Zwykle przyczyną napadu drgawkowego są toczące się w organizmie procesy chorobowe. Wbrew pozorom nie zawsze jednak mają one swoje początki w ośrodkowym układzie nerwowym. Często są wynikiem nieprawidłowości pozamózgowych. Należy przede wszystkim wziąć pod uwagę fakt, że procesy metaboliczne dzieci znacznie różnią się od tych w organizmie dorosłych. Wszystko dlatego, że ustrój dziecka ulega stałemu rozwojowi. Pewne procesy są niezakończone, rozmaite układy dopiero ulegają wykształceniu, stąd też mogą się pojawić pewne nieprawidłowości w ich obrębie.

Jako  potencjalne źródło napadów drgawkowych u dzieci uznaje się niedojrzałość takich układów, jak:

• Ośrodkowy układ nerwowy (proces mielinizacji mózgu nie jest jeszcze ukończony, co może być powodem znacznych ubytków zwiększających prawdopodobieństwo zaburzeń bioelektrycznych mózgu)
• Układy enzymatyczne
• Układ immunologiczny

Klasyfikacja napadu

To jak zaklasyfikować dany napad jest najbardziej kontrowersyjna kwestią. Nawet najlepszym lekarzom ciężko jest rozgraniczyć napad padaczkowy i drgawkowego. Zwykle za warunki konieczne do stwierdzenia tego pierwszego przyjmuje się:

• Zmiany organiczne w ośrodkowym układzie nerwowym. Świadczą o nich towarzyszące napadom objawy kliniczne, takie jak niedowłady, czy opóźnienie w rozwoju psychoruchowym
• Powtarzające się występowanie napadów
• Ich nasilający się charakter

Czynniki predestynujące do rozpoznania napadów drgawkowych to natomiast:

• Potencjalne niezwiązanie etiologii napadu z ośrodkowym układem nerwowym
• Współuczestniczące zaburzenia metaboliczne, wodno-elektrolitowe oraz infekcyjno-toksyczne

Kolejnym wyzwaniem jest odróżnienie procesów pierwotnych od wtórnych- zwykle jest bowiem tak, że poszczególnie czynniki wzajemnie ze sobą oddziałują i wywierają wspólny wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu. Tutaj napotykamy zwykle na problem z określeniem, co było pierwsze. Przykładem mogą być często diagnozowane napady drgawkowe o podłożu infekcyjnym, zwane drgawkami gorączkowymi. Czy są one jedynie wynikiem infekcji w obrębie organizmu? Z drugiej strony- czy zawsze będą one świadczyć o zmianach w obrębie układu nerwowego? Co więcej, napady drgawkowe mogą być przyczyną wtórnych zmian w układzie nerwowym- szacuje się, że ryzyko powikłań padaczkowych po pierwszym napadzie wynoszące 6% wzrasta do blisko 50% przy czwartym napadzie.

Napady drgawkowe o pozamózgowej etiologii

1.Wynikające z ogólnoustrojowych schorzeń infekcyjnych, takich jak choroby zakaźne, stany zapalne górnych dróg oddechowych, choroby układu krążenia.

• Napady drgawkowe gorączkowe- występują zdecydowanie najczęściej.

Ich bezpośrednim powodem jest gorączka towarzysząca infekcjom o podłożu wirusowym. Jednocześnie należy podkreślić, że pierwotną przyczyną gorączki nie są zaburzenia w obrębie układu nerwowego.

Przyjmuje się, że dotyczą one zazwyczaj niemowląt i małych dzieci poniżej 5 roku życia. Występują wśród 2 do 4 % z nich.

Najważniejsze czynniki decydujące o ich pojawieniu się to:

• Stopień podwyższenia się temperatury (za graniczą wartość uznaje się 38°C) oraz szybkość jej narastania
• Wiek dziecka (zwykle występują pomiędzy 3 miesiącem, a 3 rokiem życia)
• Płeć dziecka (najczęściej występują u chłopców)
• Predyspozycje genetyczne (prawie 20% przypadków występuje wśród dzieci o historii rodzinnej tego schorzenia)

2.Drgawki spowodowane napadami afektywnego bezdechu

Występują zwykle pomiędzy 2, a 4 rokiem życia, często charakteryzują się dramatycznym przebiegiem. Po doświadczeniu bólu, czy urazu rozwija się u dziecka szereg reakcji. Charakteryzują się one głośnym krzykiem, głębokimi wydechami powietrza, często dochodzi do zatrzymania oddechu. W wyniku tego rozwija się niedotlenienie, twarz nabiera sinej barwy. Rozwija się także wiotkość mięśniowa, dochodzi do zawężenia świadomości, co skutkuje utratą przytomności, której często współtowarzyszy napad drgawkowy.

