Zachorowania na raka jelita grubego stanowią w polskiej populacji drugą najliczniejszą po raku płuca grupę zachorowań na nowotwory oraz drugą przyczynę zgonów z powodów onkologicznych. Dynamika zapadalności jest jedną z najwyższych w Europie. W 2014 roku na raka jelita grubego zachorowało w Polsce 17 400 osób, a zmarło z tego powodu 11 400.

Wg najnowszych danych programu CONCORDE, publikowanych w listopadzie 2017 r. przez OECD [1], w Polsce wskaźniki 5-letniej przeżywalności chorych na raka okrężnicy wynoszą 52,8% a chorych na raka odbytu 48,4% i są gorsze od takich krajów jak Turcja, Czechy, Łotwa, Litwa czy Estonia. Negatywna różnica wobec średniej, 5-letniej przeżywalności 31 krajów OECD w przypadku raka okrężnicy wynosi 10% i 11,6% w raku odbytu.

Rak jelita grubego stanowi poważne, rosnące obciążenie społeczno-ekonomiczne. W 2016 r. ze świadczeń zdrowotnych finansowanych przez NFZ skorzystało ok. 115 000 osób, podczas gdy w 2012 r., 4 lata wcześniej, tylko 98 000. Roczne straty dla gospodarki związane z utratą produktywności spowodowaną tym nowotworem szacowane są na 2 203,5 mln zł do 2 356,2 mln zł. W tym kontekście wydatki na profilaktykę, efektywną diagnostykę i skuteczne leczenie raka jelita grubego należy traktować jak inwestycję w kapitał produktywności polskiego społeczeństwa oraz ograniczenie kosztów społecznych związanych z czasową lub trwałą niezdolnością do pracy.

Autorzy raportu Uczelni Łazarskiego, opierając się m.in. na danych Narodowego Funduszu Zdrowia, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Krajowego Rejestru Nowotworów, Głównego Urzędu Statystycznego, poddali analizie aktualne aspekty społeczno-ekonomiczne oraz potrzeby systemowe związane z tym poważnym problemem zdrowotnym. Wskazali na przyczyny niesatysfakcjonujących wskaźników, zidentyfikowali elementy organizacji służby zdrowia stanowiące dla chorych barierę w uzyskaniu optymalnej opieki onkologicznej. Zaproponowali rekomendacje i konkretne rozwiązania, które powinny stać się bodźcem do debaty z udziałem wszystkich interesariuszy obszaru ochrony zdrowia i wytyczyć plan działania w najbliższej przyszłości. Dotyczą one zarówno profilaktyki, jak i optymalizacji modelu opieki nad osobami chorymi, dostępu do aktywnego leczenia w III i IV linii, a także poprawy jakości opieki nad pacjentami po przebytej chorobie nowotworowej. 12 najistotniejszych to:

1) Zwiększenie świadomości zdrowotnej społeczeństwa w zakresie roli profilaktyki pierwotnej i wtórnej w odniesieniu do nowotworów przewodu pokarmowego, ze szczególnym uwzględnieniem redukcji czynników ryzyka związanych z dietą i paleniem papierosów.

2) Włączenie systemowej edukacji żywieniowej dzieci i młodzieży do obowiązkowego programu nauczania (niezbędna współpraca resortu zdrowia z resortem edukacji).

3) Podjęcie działań ograniczających presję marketingową produktów spożywczych stanowiących czynniki ryzyka rozwoju nowotworów.

4) Wykorzystanie mechanizmów polityki fiskalnej mających na celu zwiększanie dostępności produktów spożywczych zalecanych do spożycia i zmniejszanie dostępności produktów niezalecanych do nadmiernego spożycia.

5) Poprawa dostępu pacjentów do profesjonalnej diagnostyki genetycznej, niezbędnej w procesie kwalifikacji chorych do leczenia ukierunkowanego molekularnie. Uwzględnienie oznaczeń KRAS, NRAS1 i BRAF w pakietach onkologicznych w AOS. Certyfikacja laboratoriów.

6) Poprawa organizacji systemu opieki nad chorymi na raka jelita grubego przez utworzenie sieci ośrodków kompetentnych w leczeniu tego nowotworu (ang. colorectal cancer units, CCU). Do ośrodków tych powinni być kierowani chorzy z zaawansowanym nowotworem jelita grubego i tzw. „trudnym planem leczenia radykalnego” (np. choroba oligometryczna, zaawansowany miejscowo rak odbytnicy).

7) Wdrożenie narzędzi systemowych umożliwiających niezależne od ośrodka monitorowanie wyników (jakości) leczenia chorych na raka.

8) Podjęcie działań mających na celu realny dostęp chorych na zaawansowanego raka jelita grubego do leczenia biologicznego w ramach chemioterapii pierwszej i drugiej linii (program lekowy). Dla chorych, u których wyczerpano refundowane opcje leczenia udostępnienie, zgodnie z wytycznymi ESMO, w 3. i 4. linii leków: triflurydyna/typiracyl i regorafenib (brak dostępu do technologii lekowej
o udowodnionej skuteczności w tej grupie).

9)Uzupełnienie systemu sprawozdawczego płatnika publicznego o dane dotyczące stopnia zaawansowania choroby w odniesieniu do pacjentów onkologicznych, co pozwoli na wiarygodne porównywanie wyników leczenia.

10) Uzupełnienie systemu sprawozdawczego płatnika publicznego o kodyfikację ICD-O3, umożliwiającą identyfikację typów histologicznych nowotworów (kody IDC-10 odnoszą̨ się do lokalizacji), co pozwoli na precyzyjne oszacowanie wielkości populacji chorych z różnymi typami nowotworów.

11) Wdrożenie rozwiązań pozwalających na monitorowanie wpływu finansowania nowych, wysokokosztowych technologii medycznych na redukcję absencji pracowniczej i powrót pacjenta do aktywności zawodowej.

12) Praktyczne wykorzystanie rozwiązań bazujących na płaceniu za wyniki leczenia (ang. pay for performance).

--

[1] Health at a Glance 2017. OECD indicators, s. 127