Krótko o roślinie

Lukrecja (Glycyrrhiza, ang. liquorice) to rodzaj bylin należących do rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje ok. 30 gatunków, z których największe znaczenie i najszersze zastosowanie ma lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra). Pochodzi z Europy Południowej i Azji, a jej największe uprawy znajdują się w Hiszpanii, Iraku, Turcji, Rosji, Japonii i północnych Chinach. Korzenie lukrecji gładkiej to jeden z najstarszych leków pochodzenia naturalnego. Stosowane są od ponad 4000 lat, a korzystali z nich na pewno medycy starożytnych Chin (do dzisiaj 60% leków roślinnych tam ordynowanych bazuje na lukrecji), Egiptu, Grecji, Indii, Rzymu. O lukrecji w swych pismach wspominali m.in. Hipokrates i Galen – prekursorzy współczesnej medycyny. Do celów leczniczych wykorzystuje się płytko oraz delikatnie okorowane korzenie i rozłogi z 3-4-letnich roślin, zbieranych późną jesienią bądź wczesną wiosną. Zbioru surowca dokonuje się bardzo ostrożnie, aby nie uszkodzić długich rozłogów.

Właściwości lukrecji

Skład chemiczny korzenia lukrecji gładkiej został dość dobrze poznany. Wykryto w nim do tej pory ok. 400 składników chemicznych. Ich głównymi przedstawicielami są: saponiny triterpenowe, flawonoidy, kumaryny, olejek eteryczny i polisacharydy. Aktywność biologiczna korzenia lukrecji związana jest przede wszystkim z występowaniem w surowcu triterpenowych pochodnych saponozydowych oraz połączeń flawonoidowych. Ze względu na obecność saponozydów, głównie glicyryzyny, surowiec wykazuje wyraźne działanie sekretolityczne, wykrztuśne, przeciwdrobnoustrojowe, a także przeciwzapalne na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Natomiast dzięki obecności związków flawonoidowych surowiec działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i oskrzeli. Przeprowadzone w ostatnich latach badania aktywności biologicznej korzenia lukrecji dowiodły jednakże ich znacznie szersze spektrum działania biologicznego.

Składniki korzenia lukrecji

Saponiny triterpenowe

W surowcu występują: saponiny typu oleanu (2-15%), głównie glicyryzyna, a także sole potasowe, wapniowe i amonowe kwasu glicyryzynowego. Farmakopea Europejska (Ph. Eur. 6.0) oraz Farmakopea Polska VIII wymagają, aby zawartość kwasu glicyryzynowego wynosiła w suchym surowcu roślinnym nie mniej niż 4%.

Flawonoidy

Zawartość tych związków w surowcu wynosi 1-2%. Występują: pochodne flawanonu, m.in. likwirytygenina i jej glukozyd – likwirytyna (związek biologicznie nieczynny), ramnolikwirytyna, neolikwirytyna, likoflawonol, likoizoflawony A i B, glabrol, glabrydyna, glabron, glizaryna, kumatakenina i inne.

Kumaryny

W korzeniach lukrecji wykryto także kumaryny, takie jak: likumaryna (6-acetylo-5-hydroksy-4-metylokumaryna), umbeliferon i herniaryna.

Olejek eteryczny

Występuje w surowcu w ilości 0,04-0,06%. Zawiera ok. 30 składników, w tym: anetol, estragon, geraniol, fenchon, linalol, alkohol furfurylowy, salicylan metylu, aldehyd benzoesowy, hydroksyaceton, kwas propionowy, 2-acetylopyrol, 2-acetylofuran oraz znaczne ilości kwasów alifatycznych, aldehydów, ketonów, alkoholi i węglowodorów.

Polisacharydy

W surowcu wykryto kwaśny polisacharyd – glicyryzan GA, złożony z: L-arabinozy, D-galaktozy, L-ramnozy, kwasu D-galakturonowego oraz kwasu D-glukuronowego w stosunku ilościowym 22:10:1:2:1, a także dwóch innych polisacharydów o charakterze kwaśnym – GP I i GP II.

Pozostałe składniki biologicznie aktywne korzenia lukrecji to: skrobia (2-20%), gumy, żywice (do 7,5%), cukry (3-14%), takie jak sacharoza, glukoza, alkohol cukrowy – mannitol, aminokwasy (asparagina do 4%), białka (albumina), kwasy uronowy i mannuronowy, a także występujące w mniejszych ilościach garbniki, lipidy, substancje goryczowe, fitosterole (β-sitosterol) i witaminy z grupy B.

Zastosowania

Korzeń lukrecji jest wykorzystywany od dawna w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i spożywczym. Jest istotnym składnikiem dużej ilości leków, głównie przy chorobach górnych dróg oddechowych. Lukrecję wykorzystuje się w bardzo wielu formach: jako składnik kosmetyków, pastylek na gardło, tabletek, past do zębów. Poprawia też działanie innych ziół, dlatego dodawana jest do mieszanek ziołowych. Poza tym korzeń lukrecji można wykorzystywać samodzielnie w domu, przygotowując herbatę czy też nalewkę. Ma działanie antyalergiczne, wspomaga system immunologiczny, ale również łagodzi wszelkie podrażnienia, zapalenia i wzmacnia naczynka krwionośne. Redukuje nadmiar łoju w skórze, oczyszcza cerę, zmniejszając ilość zaskórników oraz wyprysków. Ma zastosowanie w walce z grzybicą, wspomaga gojenie się ran, przydatna jest też przy poparzeniach słonecznych.

Lukrecja w kosmetyce

Lukrecja zawiera saponiny, flawonoidy i kwasy organiczne, dzięki którym wykazuje właściwości zatrzymujące wodę w tkankach, a co za tym idzie – nawilżające i kojące skórę. W związku z tym kosmetyki na bazie lukrecji są polecane posiadaczom cery suchej, wrażliwej i naczynkowej (gdyż zmniejsza zaczerwienie skóry i wzmacnia naczynka krwionośne). Dzięki właściwościom bakteriobójczym preparaty zawierające wyciąg z lukrecji mogą być stosowane również w celu pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej. Lukrecja łagodzi stany zapalne skóry, podrażnienia, swędzenie oraz przyspiesza gojenie się ran i wyprysków. Ekstrakty z lukrecji można też znaleźć w szamponach do włosów zniszczonych, delikatnych, łamliwych, a także preparatach do kąpieli.