Trądzik pospolity (acnevulgaris) to powszechne i przewlekłe schorzenie, dotyczące okolic łojotokowych, czyli twarzy, klatki piersiowej i pleców. Charakteryzuje się występowaniem zaskórników, wykwitów grudkowych, krostkowych oraz zmian ropnych i blizn. Przyczyn trądziku doszukujemy w zwiększonej produkcji sebum, nadmiernym rogowaceniu, kolonizacji bakterii Propionibacteriumacnes oraz w zaburzeniach hormonalnych. Konsekwencją wpływu tych czynników jest stan zapalny.

Codzienna pielęgnacja cery trądzikowej wymaga stosowania kilku kosmetyków, które tworzą kompleksową pielęgnację. Jeśli odpowiednio dobierzemy preparaty kosmetyczne i zastosujemy je w określonej kolejności, przyczynimy się tym samym do osiągnięcia znacznej poprawy wyglądu cery. Na sklepowych półkach możemy zaobserwować:

• preparaty do demakijażu – służą do usunięcia kosmetyków kolorowych i do oczyszczenia skóry twarzy;
• toniki – stosowane do odświeżenia i przywrócenia cerze właściwego pH;
• kremy – są jednym z najważniejszych preparatów do pielęgnacji skóry, ich główną funkcją jest utrzymanie prawidłowej gospodarki wodno-tłuszczowej w naskórku;
• maseczki kosmetyczne – służą do uzupełnienia zabiegów kosmetycznych, zastygają na skórze i tworzą powłokę, pod którą dokonuje się oczyszczanie, wygładzanie cery oraz przenikanie substancji aktywnych;
• preparaty punktowe – znajdują zastosowanie w redukcji zmian trądzikowych, gdyż przyspieszają proces regeneracji w miejscu wystąpienia wykwitów.

Oczywiście sama pielęgnacja nie wystarczy by wyleczyć trądzik, gdyż funkcją kosmetyków nie jest leczenie. Mogą natomiast współgrać z preparatami leczniczymi i skutecznie przeciwdziałać trądzikowi.

Substancje aktywne występujące w kosmetykach przeciwtrądzikowych muszą spełniać określone funkcje, które skutkują w poprawie wyglądu cery. Mając na uwadze listę działania składników kosmetycznych zawartą w Dzienniku Urzędowym EU można wyodrębnić cztery główne funkcje, jakie powinien spełniać skuteczny preparat przeciwtrądzikowy:

• funkcja przeciwbakteryjna – hamuje rozwój bakterii na skórze;
• funkcja przeciwłojotokowa – zmniejsza sekrecję łoju;
• funkcja keratolityczna – usuwa martwe komórki naskórka;
• funkcja przeciwzapalna  - hamuje procesy zapalne w skórze.

Zespół naukowców z Zakładu Dermatologii Doświadczalnej i Kosmetologii Uniwersytetu Jagiellońskiego przeanalizował skład kosmetyków do pielęgnacji cery trądzikowej dostępnych w drogeriach pod kątem występowania składników aktywnych oraz substancji zakazanych do stosowania w kosmetykach lub dopuszczonych do stosowania w ograniczonych stężeniach w związku ze znanym potencjałem uczulającym i drażniącym (tzw. substancji problematycznych).

W 50 przebadanych kosmetykach zidentyfikowano 45 substancji aktywnych oraz równie dużo, bo 46 substancji „problematycznych”. Wśród aktywnych składników najczęściej występowały substancje przeciwbakteryjne, a najrzadziej przeciwzapalne. W co trzecim preparacie jako substancję aktywną odnotowano kwas salicylowy (działa keratolitycznie oraz przeciwzapalnie), a w co czwartym – kwas mlekowy (działa keratolitycznie, przeciwbakteryjnie i redukuje blizny potrądzikowe). Ważnym składnikiem aktywnym wykrytym w kosmetykach był również nikotynamid, który zmniejsza przebarwienia i stan zapalny skóry.

Zaskakujące było to, że dwa preparaty w ogóle nie zawierały aktywnych substancji przeciwtrądzikowych, a tylko dwa pośród przeanalizowanych kosmetyków nie miały w składzie żadnych substancji „problematycznych”.

Powszechne stosowanie w kosmetykach substancji „problematycznych” nie niesie nic dobrego, a wręcz przeciwnie – może przyczynić się do reakcji alergicznych. Środki zapachowe uczulają coraz częściej, natomiast mnóstwo ich jest w preparatach kosmetycznych pod takimi nazwami jak: limonen, linalol, cytral, geraniol, eugenol i salicylan benzynu. Jeśli chodzi o konserwanty, to pełnią one dość istotną rolę w zachowaniu trwałości kosmetyku, więc producenci nie rezygnują z dodawania ich do produktów. Należy jednak pamiętać, że one również mogą być powodem alergii.

Niniejsza analiza wykazała, że nie wszystkie kosmetyki sprzedawane w drogeriach jako przeciwtrądzikowe faktycznie spełniają przypisywaną funkcję. Większość produktów zawierała znaczącą ilość substancji dopuszczonych do stosowania w ograniczonych stężeniach w związku ze znanym potencjałem uczulającym i drażniącym, co wskazał niski współczynnik korelacji między liczbą składników aktywnych i konserwantów czy substancji zapachowych.

Wyniki badań zestawiono z podobnym badaniem, dotyczącym tym razem kosmetyków przeciwtrądzikowych dostępnych w aptekach. Udowodniono, że lista składników w preparatach „aptecznych” jest z reguły wyższa niż w kosmetykach drogeryjnych, dotyczy to zarówno substancji aktywnych, jak i „problematycznych”. Wniosek nasuwa się jeden: sprzedawane w aptekach kosmetyki mogą być bardziej skuteczne, jednak mniej bezpieczne od produktów przeciwtrądzikowych sprzedawanych w drogeriach.

Poszukując odpowiedniego dla nas preparatu przeciwtrądzikowego należy kierować się przede wszystkim dużą zawartością składników aktywnych i małą ilością substancji „problematycznych” (przede wszystkim zapachowych), a nie miejscem sprzedaży, nazwą lub ceną.

Ewelina Kępska