje można również pokładać we własnej przedsiębiorczości absolwentów, którzy, w ramach powstających inkubatorów przedsiębiorczości i parków naukowo-technologicznych, rozpoczną własną działalność gospodarczą w oparciu o infrastrukturę tych pomocowych przedsięwzięć. 3. Generowanie i wykorzystanie wiedzy- udział polskich zespołów w 5 PR Polska, jako kraj kandydujący do Unii Europejskiej, uzyskała pod koniec lat dziewięćdziesiątych możliwość uczestnictwa w unijnych programach naukowych. Programy te maja charakter wieloletni i są finansowane ze składek wnoszonych przez poszczególne kraje członkowskie. Niedawno zakończył się 5 Program Ramowy. Z Polski napłynęło ponad 5700 zgłoszeń do 5 PR, z których 1323 zespoły uzyskały finansowanie z funduszy tego programu na łączną kwotę 152 mln Euro. Wyjątkowo dobre wyniki Polskie zespoły uzyskały w projektach badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny, rolnictwa, transportu morskiego i energii.
Statystyka udziału polskich zespołów w 5.PR W projektach zgłoszonych Razem QoL IST GRO ENV ENE Inco-2 Innov IHP Liczba projektów ogółem 46470 9080 10179 3494 3208 2680 1790 4860 11179 Liczba uczestników ogółem 267555 67535 71088 30991 28264 18780 8177 19545 23175 Liczba projektów z udziałem polskich zespołów 4292 1183 617 719 636 234 168 108 627 Liczba projektów z polskim koordynatorem 654 142 101 126 62 35 143 15 30 Liczba zespołów z Polski 5700 1496 1041 898 944 314 180 164 663 Wnioskowane dofinansowanie z UE dla polskich uczestników [MEUR] 642,5 152 113 129 91,6 48 20 25,1 63,8 W projektach wybranych do finansowania Liczba projektów ogółem 13899 1813 2638 1076 806 730 45 2053 4328 Liczba uczestników ogółem 75002 13740 18004 10451 7322 5563 2294 8352 9276 Liczba projektów z udziałem polskich zespołów 1043 196 220 171 131 69 51 33 172 Liczba projektów z polskim koordynatorem 192 24 20 39 23 18 46 9 13 Liczba zespołów z Polski wybranych do finansowania 1323 236 231 294 186 88 56 54 178 Oczekiwane dofinansowanie z UE polskich uczestników [ MEUR] 152,2 29,1 23,6 37,9 21,2 12,7 9,1 3,2 15,4 Opracowano w DSiA KPK (JS) na podstawie danych własnych, aktualnych 30 listopada 2002 Uwagi: Zestawienie finansowe nie jest pełne dla ostatnich konkursów źródło: Derwent 5. Baza kapitałowa – dostępne formy finansowania badań w zakresie nauk biologiczno-medycznych, opracowanie danych na temat przemysłu chemicznego, farmaceutycznego, i biotechnologicznego. Przemysł farmaceutyczny Streszczenie raportu o firmach farmaceutycznych zarejestrowanych w Polsce, przeprowadzonego w oparciu o dane ze stanu rejestru postaci farmaceutycznych na dzień 30.09.2002r. Ministerstwa Zdrowia. Zakładając, że efektywność przemysłu farmaceutycznego można zmierzyć liczbą leków, lub materiałów medycznych zarejestrowanych przez firmy farmaceutyczne w Polsce dokonano jakościowej i ilościowej oceny krajowego rynku leków. Na podstawie posiadanych informacji można sformułować następujące wnioski: 1) Ogólna ilość zarejestrowanych - dopuszczonych do obrotu w Polsce postaci farmaceutycznych polskich i zagranicznych wynosi 8248 z tego na postacie farmaceutyczne wyprodukowane w Polsce przypada 3712, co stanowi 45% ogólnej ilości środków farmaceutycznych produkowanych i dopuszczonych do obrotu w Polsce. Szacunkowo liczba syntetycznych i półsyntetycznych postaci farmaceutycznych polskich wynosi 2500. Pozostała ilość postaci farmaceutycznych 1212 rozkłada się na: - postacie farmaceutyczne pochodzenia roślinnego -1097 - szczepionki 72 - gazy medyczne 8 - pasty lecznicze do zębów, szampony lecznicze, sole, ługi, szlamy lecznicze 35 2) Ogólna ilość firm farmaceutycznych w Polsce wynosi 221, z tego 139 firm produkuje w Polsce w większości środki farmaceutyczne półsyntetyczne i syntetyczne, natomiast 63 (28,5%) zajmuje się produkcją postaci farmaceutycznych pochodzenia naturalnego a ich maksymalny potencjał produkcyjny nie przekracza 2,5% rynku leków. 