Przeciwutleniające działanie witamin jest szczególnie doceniane, ponieważ wolne rodniki, wytwarzane przez światło UV lub zanieczyszczenia są skutecznie neutralizowane przez witaminy i nie są już w stanie doprowadzić do uszkodzeń komórek skóry. Poprzez stosowanie witamin w kosmetykach można zwiększyć ich wydajność.

Najszerzej stosowanymi witaminami w kosmetyce są witamina A, witamina C, witamina E i prowitamina B5.

Witamina A

Podstawową zaletą witaminy A i jej pochodnych stosowanych w kosmetykach jest ich zdolność do normalizacji rogowacenia skóry poprzez regulację wzrostu komórek skóry i ich różnicowanie. Co za tym idzie, skóra jest mniej szorstka, bardziej wygładzona, natomiast drobne linie (zmarszczki) ulegają spłyceniu. W związku z tym witamina A jest często nazywana „normalizerem skóry” lub „składnikiem odmładzającym”.

Ryc. 1. Retinol.

Pochodnymi witaminy A, które wykorzystuje się często w kosmetyce są retinol, estry witaminy A (palmitynian retinylu, octan retinylu ), aldehyd witaminy A (retinal) i tretinoina. Tretinoina jest najbardziej aktywną formą witaminy A, stąd też można ją nabyć tylko na receptę.

Wszystkie inne formy w tym retinol, palmitynian retinylu, octan retinylu i retinal muszą być przekształcone w skórze do czynnej tretinoiny. Tych stopni aktywacji mogą dokonać tylko pochodne. Są one bardziej stabilne i mała ich skuteczność może wzrastać poprzez zwiększenie dawki.

Witamina C

Zainteresowanie witaminą C jako składnikiem  kosmetycznym jest głównie wynikiem jego zdolności do usuwania wolnych rodników i regeneracji witaminy E, będącej innym silnym przeciwutleniaczem. Istnieją trzy formy witaminy C powszechnie stosowane w kosmetykach: palmitynian askorbylu, ester fosforowy kwasu askorbinowego i kwas L-askorbinowy. Palmitynian askorbylu, który jest syntetyczną pochodną witaminy C jest stabilny w produktów kosmetycznych przy obojętnym pH. Z kolei kwas L-askorbinowy jest najbardziej aktywną formą witaminy C i ma wiele zalet dla skóry. Rozpuszcza się w wodzie i aby był aktywny receptury kosmetyczne z jego udziałem muszą być formułowane w niskim pH.

Ryc. 2. Witamina C.

W badaniach klinicznych stwierdzono, że witamina C działa jako przeciwutleniacz i środek przeciwzapalny. Stosowana po nadmiernej ekspozycji skóry na promieniowanie UV, witamina C zmniejsza zaczerwienienie do 50%. Jest również pomocna w takich chorobach jak łuszczyca oraz egzema. Ponadto witamina C stymuluje syntezę kolagenu i zmniejsza przebarwienia skóry. Tak więc jest również uważany jako składnik przeciw starzeniu się skóry.

Witamina E

Ze względu na swoją zdolność do zmiatania wolnych rodników jest określana jako „ochraniacz” (ang. protector). Badania prowadzone nad witaminą E wykazały, że zmniejsza rumień wywołany promieniowaniem UV oraz obrzęk. Widocznie poprawia napięcie postarzałej skóry, co zostało udowodnione w badaniach klinicznych. Udokumentowano znaczący spadek marszczenia się skóry. Może być to również związane z bardzo dobrymi właściwościami nawilżającymi tej witaminy.  Tokoferol jest najczęściej stosowaną formą aktywną witaminy E, ale wykazano, że estry takie jak octan witaminy E i sorbinian są także bardzo aktywne. Jednakże estry muszą najpierw zostać przekształcone w bardziej aktywną formę w skórze. Istnieją doniesienia naukowe, że witamina E w połączeniu z witaminą A powoduje zwiększone magazynowanie witaminy A kiedy stosowane są one miejscowo. Taki mechanizm działania jest cenną zaletą witaminy E.

Prowitamina B5

Prowitamina B5 (inaczej D-pantenol) jest stosowana od lat w kosmetykach do pielęgnacji włosów, ponieważ działa jako humektant, czyli zwiększając zawartość wody powoduje utrzymanie odpowiedniego nawilżenia włosów i poprawia ich elastyczność. D-pantenol jest nieaktywny, ale jest łatwo przekształcany w kwas pantotenowy w skórze. Kwas ten jest następnie włączony jako ważny element w cyklu energetycznym komórek. Pantenol może także gromadzić wodę w górnej warstwie skóry i tym samym skutecznie działać jako składnik nawilżający i zmiękczający. Uczestniczy także w gojeniu się skóry, stąd jest używany w preparatach łagodzących oparzenia słoneczne.

Inne witaminy

W preparatach kosmetycznych stosuje się również inne witaminy, takie jak: niacynamid (lub nikotynamid), jest to forma witaminy B3. Wykazano, że witamina ta ma właściwości przeciwzapalne i jest wykorzystywana w preparatach do pielęgnacji skóry trądzikowej. Natomiast miejscowe stosowanie 1% witaminy K znalazło zastosowanie w przyspieszeniu „znikania” siniaków.

Tab.1. Cechy witaminy A, C, E oraz B5.