Większość szamponów i kosmetyków do mycia ciała dostępnych na rynku ma postać kremu lub żelu. Są to emulsje bądź żele, składające się z wody, detergentu wraz dodatkiem różnych składników czynnych. Jako, że forma i tekstura obydwu jest bardzo podobna, wielu ludzi pomyłkowo używa jednego zamiast drugiego. Mimo iż istnieją pewne składniki występujące w obydwu, jest też wiele różnic w składach obu kosmetyków.

Pierwszą różnicą jest ich przeznaczenie. Włosy są właściwie lekko zmodyfikowaną i nieożywioną „wersją” skóry. We włosach jest niewiele żywych komórek, które znajdują się głęboko wewnątrz ich struktury. Z kolei skóra jest dynamicznym organem, w którym ciągle wytwarzane są nowe komórki zastępujące stare.

Formuła szamponu

Pielęgnacja włosów jest znacznie bardziej skomplikowana niż pielęgnacja skóry. Różni się w zależności od typu włosów oraz mechanizmu działania. Włosy są obrazem różnorodności populacji ludzkiej. Wyróżniamy trzy główne grupy etniczne stworzone na postawie różnic w strukturze włosów: kaukaska, azjatycka oraz afro-amerykańska/karaibska. Włosy oscylują od całkowicie prostych do gęstych loków, od cieniutkich i elektryzujących się do szorstkich i puszystych, często zmieniając się pod wpływem warunków atmosferycznych.

Szampony zostały stworzone dlatego, że włosy po myciu mydłem stawały się bardzo szorstkie i zniszczone. Włosy zatem nie „umyją się” odpowiednio po aplikacji mydła. W drugą stronę umycie ciała szamponem jest już bardziej bezpieczne, choć często pozostawia nieprzyjemną i śliską skórę.

Szampon powinien mieć następujące właściwości: właściwości piorące bez odtłuszczania, zdolność do tworzenia gęstej ale delikatnej piany, powinien się łatwo spłukiwać po umyciu, wywoływać jedynie minimalne podrażnienie skóry / oczu, nie uszkadzać włosów, mieć niską toksyczność i być biodegradowalny.

Szampon i żel do mycia ciała mają zupełnie inną formułę. Szampony robione są pod poszczególne rodzaje i stan włosów np. na włosy suche, tłuste, zniszczone farbowaniem, na włosy kędzierzawe itd. Każdy rodzaj szamponu zawiera inne składniki przeznaczone dla różnego rodzaju włosów. Zadaniem szamponu jest mycie włosów, ale w taki sposób aby nie zostały usunięte ochronne oleje stanowiące ich zewnętrzną, ochronną powłokę. Szampon musi ponadto ładnie pachnieć, wyglądać dobrze, mieć przyjemną kremową konsystencję, tworząc przy tym obfitą i delikatną pianę. Inne właściwości decydujące o zakupie szamponu to dodatek „modnych” ziół, składników odżywczych takich jak aminokwasy z jedwabiu czy mleka, witaminy itd.

Szampon ma pH od 4 do 6. Szampony kwasowe są najbardziej popularne. Nie zawierają mydła, a ich pH jest najbardziej zbliżone do pH naturalnego dla włosów. Nie powodują puszenia, ani nie likwidują naturalnych olejów na powierzchni włosa. Włosy są błyszczące, ułożone i wydają się być zdrowe i dobrze odżywione. Kwas cytrynowy jest często stosowany w celu obniżenia pH do wartości 5,5. Jest to dość słaby kwas. Jest również słabym środkiem konserwującym.

Większość nowoczesnych szamponów zawiera dodatek środka kondycjonującego, czyli odżywki. Nie trzeba zatem stosować obu preparatów osobno, co ułatwia i znacznie skraca mycie włosów. Odżywka ma na celu wygładzić wierzchnią warstwę włosa, która może zostać uszkodzona w trakcie mycia. To konsumenci wyrazili potrzebę aby połączyć szamponu z odżywką w jeden preparat 2w1. Kondycjonując włosy łagodzimy uszkodzenia poprawiając ich połysk, zmniejszając porowatość i wzmacniając strukturę.

Ponadto istnieją szampony specjalistyczne takie jak szampon przeciwłupieżowy, hipoalergiczny, szampon dla dzieci czy dla zwierząt. Szampon przeciwłupieżowy zawiera dodatek fungicydów takich jak np. ketokonazol, pirytonian cynku, siarczek selenu, które zmniejszają łupież zabijając drożdżaka Malassezia furfur.

Preparaty do mycia ciała

Są to preparaty w postaci emulsji/żelu na bazie wody i detergentu z dodatkiem substancji czynnych takich jak odżywka, połyskujący perłowy pigment, barwniki, substancje zapachowe itd. Są używane jako środki do mycia ciała pod prysznic albo do kąpieli. Zawierają znacznie łagodniejsze niż szampony substancje powierzchniowo czynne. Dodatkowo aby być przyjazne dla skóry (pH 5-6,5), często zawierają w składzie bardzo delikatne środki kondycjonujące. Potrzebują odpowiedniego detergentu, aby nie odtłuścić skóry. Żele pod prysznic często są wysoce pianotwórcze, łatwe do spłukiwania, nie podrażniają skóry, mają przyjemny zapach i są biodegradowalne.