3) Ogólna ilość głównie znaczących (o największej bazie produkcyjnej) firm farmaceutycznych produkujących polskie środki farmaceutyczne wynosi 36 i są to przede wszystkim takie firmy jak :Adamed; Aflopa; Anpharm; Apipol-Farma; Biomed Kraków; Biomed Lublin; Biomed Warszawa; Chance; Espefa; Farmapol; Filofarm; Galena; Glaxo Wellcome Poznań; Hasco-lek; Homeofarm; ICN Polfa Rzeszów; Jelfa; Labofarm; Labor; Lek Polska; Maga-Herba; Pliva Kraków; Polfa Grodzisk; Polfa Kutno; Polfa Lublin; Polfa Łódź; Polfa Pabianice; Polfa Warszawa; Polpharma; Profarm; Polfa Tarchom S.A.Synteza; Terpol; Unia; Vis; Ziołolek Firmy będące dawniej w grupie Zjednoczenia Przemysłu Farmaceutycznego POLFA mają udział w krajowym rynku leków nieprzekraczającym 5% co oznacza, że zdecydowana większość firm partycypuje w krajowym rynku leków na poziomie ułamków procenta, a świadczy to o bardzo silnym rozdrobnieniu krajowej bazy produkcyjnej. Firmy te, które do czasu transformacji ustrojowej zajmowały się syntezą substancji leczniczych w zasadzie utrzymują ten profil, zajmując się głównie produkcją leków generycznych (działalność odtwórcza lub licencyjna). Zdaniem Autorów preferencje ustawowe mają jedynie charakter złagodzenia ustawodawstwa przed uzyskaniem akcesji do Unii Europejskiej i mogą stanowić dla wielu firm bardzo trudną przeszkodę do pokonania w obliczu walki konkurencyjnej. Do istotnych preferencji można zaliczyć jedynie okres przystosowawczy dla podmiotów wynoszący 7 lat od daty wprowadzenia Prawa Farmaceutycznego. Duże rozdrobnienie bazy produkcyjnej firm przemysłu farmaceutycznego polskiego i bardzo szeroki asortyment wyrobów jest niewątpliwie rezultatem istnienia na polskim rynku silnej wewnętrznej konkurencji, ale może objawiać swoją słabość wobec dostępu polskiego rynku dla bardzo silnych podmiotów zagranicznych po akcie akcesji do Unii Europejskiej. Autorzy w podsumowaniu pragną podkreślić, że w swoim raporcie nie dysponowali danymi ilościowymi, czyli wskaźnikami tonażowymi wyrobów lub długościami serii, zatem przedstawione dane mają charakter raczej jakościowy, lub nie w pełni ilościowy. Przemysł chemiczny Przemysł chemiczny należy do grupy największych sektorów przemysłowych w Polsce, ma on liczne powiązania z całą gospodarką i bezpośrednim zaopatrzeniem rynku oraz spełnia ważną rolę w rozwoju technologicznym i organizacyjnym przemysłu. Przemysł chemiczny w Polsce jest sektorem, który rozwija się bardzo dobrze. Posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną, oraz znaczny majątek produkcyjny i obrotowy, doświadczoną kadrę techniczną oraz wieloletnie doświadczenie produkcyjne. Mimo pewnych trudności przemysł chemiczny rozwija się bardzo dynamicznie i szybciej niż cały przemysł krajowy. Produkcja przemysłu chemicznego stanowi 10,3% produkcji całego przemysłu. Sektor przemysłu chemicznego obejmuje dwa działy produkcji: wyrobów chemicznych oraz wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych. W roku 2001 przemysł chemiczny grupowała 7122 podmioty (bez osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą), w tym 6892 spółki, 137 spółdzielnie oraz 32 przedsiębiorstwa państwowe. Wśród nich było 679 przedsiębiorstw zatrudniających ponad 49 osób. Natomiast w końcu I półrocza 2002r funkcjonowało łącznie 7258 podmiotów gospodarczych (bez zakładów osób fizycznych). Dział produkcji wyrobów chemicznych obejmował 2301 podmiotów, natomiast dział produkcji wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 4957 zakładów. W ogólnej liczbie podmiotów sektora, spółki handlowe i cywilne stanowiły 96,9%, natomiast przedsiębiorstwa państwowe 0,4%.
