Zasada działania

Test ciążowy pozwala wykryć (najczęściej w moczu) gonadotropinę kosmówkową (hCG), czyli hormon produkowany przez  komórki zarodka, tzw. trofoblast. Do zagnieżdżenia zarodka dochodzi po 7 dniach od zapłodnienia i od tego momentu ilość hCG w krwiobiegu matki szybko narasta (przez kolejne 3 miesiące). Wiarygodność wyniku testu zależy od czułości testu oraz czasu, jaki upłynął od zapłodnienia do wykonania badania.

W każdym opakowaniu domowego testu ciążowego znajduje się szczegółowa instrukcja, w której zamieszczona informacja o czułości danego testu wyrażona jest w jednostkach IU na litr (IU/l) lub w milijednostkach na mililitr (mIU/ml). 

Do wczesnego wykrywania ciąży polecane są testy o dużej czułości, tj.10mlU/ml (10 IU/l). Takie stężenie hCG występuje w organizmie kobiety, która jest w 2-3. dniu ciąży. Test o czułości 25mlU/ml (25 IU/l) wykrywa 6-dniową ciążę. Oba te testy można wykonać przed spodziewaną miesiączką. Natomiast test o czułości 30 mlU/ml (30 IU/l) powinien wykryć już tygodniową ciążę, jednak aby mieć 100% pewność warto wykonać test 2 tygodnie po przewidywanym zapłodnieniu lub wykonać później oznaczenia hCG w laboratorium diagnostycznym. W czasie spodziewanej miesiączki można użyć już testu o mniejszej czułości (500 – 800 IU/l ).[1]

Typowe, najczęściej spotykane testy występują w formie plastikowych płytek (kasetek). Na ich powierzchni znajduje się miejsce do nanoszenia badanej próbki (w przypadku testu ciążowego – mocz), a także okienko, w którym po wykonaniu testu obserwuje się pojawiające się linie. Zawsze powinna pojawić się linia kontrolna w odpowiednim miejscu oraz w zależności od wyniku testu może pojawić się druga linia. Druga linia w pozycji testowej wskazuje na obecność ciąży.

Testy ciążowe, poprawnie nazywane testami immunochromatograficznymi bocznego przepływu  

„Immuno” w nazwie wskazuje na czułą metodę immunologiczną. W tej  metodzie zazwyczaj wykorzystywane są 3 rodzaje specyficznych przeciwciał. Dwa skierowane są przeciwko wykrywanej substancji, którą w tym przypadku jest hCG (przeciwciała wiążące antygen). Jedne z nich są przeciwciałami  unieruchomionymi na podłożu (błonie nitrocelulozowej) w miejscu linii testowej – opisane na teście jako T (test), drugie natomiast są znakowane koloidalnym złotem i rozprowadzane są z miejsca nałożenia razem z naniesioną próbką. Dodatkowe, trzecie przeciwciała wiążące („przeciwciała  wiążące antygen”) unieruchomione są na podłożu w miejscu opisanym zwykle na teście jako C (control), gdzie powinna pojawić się linia kontrolna.

Boczny przepływ, ponieważ kropla badanej próbki (moczu) przemieszcza się wzdłuż podłoża, w poprzek kasetki ustawionej do odczytu, co jest związane ze zjawiskami kapilarnymi. Jeśli w badanej próbce obecna jest hCG, wtedy po nasączeniu moczem podłoża wiąże się z przeciwciałami znakowanymi złotem, tworząc immunokompleks, który wędruje dalej wzdłuż błony.

„Wędrujący" kompleks napotyka na swojej drodze, w miejscu linii testowej, unieruchomione na membranie przeciwciała, które skierowane są przeciwko hCG. W konsekwencji przemieszczający się immunokompleks z hCG zostaje unieruchomiony w tym miejscu, co powoduje pojawienie się czerwono-fioletowej linii (linia T). Niezwiązane wcześniej przeciwciała znakowane złotem „wędrują” dalej, napotykając w miejscu linii kontrolnej na unieruchomione przeciwciała skierowane przeciwko nim (przemieszczającym się przeciwciałom znakowanym złotem). Zostają one unieruchomione w tym miejscu, co powoduje pojawienie się czerwono-fioletowego  paska (linia C).

