Mikroorganizmy te przemieszczają się w powietrzu, osiadają na powierzchniach krytycznych, otwartych surowcach czy opakowaniach, a w warunkach sprzyjających wzrostowi są w stanie doprowadzić do kontaminacji finalnego wyrobu. Z punktu widzenia technologii i jakości oznacza to konieczność prowadzenia kompleksowego, systemowego nadzoru nad środowiskiem, w którym powstaje produkt.
Z tego względu monitoring mikrobiologiczny powietrza powinien stanowić integralną część programu kontroli higieny produkcji, tuż obok regularnego badania powierzchni, sprzętu oraz personelu. W praktyce stosuje się zarówno metodę sedymentacyjną, pozwalającą na ocenę stopnia opadu grawitacyjnego mikroorganizmów na powierzchnie przez określony czas, jak i metody aktywne, wykorzystujące aspiratory pobierające w czasie bądź zdefiniowaną objętość powietrza. Metody te różnią się czułością, powtarzalnością i możliwością standaryzacji, dlatego ich dobór powinien wynikać z charakterystyki procesu, wymagań klienta, klas czystości stref oraz zapisów procedur jakościowych. Podobnie ważna jest regularna walidacja stosowanych urządzeń – kalibracje, testy wydajności oraz kontrola zgodności z instrukcjami producenta.
Opracowanie skutecznego programu monitoringu wymaga również przemyślanej strategii doboru miejsc poboru próbek. W praktyce punkty kontrolne wyznacza się na podstawie oceny ryzyka: w pobliżu otwartych surowców, linii rozlewu, obszarów o dużym natężeniu ruchu personelu czy w strefach o podwyższonym ryzyku powstawania turbulencji powietrza. Ważne jest także uwzględnienie: kierunku przepływu powietrza, klasy filtracji, konfiguracji AHU oraz specyfiki prac realizowanych w danym pomieszczeniu. Elementy te pozwalają zbudować sieć punktów pomiarowych, dzięki którym monitoring staje się narzędziem predykcyjnym, a nie wyłącznie rejestrującym zdarzenia.
Równie istotna jak same pomiary jest analiza trendów stanowiąca fundament nowoczesnego nadzoru mikrobiologicznego. Zamiast oceniać wyniki pojedynczo, coraz częściej monitoruje się zmiany w czasie, co pozwala szybko wykryć niepokojące odchylenia, zanim przekroczą one dopuszczalne limity. Analiza statystyczna i graficzne przedstawianie danych umożliwiają identyfikację sezonowości, wpływu zmian organizacyjnych, remontów, zmian w personelu czy modyfikacji procesu. W sytuacji, gdy wyniki odbiegają od normy, uruchamiany jest proces CAPA, dzięki któremu możliwe jest zidentyfikowanie przyczyny źródłowej i wdrożenie działań naprawczych lub doskonalących.
– W praktyce kluczowa jest również spójność monitoringu powietrza z kontrolą powierzchni i personelem. Dane z tych trzech obszarów powinny być analizowane łącznie, ponieważ w środowisku produkcyjnym są one silnie powiązane. Zwiększona aktywność mikrobiologiczna na powierzchniach może wskazywać na problemy z filtracją lub niewłaściwe praktyki higieniczne pracowników. Z kolei skoki w wynikach monitoringu powietrza mogą świadczyć o niekontrolowanych źródłach zanieczyszczeń: nieszczelnościach systemów HVAC, nieprawidłowej pracy filtrów, przeciągach, błędach w organizacji produkcji lub obecności personelu niewłaściwie wyposażonego lub przeszkolonego – mówi Magdalena Garbolińska, mikrobiolożka, GBA Polska, Wyższa Szkoła Inżynierii i Zdrowia w Warszawie.
W efekcie kompleksowe podejście do monitoringu środowiska produkcyjnego zwiększa powtarzalność procesu, stabilność mikrobiologiczną wytwarzanych kosmetyków oraz ogranicza ryzyko reklamacji, wycofań i strat produkcyjnych. Tworzy też kulturę jakości, w której każda osoba na produkcji – od technologa po operatora – rozumie wpływ jakości powietrza na finalny wyrób.
Chcesz dowiedzieć się więcej?
Weź udział w szkoleniu „Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza jako element nadzoru środowiska produkcyjnego kosmetyków”
Kiedy: 16 grudnia 2025 r.
Ekspertka: Magdalena Garbolińska
KOMENTARZE