Przemysł biotechnologiczny Polski przemysł biotechnologiczny znajduje się we wczesnym stadium rozwoju. Roczny dochód krajowych przedsiębiorstw biotechnologicznych szacowany jest na ok. 100 mln USD. Największy dochód generują podmioty zajmujące się ochroną zdrowia, na drugim miejscu znajduje się przemysł biotechnologiczny (głównie biofermentacyjny) a następnie przedsiębiorstwa zorientowane na produkcję rolniczą. Głównymi kierunkami rozwoju biotechnologii rolniczej są środki ochrony roślin, produkty weterynaryjne oraz transgeniczne.
Źródło: Rynek chemiczny 4/2003 „Sektor biotechnologiczny w Polsce” 6. Łączenie w sieci społeczności biotechnologicznych – dostępne w Polsce portale internetowe W Polsce istnieje zaledwie sześć portali internetowych poświęconych zagadnieniom biotechnologii. www.biotechnologia.com.pl www.biologia.pl www.aventis.pl/dzialalnosc/biotechnologia www.bayercropscience.pl www.bionews.pl www.infogmo.edu.pl. Na stronach tych publikowane są najnowsze osiągnięcia z dziedziny biotechnologii, prezentowane są krajowe i zagraniczne firmy biotechnologiczne, zarówno produkcyjne jak i te z otoczenia biotechnologii. Można tam także znaleźć informację na temat organizowanych konferencji, zjazdów, szkoleń, edukacji biotechnologicznej, możliwości zatrudnienia, żywności modyfikowanej genetycznie jak również prawodawstwa biotechnologicznego. 7. Współpraca międzyregionalna – udział Polaków w tworzeniu bioregionów Poziomy współpracy międzyregionalnej można podzielić pod względem zakresu ich oddziaływania następująco: - współpraca na poziomie międzynarodowym - pomiędzy administracjami krajów w zakresie naukowym i gospodarczym
- pomiędzy podmiotami różnych krajów
- * uczelnie * przedsiębiorstwa
- pomiędzy zespołami badawczymi
- pomiędzy indywidualnymi badaczami
- - współpraca bezpośrednia podmiotów na poziomie kraju (międzyregionalna) pomiędzy ośrodkami naukowymi pomiędzy podmiotami gospodarczymi - na poziomie lokalnym – w obrębie jednego regionu lub miasta
- uczelnie
- zespoły badawcze
- podmioty gospodarcze
- Porozumienia, które mogą generować współpracę w obszarze biotechnologii zawierane są przez ministerstwa: Zdrowia, Gospodarki, Edukacji Narodowej i Sportu oraz Nauki i Informatyzacji. Ilustrować tego typu porozumienia mogą np. umowy bilateralne Ministerstwa Zdrowia zawierane z odpowiednimi ministerstwami poszczególnych państw w zakresie ochrony zdrowia. Innym przykładem może być „Konwencja o Farmakopei”, zawarta również przez w/w Ministerstwo. Szerzej – współpraca międzynarodowa w ramach WHO, UNESCO, UNIDO itd. Pewne wytyczne do przyjęcia określonej polityki rozwijania współpracy w omawianej dziedzinie wyznaczają Programy Ramowe Unii Europejskiej takie ja Quality of Life (5PR) czy ERA ( 6PR). Poniższa tabela prezentuje dane na temat współpracy zagranicznej poszczególnych jednostek uczelnianych z bazy danych „ankieta jednostki za lata 2000-2002” udostępnione przez Ośrodek Przetwarzania Informacji.