3.Drgawki wywołane zaburzeniami metabolicznymi i wodno-elektrolitowymi, takimi jak:

• Hipokalcemia (niedobór wapnia)

Należy do zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforowej, które wydają się być najbardziej istotnymi zaburzeniami predestynującymi do wystąpienia drgawek. Często współtowarzyszą im zmiany        o typie tężyczki noworodków i wcześniaków .

• Prawdziwa lub rzekoma niedoczynność przytarczyc Albrighta

Jej wynikiem jest utrata wapnia przez nerki

• Awitaminoza witaminy D

Często współtowarzyszy jej tężyczka krzywiczna oraz inne objawy krzywicy.

• Hipoglikemia

Znaczenie ma zarówno zbyt niski poziom glukozy w surowicy krwi, jak i zbyt gwałtowny spadek jego poziomu. W przypadku hipoglikemii ważny jest również aspekt genetyczny-  wywoływane nią napady drgawkowe są częste wśród noworodków matek chorujących na cukrzycę.

Kolejnym powodem hipoglikemii może być nadmierny poziom insuliny. Wynika on z przerostu komórek trzustki współtowarzyszącego jej nowotworom. Może mieć także wtórną przyczynę- stosowanie insuliny farmakologicznej.

Do hipoglikemii prowadzą również zaburzenia we wchłanianiu glukozy. Zwykle współtowarzyszą one uporczywym biegunkom i wymiotom. Mogą również wynikać z podwyższonego zapotrzebowania na glukozę, czy też  niedotlenienia powodującego zmiany w obrębie naczyń mózgowych

• Hipomagnezemia (niedobór magnezu )

Rzadko występuje u dzieci, zwykle jako wynik sztucznego, bądź nieprawidłowego odżywianiaCzęsto niedoborom magnezu towarzyszą nadpobudliwość psychoruchowa i nerwowo-mięśniowa, czy wręcz zaburzenia świadomości.

• Awitaminoza witaminy B₆

Wynika z zaburzonego metabolizmu, czy tez zwiększonego zapotrzebowania na tę witaminę, nadmierne wydalanie jej z moczem, czy też przyjmowanie leków prowadzących do jej inaktywacji. Wśród niemowląt częstą przyczyną niedoboru witaminy B₆ jest nieprawidłowe karmienie zbyt rozcieńczonym mlekiem. Znaczenie mają również genetycznie uwarunkowane bloki metaboliczne.

• Uwarunkowane genetycznie zaburzenia przemiany aminokwasów

Drgawki są typowymi objawami wielu takich chorób, między innymi: homocystynurii, zespółu złego wchłaniania metioniny, argininobursztynurii, hiperserotoninemii, czy też  hiperprolinemii.

• Zatrucia czynnikami zewnątrzpochodnymi- środkami farmakologicznymi i chemicznymi
• Zespoły uciskowe towarzyszące na przykład guzom mózgu.
• Wrodzone wady serca.

Zarówno w przypadku dorosłych, jak i dzieci po jednorazowym napadzie drgawkowym nie ma podstaw do zdiagnozowania padaczki, ani do wdrożenia leczenia. Granica pomiędzy napadem padaczkowym, a drgawkowym jest jednak niezwykle płynna. Ciężko jest je jednoznacznie odróżnić. Należy wziąć pod uwagę cechy wymienione powyżej, przede wszystkim należy jednak pamiętać o indywidualnym podejściu do każdego pacjenta. Kluczem do prawidłowej diagnozy jest bowiem analiza procesów zachodzących u poszczególnych pacjentów.

Z pewnością nie należy bagatelizować żadnego napadu drgawkowego. Nawet jeśli nie mamy żadnych przesłanek do rozpoznania choroby padaczkowej powinien być to dla nas sygnał do zachowania podwyższonej ostrożności, jak i uwzględnienia faktu, że sytuacja ta może powtórzyć się w przyszłości. Bezwzględnie należy skonsultować się z lekarzem i dołożyć wszelkich starań, aby zdiagnozować przyczynę tej sytuacji.

Natalia Martuzalska