Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Morski drapieżnik sprzed 185 mln lat – nowy gatunek ichtiozaura wypełnia lukę w zapisie dziejów Jury
Morski drapieżnik sprzed 185 mln lat – nowy gatunek ichtiozaura wypełnia lukę w zapisie dzi

Na południowym wybrzeżu Anglii, w okolicach Golden Cap, najwyższego klifu słynnego Jurassic Coast, odkryto nowy gatunek morskiego gada, który zamieszkiwał pradawne oceany ok. 185 mln lat temu. Znalezisko to, nazwane Xiphodracon goldencapensis, co można przetłumaczyć jako „miecz-smok z Golden Cap”, zostało oficjalnie opisane w 2025 r. przez zespół paleontologów kierowany przez dr. Deana Lomaxa z Uniwersytetu w Manchesterze. Przez niemal dwie dekady szkielet spoczywał w kolekcjach muzealnych, zanim szczegółowe badania ujawniły, że reprezentował zupełnie nieznany wcześniej rodzaj ichtiozaura.

 

Szczątki zostały odnalezione w 2001 r. przez kolekcjonera i preparatora skamieniałości Chrisa Moore’a, znanego z licznych odkryć na wybrzeżu Dorset. Po oczyszczeniu i zabezpieczeniu okazu trafiły do Royal Ontario Museum w Toronto, gdzie przeszły digitalizację i analizę morfologiczną. Zespół naukowców z Wielkiej Brytanii, Kanady i Niemiec porównał skamielinę z setkami innych okazów ichtiozaurów, wykorzystując tomografię komputerową, fotogrametrię oraz rekonstrukcje 3D, by dokładnie zrozumieć anatomię zwierzęcia.

Okazało się, że Xiphodracon goldencapensis był stosunkowo niewielkim ichtiozaurem – osiągał ok. 3 – 3,5 m długości, czyli mniej więcej tyle co współczesny delfin. Najbardziej uderzającą cechą była jego czaszka zakończona długim, cienkim pyskiem przypominającym miecz. Ta charakterystyczna budowa rostrum, połączona z wydłużonymi kośćmi szczękowymi i premaxillą, sugerowała przystosowanie do szybkiego chwytania drobnych, ruchliwych ofiar, prawdopodobnie ryb i głowonogów. Zęby były smukłe, stożkowate i delikatnie zakrzywione, bez silnych ornamentacji, co wskazywało, że zwierzę nie polowało na skorupiaki ani twarde ofiary. Czaszka zachowała się niemal w całości, z widocznymi śladami po urazach – złamaniem w rejonie żuchwy i deformacjami zębów. Paleontolodzy uznali, że niektóre z tych uszkodzeń powstały jeszcze za życia zwierzęcia, być może w wyniku walk terytorialnych lub ataku większego drapieżnika. W okolicy oczodołów znaleziono także zniekształconą kość łzową o nietypowym, „prążkowanym” kształcie – struktura ta nie występowała u żadnego znanego dotąd gatunku ichtiozaura i stała się jednym z kluczowych elementów diagnozy taksonomicznej.

Analizy porównawcze wskazały, że Xiphodracon posiadał unikatowe proporcje ciała – krótszy kręgosłup ogonowy w stosunku do długości tułowia i wydłużoną kość ramienną o nietypowo szerokiej nasadzie. Oznaczało to, że jego płetwy były silne i zapewniały wyjątkową zwrotność. W połączeniu z wąskim pyskiem sugerowało to styl życia przypominający współczesne delfiny rzeczne – szybkie manewry w płytkich wodach, polowanie z zaskoczenia i zdolność krótkotrwałego przyspieszenia. W trakcie badań paleontolodzy przeanalizowali także mikrostrukturę kości, aby zrekonstruować tempo wzrostu zwierzęcia. Linie wzrostu w przekrojach poprzecznych wskazywały na szybki metabolizm i krótki czas osiągania dojrzałości, co mogło być przystosowaniem do dynamicznego środowiska morskiego w okresie Jury wczesnej. Wyniki badań histologicznych potwierdziły, że Xiphodracon należał do aktywnych, endotermicznych (stałocieplnych) drapieżników, podobnych pod względem fizjologii do współczesnych ssaków morskich.

