Niesławnym przykładem powiązania farmacji ze zmaganiami sportowymi jest ten z Hiszpanii z czerwca bieżącego roku. Osiemdziesiąt cztery osoby zostały aresztowane w związku ze sprowadzeniem i dystrybucją nielegalnych substancji stosowanych w dopingu. Wśród aresztowanych znajdował się również farmaceuta [1].

Tymczasem wkład magistra farmacji w przygotowywania sportowców do zawodów może być nie do przecenienia. Bywa on pierwszym oraz ostatnim źródłem fachowej medycznej porady, której na jakimś etapie treningu najprawdopodobniej będzie potrzebował każdy profesjonalny sportowiec oraz atleta-amator [2]. International Pharmaceutical Federation (FIP) zaleca farmaceutom być na bieżąco z listą zakazanych substancji używanych w dopingu, wystosowaną przez World Anti-Doping Agency (WADA). Poza tym zachęca do promowania aktywności fizycznej wśród pacjentów, kompleksowego informowania o działaniu suplementów oraz odmowy wydawania leków przy wyraźnych podstawach do tego by uznać, że będą nielegalnie stosowane w dopingu [3]. Istnieją dowody, że substancje dopingujące bywają przyjmowane nawet przez dzieci, całkowicie nieświadome związanych z tym niebezpieczeństw [4].

Strona internetowa sportphamacy.com jest prowadzona przez kilku specjalistów zajmujących się kontrolą antydopingową oraz innymi elementami zarządzania dystrybucją leków wśród sportowców. Według nich, farmaceuci sportowi są niezbędną częścią zespołów opiekujących się zdrowiem pacjentów podczas zawodów, takich jak igrzyska olimpijskie [5]. Dzięki swojej bogatej wiedzy na temat farmakologii mogą służyć konstruktywną pomocą lekarzom sportowym i trenerom. Zwykle to oni są najlepiej zaznajomieni z nazwami substancji aktywnych oraz ziół, często enigmatycznych dla osób czytających składy suplementów podnoszących wydolność organizmu [2, 4]. Farmaceuci mają za zadanie uświadamiać, jak wpływają leki na wyniki w sporcie, zajmować się profilaktyką chorób, również tych związanych z kontuzjami, koordynować bezpieczne stosowanie suplementów i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Farmaceuta powinien również czuć się odpowiedzialny za informowanie o innych zagrożeniach związanych z dopingiem: chorobach układu krążenia, nowotworach, chorobach neurodegeneracyjnych oraz zaburzeniach zachowania [3].

Podczas Olimpiady w Londynie w 2012 r. każdy zawodnik miał możliwość konsultacji z farmaceutą w sprawie przyjmowanych przez niego leków. Co więcej, opracowano specjalny program, który alarmował pacjenta i farmaceutę przy wydawaniu leku znajdującego się na liście WADA. Wszystko to miało przeciwdziałać nieumyślnemu przyjęciu zakazanych środków i dyskwalifikacji po kontroli antydopingowej [5]. Z pewnością skrupulatne przestrzeganie takich zaleceń nie dopuściłoby do powtórzenia sytuacji z olimpiady w Sidney w 2000 r., podczas której zawodnik stracił złoty medal po zastosowaniu leku na przeziębienie, przepisanego mu przez lekarza [4].

Warto zadać sobie w tym miejscu pytanie, gdzie istnieje możliwość dokształcania się w sferze farmacji związanej ze sportem. W USA na kilku uniwersytetach organizowane są tzw. Advanced Pharmacy Practice Experiences (APPEs) w dziedzinie farmacji sportowej oraz kontroli antydopingowej. Program ten pozwala studentom na zdobycie szczegółowych informacji na temat substancji dopingujących. Studenci również są zobowiązani do przekazywania swojej wiedzy w formie prezentacji na uczelniach kształcących przyszłych sportowców, trenerów, kinezjologów. Poza tym uczą się podstaw metod oznaczania substancji dopingujących w próbkach biologicznych [4].

Farmaceuta, chcący zaangażować się w ten rodzaj aktywności, może podjąć współpracę z jedną z organizacji antydopingowych. Przykładami takich stowarzyszeń są WADA, USADA, UKAD,  czy też JADA. Ostatnia z nich, Japan Anti-Doping Agency, postawiła sobie za cel, by w każdej aptece w Japonii zawsze był dostępny jeden farmaceuta sportowy. Aby to osiągnąć, JADA organizuje kursy specjalizacyjne, podstawowe oraz praktyczne, z koniecznością corocznego uzupełniania swojej wiedzy już po uzyskaniu tytułu [6].

Działalność farmaceutów w profesjonalnym sporcie nie powinna się kojarzyć jedynie z testami antydopingowymi oraz szarą strefą dystrybucji anabolików. Istnieje wyraźnie podkreślana potrzeba, aby rozwijała się ona w kierunku obejmowania sportowców właściwą opieką oraz zapewniania sprawiedliwej rywalizacji na zawodach.

Irmina Włodarczyk