Udział w międzynarodowych programach naukowych w latach 2000 - 2002 (na podstawie Bazy "Ankieta jednostki") Instytucja 2002 Kontrakty zawarte w ramach projektów lub innych akcji Prog. Ram. UE kontrakty na koordynowanie projektów Prog. Ram. UE Kontrakty zawarte w ramach innych programów UE Kontrakty zawarte w ramach programów spoza UE Akademia Medyczna w Bydgoszczy - Wydział Lekarski 2002 1 0 0 1 Akademia Rolnicza w Poznaniu - Wydział Rolniczy 2002 0 0 0 18 Akademia Rolnicza we Wrocławiu - Wydział Rolniczy 2002 1 0 0 0 Politechnika Gdańska - Wydział Chemiczny 2002 3 0 0 4 Politechnika Łódzka - Wydział Chemiczny 2002 1 0 0 5 Politechnika Warszawska - Wydział Chemiczny 2002 1 0 1 1 Politechnika Warszawska - Wydział Inżynierii Środowiska 2002 3 0 0 5 Politechnika Wrocławska - Wydział Chemiczny 2002 1 0 0 1 Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu - Wydział Biologii 2002 0 0 1 9 Uniwersytet Jagielloński w Krakowie - Wydział Biologii i Nauk o Ziemi 2002 3 0 5 13 Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Wydział Biologii i Nauk o Ziemi - Instytut Ekologii i Ochrony Środowiska 2002 0 0 0 3 Uniwersytet Szczeciński - Wydział Nauk Przyrodniczych 2002 12 0 0 0 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych - Instytut Biochemii i Biologii Molekularnej 2002 2 0 0 7 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych - Instytut Geograficzny 2002 0 0 0 2 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych - Instytut Mikrobiologii 2002 2 0 1 0 Ogółem w roku: 2002 30 0 8 68 Ogółem: 54 0 34 114 Instytucja Rok Kontrakty zawarte w ramach projektów lub innych akcji Prog. Ram. UE kontrakty na koordynowanie projektów Prog. Ram. UE Kontrakty zawarte w ramach innych programów UE Kontrakty zawarte w ramach programów spoza UE Akademia Rolnicza w Poznaniu - Wydział Rolniczy 2000 1 0 0 0 Politechnika Łódzka - Wydział Chemii Spożywczej i Biotechnologii 2000 3 0 0 0 Politechnika Wrocławska - Wydział Chemiczny 2000 0 0 0 2 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie - Wydział Biologii i Nauk o Ziemi 2000 2 0 6 2 Ogółem w roku: 2000 6 0 6 4 Akademia Rolnicza w Poznaniu - Wydział Rolniczy 2001 1 2 1 13 Akademia Rolnicza w Szczecinie - Wydział Rolniczy 2001 0 0 0 4 Akademia Rolnicza we Wrocławiu - Wydział Rolniczy 2001 0 0 1 1 Politechnika Gdańska - Wydział Chemiczny 2001 2 0 2 0 Politechnika Łódzka - Wydział Chemiczny 2001 2 0 1 0 Politechnika Łódzka - Wydział Chemii Spożywczej i Biotechnologii 2001 1 0 0 0 Politechnika Wrocławska - Wydział Chemiczny 2001 0 0 0 1 Uniwersytet Gdański - Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii 2001 2 0 0 2 Uniwersytet Gdański - Wydział Biologii, Geografii i Oceanologii 2001 1 6 9 0 Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu - Wydział Biologii 2001 0 0 1 9 Uniwersytet Jagielloński w Krakowie - Wydział Biologii i Nauk o Ziemi 2001 1 0 1 2 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Wydział Biologii i Nauk o Ziemi 2001 1 0 0 2 Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Wydział Biologii i Nauk o Ziemi - Instytut Ekologii i Ochrony Środowiska 2001 1 0 0 0 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych - Instytut Biologii Roślin 2001 2 0 0 1 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych -Instytut Geograficzny 2001 0 0 4 2 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych - Instytut Mikrobiologii 2001 1 0 1 0 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych - Instytut Nauk Geologicznych 2001 3 0 0 5 Uniwersytet Wrocławski - Wydział Nauk Przyrodniczych -Instytut Zoologiczny 2001 0 0 0 0 Ogółem w roku: 2001 18 8 20 42 - kontrolowanego wykorzystania GMO pod nadzorem administracji państwowej i zgodnie z normami prawnymi;
- wprowadzania GMO do środowiska [zarówno w celach komercyjnych jak i badawczych , czy też produkcyjnych];
- manipulacji, transferu i marketingu dotyczącego produktów GMO;
- oznaczania nowych produktów zgodnie z prawem konsumenta do informacji i do wyboru;
- praw własności przemysłowej, a w szczególności patentowania procesów i produktów biotechnologicznych.
