Przed zainwestowaniem w zgłoszenie patentowe warto orientować się, co może mieć wpływ na uzyskanie ochrony.

Warunki uzyskania patentu

Pierwszym warunkiem, jaki musi spełniać rozwiązanie mające zdolność patentową, jest nowość. Cały stan wiedzy, który jest (choćby w teorii) dostępny do wiadomości publicznej w danym momencie, określany jest jako stan techniki. Rozwiązanie jest, w rozumieniu prawa własności przemysłowej, uważane za nowe, jeśli nie zostało wcześniej ujawnione w tymże stanie techniki. Oznacza to, że nigdzie na świecie nie może być opisane nic identycznego.

Przykładowo, możemy wyobrazić sobie rozwiązanie dotyczące nawilżającej kompozycji kosmetycznej, która zawiera 2% hialuronianu sodu. Jednakże kompozycje spełniające wszystkie te warunki (a więc nadające się do stosowania jako kompozycje kosmetyczne i zawierające taką ilość hialuronianu sodu) są już znane. Istnieją prace naukowe opisujące działanie hialuronianu sodu na skórę, w tym i takie, które ujawniają różne formulacje mające dokładnie taką zawartość tego składnika. Na rynku są dostępne produkty zawierające hialuronian sodu (także zawierające go w tej wskazanej ilości). Opublikowano wiele artykułów w prasie na temat takich produktów, a kompozycje z hialuronianem sodu, również w ilości 2%, były przedmiotem reklam. Nie ma więc wątpliwości, że tak zdefiniowane rozwiązanie nie jest nowe.

Tak naprawdę do zniszczenia zdolności patentowej wystarczyłoby jedno, pojedyncze zdarzenie z opisanych powyżej. Teoretycznie, np. rozprawa doktorska dostępna jedynie w bibliotece uniwersyteckiej w Chinach mogłaby uniemożliwić uzyskanie ochrony patentowej na terytorium Polski (oczywiście pod warunkiem, że Urząd Patentowy ma okazję zapoznać się z jej treścią).

Niestety szkodliwe może być nawet ujawnienie dokonane przez samego zgłaszającego, jeśli tylko miało miejsce przed datą pierwszego zgłoszenia patentowego dotyczącego tego rozwiązania. Warto o tym pamiętać, zanim rozpocznie się kampania reklamowa nowego, innowacyjnego rozwiązania.

Zapewnienie nowości jako takiej może być stosunkowo łatwe. Wystarczy przecież, że zgłaszane rozwiązanie różni się czymkolwiek od opisanych wcześniej.

Kolejnym przykładem może być kompozycja kosmetyczna zawierająca peptyd. Załóżmy, że ten konkretny peptyd był już wcześniej znany i był stosowany w formulacjach kosmetycznych. My jednak zastosowaliśmy recepturę opartą o fosfolipidy, etanol i glikol i dzięki takiemu składowi udało się zwiększyć penetrację peptydu przez naskórek. Nigdzie wcześniej nie opisano tego peptydu w identycznej kompozycji.

Czy możemy uzyskać dla takiej kompozycji ochronę patentową? Niekoniecznie. Drugim bowiem wymogiem, który musi spełnić rozwiązanie, jest poziom wynalazczy. Ujmując to inaczej, rozwiązanie nie może wynikać w sposób oczywisty ze stanu techniki. W analizowanym tu przypadku rzeczywiście nie opisano dotąd takiej samej kompozycji tego konkretnego peptydu. Rok wcześniej opublikowano jednak inne zgłoszenie patentowe, w którym opisano receptury kosmetyczne oparte na fosfolipidach, etanolu i glikolu i wskazano, że taki skład może sprzyjać penetracji składników czynnych przez naskórek. Analizowane rozwiązanie nie zapewnia więc żadnego nieoczekiwanego efektu i najprawdopodobniej nie ma poziomu wynalazczego.

Trzecim warunkiem uzyskania ochrony patentowej jest możliwość zastosowania rozwiązania w przemyśle. W dziedzinie kosmetologii ta kwestia raczej nie będzie stanowiła problemu. Należy jedynie pamiętać, że ochrony nie udziela się na idee na etapie koncepcji. Opis rozwiązania musi więc określać konkretne środki techniczne służące do jego realizacji.