„Chromatograficzne” w nazwie testu  wywodzi się od dwóch słów greckich – χρῶμα (chrōma) = barwa oraz γράφω (graphō) = piszę.

Przeciwciała wiążące, które nie związały antygenu hCG, poruszają się dalej po podłożu, aż napotykają unieruchomione na membranie w miejscu linii kontrolnej przeciwciała, które je wiążą. Wynikiem tego jest pojawienie się drugiego paska, co świadczy o nałożeniu odpowiedniej objętości materiału, jak również o prawidłowym działaniu testu.

Procedura wykonania

Wśród testów ciążowych możemy wyróżnić testy:

1. paskowe,
2. płytkowe,
3. strumieniowe.

Nie różnią się one zasadą oznaczenia, tylko techniką wykonania.

*na podstawie opinii użytkowniczek z forów internetowych

Przed wykonaniem oznaczenia należy zapoznać się z instrukcją oraz sprawdzić datę ważności testu. Test przeterminowany może dawać wyniki fałszywe. Również nieprzestrzeganie instrukcji może wiązać się z nieprawdziwym wynikiem testu.

W przypadku testów płytkowych (kasetkowych) konieczne jest zebranie moczu do czystego pojemniczka, z którego dołączoną do zestawu pipetą nanosimy kilka kropel w odpowiednie okienko. Testy paskowe również wymagają zebrania próbki moczu do pojemniczka, a następnie zanurzenia paska w moczu do zaznaczonej na teście linii na kilka sekund. Testy strumieniowe pozwalają na badanie w bezpośrednio oddawanym moczu (mocz jest zaciągany przez końcówkę absorbującą).

Badaną próbką może być mocz oddany o dowolnej porze. Niezależnie od tego, czy jest to próbka poranna, czy wieczorna, test w przypadku ciąży powinien dać wynik pozytywny. Jednak w przypadku wczesnego wykrywania ciąży zaleca się wykonanie testu z pierwszej próbki porannej, gdyż taki mocz jest najbardziej zagęszczony i poziom badanego hormonu hCG jest najwyższy.

Wynik testu można odczytać już po pięciu minutach od wykonania (choć w różnych testach mogą być nieco inne czasy odczytu). Wyniku nie należy interpretować po upływie więcej niż dziesięciu minut, ponieważ na teście dalej zachodzą różnego typu reakcje, które mogą prowadzić do powstania wyniku fałszywie dodatniego. Wynik testu interpretujemy zgodnie z tabelą poniżej.
 

Wynik jest również nieważny, jeśli linie pojawiają się w innych miejscach niż wskazane przez producenta w opisie testu lub pojawiają się więcej niż 2 linie.

Na wynik testu mogą mieć wpływ: zażywanie niektórych specjalistycznych leków zawierających hormon hCG, niektóre choroby nowotworowe, torbiele jajników, ciąża pozamaciczna. Spożycie alkoholu, antykoncepcja hormonalna, antybiotyki, środki przeciwbólowe czy karmienie piersią nie mają wpływu na wynik testu.

Należy pamiętać, że pojedynczy pozytywny wynik testu ciążowego nie przesądza o ciąży, ale wskazuje na konieczność  konsultacji ginekologicznej, która pozwoli ostatecznie potwierdzić  lub wykluczyć ciążę za pomocą dodatkowych badań m.in. badania USG oraz objąć ciężarną właściwą opieką. Dlatego tak ważna jest opieka farmaceutyczna, uświadamianie pacjentów i opieka nad przyszłą mamą.

--