Choroby odkleszczowe stanowią istotny problem epidemiologiczny w Polsce - należą do nich przede wszystkim borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, erlichioza, babesioza i gorączka Q. Poznanie dokładnych uwarunkowań ich rozwoju pozwoliłoby na zaplanowanie programów profilaktycznych oraz wzdożenie szczepień ochronnych, skierowanych do najbardziej zagrożonych grup ludności. EDEN (Emerging Diseases in a changing European eNvironment) to ogólnoeuropejski projekt w ramach którego od lat badane są czynniki ekologiczne warunkujące zróżnicowane i rozpowszechnienie najczęściej występujących chorób odkleszczowych w Europie. Celem projektu jest identyfikacja, ocena i katalogowanie europejskich warunków panujących w ekosystemie i środowisku, powiązanych z globalnymi zmianami, mogącymi wpływać na przestrzenną i czasową dystrybucje i dynamikę czynników chorobotwórczych dla człowieka. O zainteresowaniu naukowców tematem kleszczy i chorób jakie są przez nie przenoszone rozmawialiśmy z dr inż. Anną Wierzbicką (pracownik Katedry Łowiectwa i Ochrony Lasu Wydział Leśny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, finalistka Konkursu FameLab Polska 2016): Kleszcze są fascynujące, takie małe, niepozorne a okazały się śmiercionośne – dosłownie, przenoszą wiele chorób, a część z nich prowadzi do śmierci. Wciąż poznajemy nowe czynniki chorobotwórcze, które uznały kleszcze za świetny wektor. Powodów tego stanu rzeczy jest kilka: zainteresowanie naukowców (biologów, parazytologów i medyków) kleszczami wzrosło znacznie po odkryciu bakterii boreliozy, duży jest też wpływ rozwoju metod detekcji DNA – łatwiej prowadzić badania. Inne czynniki to wzrost wielkości populacji tych roztoczy (czynników powodujących ten wzrost jest wiele, w Polsce jednym z ważniejszych jest wzrost populacji dużych ssaków leśnych: jeleni, saren, dzików) oraz zmiany w trybie życia mieszkańców bogatej północy – częściej jesteśmy w lesie rekreacyjnie i zwracamy większą uwagę, niż kiedyś, na to co na nas siada. Wszystkie te zmiany miały miejsce w ciągu ostatnich 30 lat.

Wiele ośrodków naukowych prowadzi badania nad biologią i ekologią kleszczy i ich znaczeniem medycznym, a tyle pytań wciąż jest bez odpowiedzi.

Mnie osobiście, gdy przypadkiem zaczęłam interesować się tym tematem, zadziwił fakt, iż wciąż brak wielu podstawowych informacji o tych zwierzętach. Bardzo byłam zadziwiona badaniami amerykańskimi w których szukano odpowiedzi na pytanie: po której stronie szlaku turystycznego kleszcze czatują na ofiary? W czasie których aktywności w lesie ludzie „łapią” najwięcej kleszczy? Jeszcze bardziej zdziwiłam się, gdy okazało się, że w Europie nikt tego nie sprawdzał…

Jest jeszcze wiele kolejnych pytań: dlaczego kleszcze częściej atakują niektóre osoby, a inne nie? Które zwierzęta leśne są rezerwuarem chorób odkleszczowych, a które tylko „dawcami krwi”? Czy są gatunki zwierząt odporne na boreliozę? Czy kleszcze też chorują na boreliozę i inne choroby np.: anaplazmozę?

Bardzo mało wiemy też o naturalnych wrogach kleszczy. Wiemy, że pasożytują na nich błonkówki, nicienie i grzyby, ale dlaczego nie zmniejszają w sposób widoczny populacji kleszczy?

Z punktu widzenia naukowca cieszą mnie te pytania – jeszcze tyle do odkrycia! Jednak jako użytkownik środowiska naturalnego i osoba zagrożona boreliozą jako chorobą zawodową już się tak nie cieszę.