Prawidłowe przyjmowanie leków obejmuje nie tylko odpowiednie dawkowanie, regularność oraz wskazany czas stosowania, ale także wiele innych kwestii. Wszystkie te czynniki bezpośrednio wpływają na skuteczność terapii, jednocześnie przyczyniając się do minimalizowania ryzyka wystąpienia potencjalnych skutków ubocznych oraz interakcji między różnymi substancjami aktywnymi. Stosowanie leków w celu leczenia lub łagodzenia objawów wymaga świadomości pacjentów co do charakterystyki preparatów medycznych oraz istoty ścisłego przestrzegania zaleceń medycznych. Niezwykle ważne w tym kontekście jest także prawidłowe czytanie i interpretowanie ulotek informacyjnych dołączonych do leków, unikanie potencjalnych interakcji lekowych oraz nieustanne monitorowanie swojego stanu zdrowia podczas farmakoterapii i zgłaszanie wszelkich niepokojących symptomów, które mogłyby być związane z przyjmowanymi lekami. 

Najważniejsze zasady dotyczące przyjmowania leków

• Przestrzeganie zaleceń lekarza

Zawsze należy przestrzegać zaleceń specjalisty co do sposobu przyjmowania leków i postępować zgodnie z udzielonymi przez niego instrukcjami. Samodzielna zmiana dawki i metody podawania leku, brak regularności stosowania czy inne odstępstwa mogą spowodować: nieefektywne leczenie i prawdopodobieństwo nawrotu choroby, wydłużenie farmakoterapii ze względu na konieczność wykonania dodatkowych badań lub zmiany leku, zaostrzenie objawów choroby, rozwój oporności, wystąpienie poważnych skutków ubocznych lub niebezpiecznych interakcji między stosowanymi lekami. 

• Czytanie ulotki informacyjnej

Wskazane jest zapoznanie się z ulotką informacyjną dołączoną do opakowania leku. Na wypadek, gdyby lekarz lub farmaceuta nie poinformowali pacjenta o niektórych ważnych kwestiach związanych np. z dawkowaniem czy skutkami ubocznymi lub w przypadku leków bez recepty, chory znajdzie wszystkie niezbędne informacje na ulotce. Kluczowe jest również zaznajomienie się z prawidłowym sposobem przechowywania leku oraz przestrzeganie tych zaleceń, ponieważ istotnie wpływa to na bezpieczeństwo jego stosowania. Wiele preparatów nie powinno znajdywać się w zasięgu dzieci, a także w miejscach wilgotnych i narażonych na promieniowanie UV. Ważne jest ponadto nieprzyjmowanie leków po upływie daty ich przydatności. Niestosowanie się do tego rodzaju instrukcji może spowodować zmianę właściwości leku. Na ulotce obecne są również informacje dotyczące innych zaleceń, mówiące np. o unikaniu ekspozycji na słońce ze względu na działanie fotouczulające leku lub nieprowadzenie samochodu z uwagi na działanie sedatywne preparatu medycznego. 

• Przyjmowanie określonych dawek 

Leki powinny być przyjmowane zgodnie z ustaloną przez lekarza lub wskazaną na ulotce informacyjnej dawką. Ważne jest zachowywanie odstępów czasowych pomiędzy poszczególnymi dawkami oraz regularność stosowania. Niekiedy pacjenci samodzielnie odstawiają, pomijają lub zmieniają dawkowanie leków, gdy tylko poczują się trochę lepiej. Należy bezwzględnie unikać takich zachowań, ponieważ mogą one doprowadzić m.in. do niedoleczenia choroby oraz osłabienia skuteczności farmakoterapii, a tym samym – ponownego wystąpienia dolegliwości lub rozwoju oporności na przyjmowane farmaceutyki (zwłaszcza antybiotyki). O zaleconych lekach nie można także zapominać podczas wyjazdów czy podróży, pamiętając o zabraniu odpowiedniej ilości opakowań oraz ewentualnych zmianach czasu wpływających na porę przyjęcia preparatu. 

• Forma leku 

Nie bez znaczenia jest także postać leku. W przypadku kapsułek lub tabletek z otoczką konieczne jest przyjmowanie ich w całości, ponieważ taka forma determinuje optymalną szybkość wchłaniania leku oraz wpływa na ochronę jamy ustnej i układu pokarmowego. Dzielić można tylko tabletki po konsultacji ze specjalistą lub farmaceutą, w przypadku braku informacji na ulotce odnośnie do tego aspektu. Należy pamiętać, że nie wszystkie tabletki ze specjalnym wyżłobieniem zapewniają możliwość podziału na mniejsze części. 

