Sektor alternatywnych białek na świecie rozwija się dynamicznie. Na przestrzeni ostatnich lat obserwujemy trzy główne nurty rozwoju:

* technologie komórkowe obejmujące produkcję mięsa z komórek zwierzęcych, które dążą do odtworzenia tekstury i profilu smakowego tradycyjnego mięsa,

* produkty fermentacyjne, takie jak mykoproteiny i precyzyjna fermentacja mikrobiologiczna, która pozwala produkować konkretne składniki, np. białka heme lub tłuszcze o określonych właściwościach,

* białka roślinne i ich ulepszone formy, czyli koncentraty i wyizolowane białka wspierane przez przetwarzanie i formowanie tekstury, aby jak najwierniej naśladować mięso.

Rozwój alternatywnych białek jest motywowany kilkoma istotnymi czynnikami:

* potrzebami środowiskowymi związanymi z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych i zmniejszeniem zużycia powierzchni rolniczej,

* bezpieczeństwem żywności i odpornością łańcuchów dostaw, co widać szczególnie w obliczu globalnych kryzysów logistycznych i geopolitycznych,

* zdrowiem publicznym, czyli redukcją ryzyka związanego z chorobami odzwierzęcymi,

* ograniczeniem stosowania antybiotyków w hodowli,

* rosnącym zapotrzebowaniem konsumentów na różnorodne produkty roślinne,

* zmianą preferencji żywieniowych w kierunku diety bardziej zrównoważonej.

Z punktu widzenia rynku ekonomia produkcji alternatywnych białek nadal stoi przed wyzwaniem obniżenia kosztów tak, aby produkty mogły być konkurencyjne cenowo wobec tradycyjnego mięsa. W przypadku mięsa komórkowego kluczowe jest opracowanie tańszych mediów hodowlanych oraz efektywne skalowanie procesów bioreaktorowych. W segmencie mikrobiologicznym istotne jest doskonalenie procesów fermentacyjnych i integracja z istniejącymi strumieniami surowcowymi. Przewiduje się, że w ciągu najbliższych 5-10 lat nastąpi dalsze obniżenie kosztów produkcji oraz wzrost popytu, co przełoży się na ekspansję rynkową i szerszą dostępność produktów alternatywnych. Regulacje i akceptacja konsumencka są drugim filarem, który zdecyduje o tempie adaptacji. W Unii Europejskiej mięso produkowane w sposób komórkowy oraz niektóre produkty fermentacyjne muszą przejść przez ścieżkę oceny bezpieczeństwa nowej żywności, co wpływa na czas wejścia na rynek. Edukacja konsumentów, transparentne etykietowanie i działania w obszarze sensorycznym będą kluczowe, aby zdobyć zaufanie i przyzwyczaić klientów do nowych produktów. 

Polskie start-upy, takie jak LabFarm, MycoVibes, NapiFeryn i Planeat, pokazują różnorodność podejść do alternatywnych białek i wpisują się w globalny trend zmiany systemów produkcji żywności. Sukces na międzynarodowych listach to nie tylko marketingowe wyróżnienie, ale też realna szansa na przyspieszenie współpracy badawczej w regionie oraz pozyskanie kapitału niezbędnego do wdrożenia technologii na większą skalę.

LabFarm jest w Polsce liderem w obszarze komórkowej produkcji mięsa. Firma rozwija proces hodowli komórek mięśniowych w bioreaktorach, aby uzyskać struktury mięsne bez potrzeby hodowli i uboju zwierząt. W praktyce oznacza to pozyskanie wyjściowych komórek od zwierząt, następnie ich namnażanie i różnicowanie w kontrolowanych warunkach tak, aby uzyskać produkt nadający się do obróbki kulinarnej. W lipcu 2024 r. firma dostała grant od NCBR w wysokości ponad 9 mln zł (ok. 2 mln euro) na rozwój i skalowanie produkcji mięsa z komórek. Dzięki temu LabFarm staje się jednym z liderów technologii komórkowej w Polsce i regionie. Jednocześnie start-up pracuje nad aspektem regulacyjnym oraz bezpieczeństwem produktu, aby spełnić wymogi dotyczące wprowadzenia nowego produktu spożywczego na rynek europejski.

MycoVibes Biotech specjalizuje się w produkcji mykoproteiny opartej na grzybni z wykorzystaniem procesów fermentacji. Ich model zakłada użycie substratów pochodzących z przemysłu spożywczego w podejściu cyrkularnym, co zmniejsza zużycie zasobów i ogranicza odpady. Mykoproteiny charakteryzują się wysoką zawartością białka oraz ciekawymi właściwościami sensorycznymi i funkcjonalnymi, co czyni je atrakcyjną alternatywą dla białek zwierzęcych i niekiedy sojowych. Firma komunikuje także korzyści od strony mikroelementów, takich jak witamina B12 oraz żelazo, które są istotne w kontekście zrównoważonego odżywiania roślinnego.

NapiFeryn BioTech wykorzystuje surowiec pozostały po tłoczeniu oleju rzepakowego i opracowuje technologię ekstrakcji białek roślinnych z tych odpadów. Podejście to odpowiada na rosnące zapotrzebowanie na białka roślinne przy jednoczesnym dążeniu do efektywnego wykorzystania surowców i ograniczania strat w łańcuchu dostaw żywności. Pozyskane białko rzepakowe może mieć zastosowanie w produkcji żywności przetworzonej jako składnik funkcjonalny lub źródło aminokwasów.

Planeat to producent produktów roślinnych oferujący analogi mięsa przeznaczone dla konsumentów indywidualnych oraz kanału gastronomicznego. W ofercie znajdują się gotowe produkty, takie jak burgery roślinne gyrosy i produkty „na wzór ryb” wykonane na bazie składników roślinnych. Firma rozwija dystrybucję detaliczną i eksport, co wpisuje się w trend rosnącego zapotrzebowania na produkty alternatywne w segmencie szybkiej i gotowej żywności.

Głosowanie prowadzone w ramach zestawienia 76 start-upów ma na celu zwiększenie widoczności działalności wyróżnionych inicjatyw. Zapraszamy do głosowania do 12 listopada 2025 r. i wsparcia polskich start-upów.