Warstwy geologiczne, w których znaleziono szkielet, należały do dolnej części formacji Charmouth Mudstone, datowanej na etap pliensbach (ok. 190 – 185 mln lat temu). Był to okres znacznych zmian środowiskowych – wczesnej ekspansji mórz i intensywnego rozwoju planktonu, który tworzył podstawę ówczesnych sieci troficznych. W tym czasie w oceanach następowała szybka radiacja (zróżnicowanie) ichtiozaurów, a część wcześniejszych linii ewolucyjnych wymierała. Xiphodracon okazał się formą przejściową między prostszymi, smukłymi ichtiozaurami z rodziny Leptonectidae a późniejszymi, masywniejszymi gatunkami z okresu toarc.

Zespół badawczy, kierowany przez dr. Deana Lomaxa z University of Manchester, dr Erin Maxwell ze Stuttgart State Museum of Natural History i prof. Judy Massare z SUNY College at Brockport, przeprowadził szczegółową analizę filogenetyczną. Oparto ją na ponad 100 cechach morfologicznych z 45 gatunków ichtiozaurów. Wyniki wskazały, że Xiphodracon goldencapensis reprezentował odrębną gałąź ewolucyjną, blisko spokrewnioną z rodzajem Temnodontosaurus. To właśnie ta grupa była jedną z pierwszych, które po wielkim wymieraniu triasowym zdominowały oceany Jury. Badacze podkreślali, że mimo niewielkich rozmiarów odkrycie miało duże znaczenie naukowe. Okaz z Golden Cap wypełnił lukę w zapisie kopalnym i pozwolił lepiej zrozumieć tempo zmian ewolucyjnych u ichtiozaurów na początku Jury. Zwracali uwagę, że w okresie pliensbach doszło do serii lokalnych wymierań w ekosystemach morskich, prawdopodobnie związanych z wahaniami poziomu morza i zawartości tlenu w wodzie. Xiphodracon mógł być przykładem gatunku, który rozwinął adaptacje umożliwiające przetrwanie w trudnych warunkach środowiskowych.

Autorzy badania planują dalsze analizy chemiczne osadów otaczających szkielet, by określić skład izotopowy wapnia i strontu w skamieniałościach. Dane te pozwoliłyby odtworzyć paleośrodowisko, w jakim żyło zwierzę – głębokość, temperaturę i zasolenie wód. W ten sposób Xiphodracon goldencapensis miałby stać się nie tylko nowym gatunkiem w katalogu życia prehistorycznego, lecz także wskaźnikiem zmian klimatycznych w dolnej Jurze. To odkrycie po raz kolejny ukazało, jak ogromny potencjał badawczy kryje Jurassic Coast – miejsce, w którym erozja wciąż odsłania kolejne fragmenty zapomnianego świata, w których widzimy nie tylko fragment historii, ale także opowieść o ewolucyjnej plastyczności i ciągłości życia.

Źródła

1. https://www.bristol.ac.uk/news/2025/october/jurassic-sword-dragon-discovery.html? (dostęp: 12.10.2025 r.).

2. https://www.manchester.ac.uk/about/news/rare-jurassic-sword-dragon-prehistoric-reptile-discovered-in-the-uk (dostęp: 12.10.2025 r.).

3. https://www.bbc.com/news/articles/cdjzvzzy0mxo (dostęp: 12.10.2025 r.).

Fot. By D. R. Lomax, J. A. Massare & E. E. Maxwell - "A new long and narrow-snouted ichthyosaur illuminates a complex faunal turnover during an undersampled Early Jurassic (Pliensbachian) interval", CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=176436056

KOMENTARZE
news

<Październik 2025>

pnwtśrczptsbnd
29
4
5
8
11
12
13
14
15
17
Kongres Opieki Długoterminowej
2025-10-17 do 2025-10-18
18
19
20
22
25
26
27
31
1
2
Newsletter