Kategorie wynalazków

Istotną kwestią jest również to, przy jakiego rodzaju innowacjach można myśleć o patentowaniu. W dziedzinie kosmetologii najistotniejszą chyba kategorią wynalazków są wytwory. Do ochrony patentowej mogą być więc zgłaszane urządzenia (np. nowy typ aplikatora), kompozycje kosmetyczne, zapachowe itp. (zarówno o składach bardzo konkretnie zdefiniowanych, jak i określonych bardziej ogólnie, np. poprzez zakresy zawartości różnych składników, ich kategorie i inne), a także nowe składniki, zarówno czynne, jak i funkcjonalne. Aby jednak nowy składnik mógł otrzymać ochronę patentową, musi być on nowy, a więc musi być to nieznana wcześniej substancja. Składniki znane wcześniej można natomiast zastrzegać w nowych kombinacjach, pod warunkiem, że takie kombinacje nie są oczywiste, a więc zapewniają niespodziewany efekt techniczny. Chronione mogą być również ich nowe zastosowania. Przykładowo zastosowanie składnika, znanego do tej pory z innych funkcjonalności, jako środka konserwującego, może mieć zdolność patentową.

Inną kategorią wynalazku, oprócz wytworu i zastosowania, jest sposób. Możliwe jest uzyskanie ochrony na sposoby wytwarzania i przygotowywania kompozycji, nowe sposoby dozowania, ale możliwe jest również uzyskanie patentu dla procedury, takiej jak zabieg kosmetyczny, oczywiście pod warunkiem, że jest to zabieg, który może być stosowany w placówkach usługowych, a nie jedynie przez konsumentów w domu. Należy tu jednak zaznaczyć, że z ochrony patentowej wyłączone są sposoby terapeutyczne, diagnostyczne i chirurgiczne. Jeżeli jednak zastrzegany sposób nie daje żadnych efektów leczniczych, a jedynie kosmetyczne, a ponadto nie jest inwazyjny (nie mieści się więc w definicji procedury chirurgicznej), wówczas uzyskanie ochrony jest możliwe.

Zgłoszenie patentowe

Kiedy dysponujemy rozwiązaniem, które może podlegać ochronie patentowej, można już przygotować zgłoszenie patentowe. Podstawowymi elementami zgłoszenia są opis i zastrzeżenia. W opisie zawarte powinny być informacje o dziedzinie techniki, do której należy wynalazek, opis najbardziej zbliżonych rozwiązań ze stanu techniki i opis samego rozwiązania, wystarczająco szczegółowy, aby specjalista z danej dziedziny był w stanie urzeczywistnić to rozwiązanie, wraz z co najmniej jednym przykładem wykonania. Zastrzeżenia patentowe wyznaczają z kolei zakres ochrony, a więc definiują rozwiązanie, dla którego zgłaszający chciałby uzyskać prawa wyłączne.

Treść zastrzeżeń jest kwestią absolutnie kluczową. Zbyt wąski zakres ochrony łatwo będzie obejść konkurentom (np. poprzez niewielką zmianę ilości pojedynczego składnika), a zbyt szeroki może utrudnić lub uniemożliwić uzyskanie ochrony.

Zgłoszenie musi obejmować także skrót opisu, będący formą streszczenia opisu wynalazku. Nie jest konieczne, aby zgłoszenie patentowe zawierało rysunki, ale warto je zamieszczać, jeśli mogą pomóc w przedstawieniu wynalazku. Wszystkie ilustracje muszą być czarno-białe.

Przy składaniu zgłoszenia patentowego konieczne będzie wskazanie osób, które są twórcami wynalazku. Mogą być to wyłącznie osoby fizyczne. Zgłaszającym natomiast może być inny podmiot niż twórca (np. spółka), konieczne jest jednak wskazanie, na jakiej podstawie zgłaszający nabył prawo do zgłoszenia tego wynalazku. Zwykle nabycie tego prawa następuje z mocy ustawy (gdy między twórcą a zgłaszającym istnieje stosunek pracy) lub przykładowo na podstawie osobnej umowy między twórcą a zgłaszającym. Kluczową kwestią jest uregulowanie tych spraw przed złożeniem zgłoszenia.

Kolejną kwestią, którą trzeba mieć na uwadze, jest to, że zasadniczo do tekstu zgłoszenia, który zostanie złożony, nie będzie można już później dokładać nowych informacji. Jest więc bardzo ważne, aby przed złożeniem zgłoszenia rozważyć, co musi się w nim znaleźć. W szczególności brak pełnego ujawnienia wynalazku w zgłoszeniu jest błędem, którego zwykle nie da się już naprawić.

Procedura od zgłoszenia do ewentualnego udzielenia patentu może trwać stosunkowo długo. Jeśli jednak uda się zakończyć ją z sukcesem, wówczas można cieszyć się wyłącznością na terytorium Polski na stosowanie zastrzeganego rozwiązania, nawet do 20 lat od daty zgłoszenia.

Autor:
dr. Aleksandra Sołyga-Żurek,
Kancelaria Patentowa Patpol

---------------------------------

Artykuł pochodzi z najnowszego wydania kwartalnika Biotechnologia.pl nr 2-3/2019.
Cały kwartalnik dostępny jest TUTAJ