Jest godz. 5 nad ranem. Nasz bliski, chory na Alzheimera, wstaje z łóżka i chce iść do banku po pieniądze z wypłaty. Co zrobić w tej sytuacji? Czy przekonywać go, że banki są o tej porze zamknięte, a jego były zakład pracy już od dawna nie wypłaca mu pensji?

– Zróbmy mały eksperyment na sobie. Wyobraźmy sobie, że wychodzimy rano do pracy, a ktoś nas przekonuje, że już od 20 lat nie pracujemy. Jak byśmy zareagowali? W mgnieniu oka wzrośnie poziom stresu, wynikający z faktu, że tracimy kontrolę nad rzeczywistością. Przecież dla nas jest oczywiste, że jeszcze wczoraj byliśmy w pracy – mówi dr Patryk Piotrowski, psychogeriatra z wrocławskiego Uniwersytetu Medycznego, ekspert Angel Care, centrum dla seniorów we Wrocławiu.

Alzheimer i demencja jak rzeczywistość równoległa

Alzheimer i choroby demencyjne nie tylko ograniczają sprawność funkcji poznawczych, zaburzają pamięć, orientację w czasie i przestrzeni oraz mocno utrudniają komunikację z chorym. Z punktu widzenia chorego generują również zupełnie inną rzeczywistość niż ta, którą postrzegają osoby zdrowe. Jej elementami stają się m.in. przeżycia z wcześniejszych okresów życia, nawet z dzieciństwa, a także doświadczenia zawodowe lub różnego rodzaju dawne przyzwyczajenia.

– W przypadku zaawansowanego stadium choroby żadne logiczne argumenty już nie działają. Dlatego poprawianie, uczenie czy dyskutowanie z osobą cierpiącą na chorobę demencyjną nie przynosi dobrych efektów. Przeciwnie, powoduje raczej frustrację po obu stronach, a u seniora również strach i silny stres, a co za tym idzie także agresję. Paradoks polega na tym, że jeśli powiemy osobie starszej prawdę, to poczuje się oszukiwana – mówi prof. Michael Davidson, doświadczony ekspert w zakresie badań nad chorobą Alzheimera oraz opracowywania leków na demencję, współzałożyciel Angel Care.

Unikaj stresu, buduj poczucie bezpieczeństwa

Warto pamiętać również o tym, że choroby demencyjne uszkadzają m.in. tę część mózgu, która odpowiada za pamięć krótkotrwałą. Dlatego jest bardzo prawdopodobne, że chory nie będzie tej rozmowy i naszych wyjaśnień pamiętał i wszystko zacznie się od nowa.

– Chorzy potrzebują ze strony opiekunów przede wszystkim poczucia bezpieczeństwa i akceptacji. Dlatego zdecydowanie lepiej nie konfrontować podopiecznego z rzeczywistością. Lepszy efekt przyniesie zaakceptowanie świata w jego wersji i na tej podstawie budowanie porozumienia – wyjaśnia Michael Davidson.

Jak kontaktować się z inną rzeczywistością?

Jak przekonać chorego, który o godz. 5 nad ranem wybiera się do banku, żeby został w domu?

– Zgódźmy się, że faktycznie trzeba iść do banku, ale zaproponujmy najpierw śniadanie, a później inną aktywność. Odwrócenie uwagi jest najlepszym rozwiązaniem w takich sytuacjach. W ten sposób podopieczny ma poczucie kontroli nad rzeczywistością i dzięki temu unika stresu – mówi dr Patryk Piotrowski.   

Takie podejście pozwala konstruktywnie rozwiązywać różnego rodzaju problemy, pojawiające się na co dzień w związku z utrudnioną komunikacją z osobą chorą. Na przykład zamiast mówić o konieczności wizyty u lekarza specjalisty (oczywiście przy założeniu, że chory tego nie lubi), zaproponujmy wycieczkę.

– W tym przypadku właściwie trudno mówić o kłamstwie. Pamiętajmy, że z chorymi komunikujemy się na poziomie emocji, a nie logiki. Tylko głęboka empatia buduje autentyczną więź i dobre relacje – podsumowuje prof. Michael Davidson.

Lekarstwa nie ma, tym ważniejsza jest profilaktyka

Po 101 latach od śmierci Aloisa Alzheimera dysponujemy tylko czterema środkami farmakologicznymi na chorobę nazwaną od jego imienia. Skuteczność każdego z nich jest mocno ograniczona. Przynoszą tym lepsze efekty, na im wcześniejszym etapie choroby rozpocznie się terapia.

– Oprócz wczesnej diagnozy, ogromne znaczenie ma też styl życia. Aktywność intelektualna i fizyczna sprzyjają utrzymywaniu sprawności mózgu i wspomagają funkcjonowanie całego organizmu. Unikać należy papierosów i alkoholu, dbać o dietę i regularnie kontrolować ciśnienie. W przypadku chorób demencyjnych czynniki zwiększające ryzyko zachorowania pokrywają się z tymi, które dotyczą chorób układu krążenia – mówi prof. Shlomo Noy, współzałożyciel Angel Care, wybitny specjalista w zakresie geriatrii oraz autor prac i książek na ten temat.