Kandydoza układu pokarmowego

Kandydoza, inaczej grzybica układu pokarmowego, to choroba spowodowana przez grzyby z rodzaju Candida albicans, które pokrywają powierzchowne warstwy nabłonka i wywołują przewlekły stan zapalny. Kandodyza może dotyczyć zarówno jamy ustanej i gardła, jak i przełyku i jelit. Kandydoza jelitowa to przerost drożdżaków z rodzaju Candida w jelicie cienkim i grubym. Ich obecność w jelitach jest naturalna, jednak w niektórych przypadkach mogą one występować w nadmiarze, prowadząc do wystąpienia istotnych odchyleń. Choć zwykle pożyteczne bakterie w organizmie (w tym mikroflora jelitowa) utrzymują poziom Candida pod kontrolą, zaburzenia ich funkcjonowania lub osłabienie układu pokarmowego może spowodować niekontrolowany wzrost drożdżaków.

Kandydoza – główne przyczyny

Jako główną przyczynę kandydozy układu pokarmowego podaje się dysbiozę, czyli zaburzenie składu ilościowego i jakościowego mikroflory jelitowej, która najczęściej wynika z:

• długotrwałej obniżonej odporności organizmu, w tym tej spowodowanej wirusem HIV,
• długotrwałego przyjmowania antybiotyków, a także leków z grupy cytostatyków, kortykosteroidów oraz preparatów immunosupresyjnych,
• stanu niedożywienia i niedoborów witaminowych (witaminy B1, B2, B12) oraz żelaza,
• cukrzycy,
• przewlekłego wysokiego poziomu stresu,
• stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej,
• stosowania diety bogatej w węglowodany i cukry proste.

Kandydoza błony śluzowej jamy ustnej to infekcja grzybicza nazywana pleśniawką, która może dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Zwykle ma postać białawego nalotu na języku oraz innych obszarach jamy ustnej (podniebieniu, dziąsłach lub wewnętrznej części policzków), wywołując dyskomfort podczas konsumpcji, a niekiedy także ból. W ciężkich przypadkach infekcja może rozprzestrzenić się na przełyk, powodując trudności w połykaniu. Z kolei przerost żołądkowy i jelitowy Candida prowadzi do wystąpienia długiej listy niespecyficznych dolegliwości, w tym przewlekłego zmęczenia, ponieważ kandydozie często towarzyszą niedobory żywieniowe, takie jak niedobór witaminy B6, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych i magnezu. Choroba może także powodować nawracające infekcje drożdżakowe, trądzik, migrenowe bóle głowy oraz objawy ze strony układu pokarmowego, w tym dyskomfort w różnych odcinkach przewodu pokarmowego, problemy trawienne, zaparcia, biegunki, nudności, wzdęcia i skurcze jelit. Może również sprzyjać spadkowi masy ciała oraz wystąpieniu symptomów charakterystycznych dla refluksu żołądka. U niektórych pacjentów zakażenie wywołuje silny świąd i nadżerki w obrębie odbytu oraz dolegliwości bólowe podczas wypróżniania.

Kandydoza układu pokarmowego – kto jest w grupie ryzyka?

Większość przypadków kandydozy obserwuje się u wcześniaków oraz osób starszych, będących w stanie krytycznym lub z obniżoną odpornością. Ponadto sterydy, stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, a także inwazyjne zabiegi chirurgiczne i hospitalizacja powodują, że wcześniaki są bardziej podatne na kandydozę i infekcje inwazyjne. Do zakażeń grzybiczych w obrębie układu pokarmowego mogą predysponować również choroby autoimmunologiczne, np. dystrofia mięśniowa, stwardnienie rozsiane oraz fibromialgia. Zmiany zlokalizowane w żołądku stwierdza się głównie u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka, nowotworami złośliwymi lub po resekcji żołądka. W grupie zwiększonego ryzyka kandydozy jamy ustnej znajdują się również osoby, które nie dbają o higienę jamy ustnej lub mają ruchome protezy. Ostatnie badania wskazują, że nadmierny wzrost Candida jest powiązany z kilkoma chorobami przewodu żołądkowo-jelitowego, w tym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i chorobą Leśniowskiego-Crohna.

Kandydoza układu pokarmowego – diagnostyka i leczenie

Postępowanie diagnostyczne w zakresie kandydozy układu pokarmowego powinno opierać się na szczegółowym wywiadzie medycznym, badaniu fizykalnym oraz badaniach specjalistycznych, które obejmują pobranie wymazu z obszarów objętych chorobą. W przypadku grzybicy dalszych odcinków układu pokarmowego diagnozę pozwala postawić badanie endoskopowe i analiza wycinków pod mikroskopem. Do potwierdzenia lub wykluczenia kandydozy układowej oraz zakażenia narządów wewnętrznych stosuje się także ocenę poziomu przeciwciał anty-mannanowych w surowicy krwi żylnej. Z kolei leczenie kandydozy obejmuje przyjmowanie leków przeciwgrzybiczych pozwalających na zahamowanie namnażania się grzybów, a dawka i czas trwania terapii zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Prewencja nawracającej infekcji uwzględnia regularne stosowanie probiotyków, czyli bakterii naturalnie występujących w układzie pokarmowym, w celu odbudowy pożytecznej mikroflory. Warto pamiętać, że sposób odżywiania odgrywa ważną rolę w utrzymaniu równowagi pożytecznych bakterii w jelitach, a żywność bogata w cukry proste, rafinowane zboża, produkty mleczne, przetworzone mięso i alkohol może sprzyjać rozwojowi Candida.

Dieta w przypadku kandydozy układu pokarmowego

– Bardzo ważnym elementem leczenia jest zastosowanie odpowiedniej diety wykluczającej produkty zawierające cukry proste (głównym źródłem cukrów prostych w diecie są cukier, miód, soki owocowe i słodzone napoje oraz wszelkiego rodzaju ciastka, cukierki i inne słodycze). Innymi, niekoniecznie oczywistymi produktami o dużej zawartości cukrów prostych są m.in. jogurty owocowe, smakowe wody, sosy, ketchup i różnego rodzaju dania gotowe. Ponadto należy unikać pszennego pieczywa, białego ryżu, płatków kukurydzianych oraz pieczywa cukierniczego. Warto natomiast wprowadzić do jadłospisu kiszonki, mleczne produkty fermentowane, a także wykluczyć alkohol oraz produkty zawierające drożdże. Leczenie można wspomagać ziołami. Wskazane jest płukanie jamy ustnej wyciągami z niebielistki, lawsonii bezbronnej, kurkumy, imbiru lekarskiego, natomiast do picia można stosować gożdzikowiec, Neem, Pau d'arco, oliwkę europejską, czarnuszkę, czystek szary, czyściec leśny, szałwię czy rumianek – mówi dietetyk Joanna Bochenek.