Szpiczak plazmocytowy jest chorobą nowotworową układu krwiotwórczego, na którą cierpi w Polsce około 8 tysięcy osób, a rocznie rejestruje się 1,5-2 tysięcy nowych zachorowań. Komórki nowotworowe w tej chorobie znajdują się głównie w szpiku kostnym. Szpik kostny jest gąbczastą tkanką, która pełni w organizmie rolę fabryki komórek krwi. Szpiczak plazmocytowy ma duży wpływ na wiele układów człowieka. Jego rozrost powoduje, że wypiera ze szpiku zdrowe komórki, co zwykle prowadzi do niedokrwistości, rozpuszczania kości, co tym samym sprzyja ich złamaniom. Białko produkowane przez komórki szpiczakowe (zmienione nowotworowo komórki plazmatyczne) przedostaje się do krwi, prowadząc do niewydolności nerek. Szpik odpowiada także za produkcję krwinek odpornościowych, więc osoby chorujące na ten typ nowotworu są bardzo podatne na infekcje. Bardzo rzadko choroba jest rozpoznawana na wczesnym etapie, kiedy nie daje jeszcze tych objawów.

Chemioterapia pozostaje nadal główną metodą leczenia. Jednak w ciągu ostatnich 15 lat wprowadzono wiele nowych leków umożliwiających terapię celowaną. [Do leków tych należą tzw. inhibitory proteasomu (bortezomib, karfilzomib), leki immunomodulujące (talidomid, lenalidomid), a także przeciwciała monoklonalne (daratumumab)]. Ważną częścią leczenia pozostaje autologiczne przeszczepienie macierzystych komórek krwiotwórczych. Polega ono na zastosowaniu intensywnej chemioterapii, a następnie przeszczepienie pobranego wcześniej własnego szpiku chorego.

Prof. dr hab. med. Tadeusz Robak kieruje projektem z ramienia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W badaniach biorą udział lekarze zatrudnieni w Klinice Hematologii i Zakładzie Hematologii Doświadczalnej, a także zespół Pracowni Cytogenetycznej, Cytometrycznej i Cytologii Szpiku zlokalizowanych w Wojewódzkim Centrum Onkologii i Traumatologii w Łodzi. Zespół ten analizuje klinicznie pacjentów oraz pobiera szpik kostny do badań. Następnie, wyselekcjonowany materiał genetyczny trafia do Laboratorium Medycyny Spersonalizowanej i Laboratorium Biotechnologicznego w Bionanoparku. Ta część badań jest prowadzona przez dr Izabelę Dróżdż i prof. Janusza Szemraja.

– Naszym celem jest stworzenie hodowli komórek szpiczaka in vitro na bazie podłoża 3D. Największą trudnością tego etapu badań jest utrzymanie komórek nowotworowych „przy życiu” poza organizmem człowieka. Na bazie komórek mezenchymalnych występujących w ludzkim szpiku kostnym i specjalnym podłożom 3D staramy się stworzyć im warunki imitujące mikrośrodowisko szpiku.–wyjaśnia dr Izabela Dróżdż z Bionanoparku.

– W oparciu o te hodowle chcemy w przyszłości testować leki przeciwnowotworowe przed ich wprowadzeniem do badań klinicznych na ludziach – mówi dr Paweł Robak z Zakładu Hematologii Doświadczalnej Uniwersytetu Medycznego.

Projekt badania oporności na leki przeciwszpiczakowe ma być realizowany do końca 2020 roku. Wyniki współpracy badawczej będą miały ogromne znaczenie dla dopasowania terapii do konkretnego pacjenta tak, by była ona jak najbardziej efektywna, a tym samym jak najmniej inwazyjna.