- Przy tworzeniu polskiego prawa dotyczącego biotechnologii zostały wykorzystane normy międzynarodowe. Wynikało to z:
- członkostwa Polski w OECD, ONZ i innych organizacjach międzynarodowych;
- bliskiego członkostwa Polski w Unii Europejskiej;
- ratyfikacji konwencji „O Różnorodności Biologicznej” (1992 r.) i podpisania „Protokołu biobezpieczeństwa” (2000 r.).
- Podstawowe znaczenie ma ustawa z 22 czerwca 2001 r. O organizmach genetycznie zmodyfikowanych, jest ona „kodeksem” postępowania z GMO zarówno dla naukowców, jak i przedsiębiorców oraz handlowców. Jej istotny charakter wynika również stąd, że jest ona nadrzędna w stosunku do innych ustaw, w których poruszana jest problematyka organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Polskie prawo genowe zawiera wskazania dotyczące:
- kontrolowanego wykorzystania GMO;
- zamierzonego wprowadzenia GMO do środowiska;
- kompetencji ciał ustawodawczych;
- manipulacji produktami GMO;
- transferu i transportu produktów GMO,
- udziału społeczeństwa.
- Podstawowym organem decyzyjnym w zakresie GMO w Polsce jest minister właściwy ds. środowiska. 12. Rolnictwo – zdefiniowanie ośrodków krajowych prowadzących badania w zakresie łączenia metod tradycyjnych i nowych technologii w rolnictwie Raport obejmuje wyselekcjonowane zagadnienia i obszary biotechnologii. Autor przyjął jako jedyne kryterium selekcji stosowanie nowoczesnych metod i technologii w badaniach dotyczących: biotechnologii zwierząt z uwzględnieniem biotechnologii weterynaryjnej, biotechnologii żywności i biotechnologii roślin. W biotechnologii zwierząt pod uwagę brane było jako kryterium stosowanie następujących metod i technologii: regulacja płci na poziomie gamet i zarodków, pozaustrojowa produkcja zarodków, klonowanie, transgeneza, zastosowanie metod biologii molekularnej w diagnostyce weterynaryjnej, hodowli i selekcji zwierząt, kriokonserwacja gamet i zarodków. W biotechnologii żywności: produkcja żywności genetycznie zmodyfikowanej, diagnostyka żywności genetycznie zmodyfikowanej, zastosowanie mikroorganizmów i enzymów w przetwórstwie żywności W biotechnologii roślin konstruowanie roślin transgenicznych. Raport zawiera adresy placówek naukowych prowadzących badania w nim omówione. 13. Zdrowie - walka z HIV/AIDS, żółtaczkami, gruźlicą i innymi głównymi chorobami związanymi z ubóstwem Wprowadzenie obowiązkowych szczepień ochronnych, zorganizowanie sprawnie działającej sieci nadzoru epidemiologicznego, zobligowanie lekarzy do zgłaszania każdego przypadku zachorowania na choroby infekcyjne, obowiązkowa hospitalizacja w przypadku chorób szczególnie zakaźnych spowodowały, że sytuacja epidemiologiczna kraju w zakresie chorób zakaźnych jest korzystna. Wiele ośrodków naukowych w kraju prowadzi badania nad epidemiologią, diagnostyką i leczeniem chorób infekcyjnych. Spowodowało to wprowadzenie do lecznictwa nowych, stale udoskonalanych leków, opracowanie nowych metod diagnostycznych a co za tym idzie możliwość szybszego opanowanie rozwijającej się choroby. Powszechny stał się dostęp do lekarza i środków farmaceutycznych. Znacznie podniósł się również standard życia ludności, dzięki czemu choroby związane z ubóstwem nie są już w Polsce zjawiskiem tak częstym jak miało to miejsce jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Opracowanie dostępne jest także w pliku tekstowym
Centrum Transferu Technologii, Gdańsk
KOMENTARZE