Zacznijmy od historii...

Pierwsze opisy dolegliwości, które dziś są nazywane zespołem jelita drażliwego, pochodzą z 1830 r., zaś definicja zespołu jelita drażliwego (IBS – Irritable Bowel Syndrome) została ustalona w 1999 r. na międzynarodowym zjeździe ekspertów.

Objawy zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego to powszechne, przewlekłe schorzenie przewodu pokarmowego, które jest wywołane przez zaburzenie pracy jelit. Objawia się: zmianą rytmu wypróżnień (np. biegunką na zmianę z zaparciami), bólami brzucha oraz innymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (bez widocznych zmian organicznych i biochemicznych), nudnościami, wzdęciami, przelewaniem w brzuchu, częstomoczem, częstym odbijaniem, gazami, a także pieczeniem w przełyku. W czasie diagnostyki tej jednostki chorobowej nie stwierdza się uszkodzeń anatomicznych w jelitach.

Wyróżnia się cztery postacie zespołu jelita drażliwego:

- z dominującą biegunką (IBS-D),

- z dominującym zaparciem (IBS-C),

- ze zmiennym rytmem wypróżnień, tzw. mieszany – występują na przemian zaparcia i biegunki (IBS-M),

- postać nieklasyfikowaną zespołu jelita drażliwego.

Zachorowalność

Najwięcej przypadków rozpoznaje się u osób do 50. roku życia, ale najczęściej choroba pojawia już w trzeciej i czwartej dekadzie życia. Ponad dwukrotnie częściej stwierdza się ją u kobiet niż u mężczyzn. Być może jest to spowodowane częstszymi wizytami u lekarza, a nie większą ogólną zachorowalnością. Według ekspertów choroba ta jest związana także ze zmianami hormonalnymi, alergią na pewne pokarmy oraz uwarunkowaniami genetycznymi, jednakże coraz więcej danych wskazuje, iż najważniejszą przyczyną jest stres.

Nie jest potwierdzona główna przyczyna tej choroby. Wśród czynników wywołujących zespół jelita drażliwego możemy wyróżnić:

- płeć – jak zostało napisane powyżej, ponad dwa razy więcej kobiet niż mężczyzn cierpi na tę chorobę; wciąż nie wiadomo, dlaczego to kobiety chorują częściej, choć niektórzy badacze twierdzą, iż zmiany poziomu hormonów w ciągu całego cyklu menstruacyjnego mogą mieć z tym związek; żadne badania jednak jeszcze tego nie potwierdziły,

- genetykę – ryzyko wystąpienia zespołu jelita drażliwego jest większe u osób, u których w rodzinie stwierdzono już to schorzenie,

- aktywację  układu odpornościowego błony śluzowej jelita oraz zmiany powstałe w przepuszczalności jelit,

- czynniki psychologiczne – depresję, przebyte traumy, stany lękowe,

- zaburzenia mikroflory jelitowej – u osób z IBS zwiększa się ryzyko powstania zespołu rozrostu bakteryjnego,

- nadwrażliwość trzewną – powstałą w wyniku przebytej infekcji i zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego,

- przebyte infekcje żołądkowo-jelitowe wywołane przez bakterie, pierwotniaki, pasożyty oraz wirusy, które powodują zaburzenia czucia trzewnego.

Diagnostyka

Według Kryteriów Rzymskich IV zespół jelita drażliwego diagnozuje się, jeśli nawracający ból w obszarze jamy brzusznej trwa ponad jeden dzień w tygodniu, a w ciągu trzech ostatnich miesięcy towarzyszą mu przynajmniej dwie spośród wymienionych cech:

- poprawa po wypróżnieniu,

- zmiany częstości wypróżnień,

- zmiany konsystencji stolca.

Postawienie diagnozy zespołu jelita drażliwego nie jest łatwe. Objawy, które występują w tej jednostce chorobowej, pojawiają się także w innych chorobach. Dlatego, zanim zostanie postawiona diagnoza, należy wykluczyć inne schorzenia. 

Leczenie

Leki używane w terapii zespołu jelita drażliwego mają tylko działanie objawowe. Stosuje się także leki przeciwbiegunkowe bądź przeciw zaparciom, w zależności od występującej postaci schorzenia. Dzięki lekom zostaje uregulowana częstość wypróżnień. By złagodzić bóle, podaje się preparaty rozkurczowe oraz przeciwbólowe. Co więcej, czasami są stosowane leki uspokajające lub przeciwdepresyjne.

Do wyzwalaczy objawów chorobowych można zaliczyć niektóre pokarmy oraz leki. U osób z IBS obserwuje się nie tylko zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ale również psychiczne, tj. depresję czy lęk. Systematyczna aktywność fizyczna poprawia stan zdrowia u wielu pacjentów. Joga np. może pomóc uregulować psychikę, zaś inne ćwiczenia ruchowe – pobudzić perystaltykę jelit, co korzystnie wpłynie na rytm wypróżnień u osób cierpiących na zaparcia.

Tak jak w przypadku wielu innych schorzeń, stres emocjonalny może przyczyniać się do wystąpienia objawów chorobowych. Niektórzy uczeni sugerują, iż zespół jelita drażliwego jest reakcją jelit na pojawiające się czynniki stresujące w życiu. Dlatego wiele osób może złagodzić objawy poprzez różne metody radzenia sobie ze stresem, stosując się np. do rad psychologa. 

Czy zespół jelita drażliwego można wyleczyć?

Zespół jelita drażliwego jest schorzeniem przewlekłym. U większości osób trwa ciągle, z okresami poprawy i zaostrzenia objawów, zaś ich długość jest różna w zależności od wielu czynników. Dzisiejsze sposoby leczenia opierają się na regulacji trybu życia – ograniczeniu czynników stresujących, przestrzeganiu właściwej diety oraz stosowaniu odpowiednich leków, które pozwolą zmniejszyć objawy chorobowe. Dzięki tym metodom można uzyskać poprawę stanu zdrowia. Obecnie całkowite wyleczenie zespołu jelita drażliwego jest niemożliwe i starania pacjentów ogniskują się wyłącznie na redukcji objawów chorobowych i podwyższeniu jakości życia. Choroba ta nie zagraża życiu, ale w znaczący sposób przyczynia się do dezorganizacji życia prywatnego oraz zawodowego osób nią dotkniętych.