• Interakcje z żywnością i alkoholem

Podczas przyjmowania leków należy zaznajomić się z informacją, czy dany preparat można łączyć z alkoholem i żywnością. Ulotka informacyjna dołączona do opakowania zawiera wskazania dotyczące pory przyjmowania leku (na czczo, po posiłku, między posiłkami, w trakcie posiłku), których należy przestrzegać ze względu na ryzyko podrażnienia lub uszkodzenia śluzówki żołądka, zwłaszcza w przypadku niektórych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Na ulotce znaleźć można także adnotację dotyczącą możliwości wystąpienia interakcji pomiędzy różnymi substancjami aktywnymi przyjmowanymi przez pacjenta oraz alkoholem. Jest to niezwykle ważne zalecenie, którego nie należy lekceważyć, ponieważ może skutkować zaburzonym metabolizmem leku oraz poważnymi skutkami ubocznymi. Niektóre preparaty mogą wchodzić w interakcję także z niektórymi produktami żywnościowymi, szczególnie takimi, które wykazują podobne działanie. Przykładowo czosnek ma właściwości antykoagulacyjne, dlatego nie powinno się go łączyć z substancjami przeciwzakrzepowymi (kwasem acetylosalicylowym czy dobezylanem wapnia), natomiast sok grejpfrutowy wpływa na działanie wielu leków, ponieważ blokuje enzymy metabolizujące niektóre z nich. W rezultacie dochodzi do wzrostu stężenia substancji aktywnej we krwi, co może skutkować zatruciem organizmu. Z kolei alkohol spożywany podczas farmakoterapii może przyczynić się do rozwoju marskości wątroby. Ponadto nasila on działanie niektórych grup leków, m.in. nasennych, antydepresyjnych czy uspokajających. 

• Odpowiedni sposób popijania 

Leki najlepiej popijać wodą niegazowaną o temperaturze pokojowej (np. przegotowaną i ostudzoną), ponieważ wspomaga ona rozpad tabletki i sprzyja jej szybszemu działaniu. Należy unikać popijania herbatą lub kawą ze względu na zawarte w nich związki, które mogą wchodzić w interakcje z substancjami aktywnymi. Niewskazane jest także mleko zmniejszające kwaśność w żołądku. 

• Monitorowanie stanu zdrowia 

Podczas farmakoterapii niezbędne jest kontrolowanie swojego stanu zdrowia, zwłaszcza w przypadku stosowania nowych, jeszcze nieznanych organizmowi leków, a w przypadku wystąpienia niepokojących objawów lub skutków ubocznych należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą. 

• Zapamiętywanie nazw leków

Warto zapamiętywać nazwy przyjmowanych leków, aby w razie potrzeby móc udzielić niezbędnych informacji personelowi medycznemu. Podanie pełnej listy chorób oraz stosowanych farmaceutyków (zarówno tych przepisanych przez lekarza, jak i dostępnych w aptece bez recepty) i suplementów, a także historii leczenia jest ważne również w przypadku wizyty lekarskiej, ponieważ pozwala specjaliście na wybór bezpiecznej formy farmakoterapii, która nie będzie stanowiła ryzyka pod kątem interakcji substancji aktywnych mogących zaburzać swoje wzajemne działanie (wchłanianie czy metabolizm). 

– Bardzo ważnym aspektem w bezpiecznej farmakoterapii jest informowanie każdego lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach. Wyklucza to możliwość dublowania tych samych substancji aktywnych występujących pod różnymi nazwami handlowymi. Polipragmazja to jedno z głównych zagrożeń w terapiach wielu różnych chorób u tego samego pacjenta, które może mieć zagrażające życiu konsekwencje. Pacjenci rozpoczynający farmakoterapię powinni upewnić się, czy znane są im najważniejsze informacje dotyczące dawkowania, czasu trwania terapii oraz przechowywania leku. W razie wątpliwości powinni zwrócić się do lekarza lub farmaceuty, aby dowiedzieć jak, jak prawidłowo przyjąć lek. To pozwoli na przeprowadzenie terapii skutecznie i przede wszystkim bezpieczenie. Jako farmaceuci jesteśmy świadomi, że nie zawsze można otrzymać natychmiastową pomoc specjalisty w tym zakresie, dlatego wielokrotnie przypominamy o tym, że w aptece pacjenci także mogą otrzymać niezbędne wskazówki i instrukcje dotyczące stosowania preparatów medycznych – mówi magister farmacji Justyna Galant-Karczewska.