Miała zostać sportsmenką. Na szczęście dla nas wszystkich wybrała jednak chemię. Codziennie po 10-12 godzin szuka substancji, które zahamują namnażanie się wirusa SARS-CoV-2 w komórkach ludzkich. Dziś już o 7 rano nastawiła reakcje potrzebne do badań…

Jak chcecie zatrzymać rozwój choroby spowodowanej koronawirusem?

Dzięki współpracy z grupą prof. Rolfa Hilgenfelda z Uniwersytetu w Lubece, która zajmuje się badaniem białek wirusowych, otrzymaliśmy ważny enzym (SARS-CoV-2 Mpro), czyli białko niezbędne do namnażania się wirusa SARS-CoV-2. Enzym ten nie został wyizolowany z wirusa, otrzymaliśmy go w warunkach laboratoryjnych. Ze względu na pełnioną funkcję stanowi ważny cel w projektowaniu leków. Opracowaliśmy listę chemicznie zsyntetyzowanych substratów – związków, które ten enzym rozpoznaje. W oparciu o nie projektujemy związki hamujące aktywność tego enzymu.

Natychmiast podzieliście się tą listą z całym światem…

Nasze wyniki opublikowaliśmy na ogólnodostępnym serwerze – bioRxiv. Na ich podstawie firmy farmaceutyczne mogą zaprojektować leki hamujące aktywność tego białka – SARS-CoV-2 Mpro. Leki takie mogłyby zatrzymać namnażanie się koronawirusa w organizmie chorego. Obecnie każdy zainteresowany może wejść i nieodpłatnie przeczytać naszą publikację, w której opisaliśmy, jakie substraty są rozpoznawane przez to wirusowe białko.

Czy lista ułatwi pracę naukowcom projektującym testy do wykrywania obecności wirusa?

Projektujemy markery chemiczne, czyli związki, które pozwolą na wykrycie białka wirusa w próbce pacjentów zakażonych koronawirusem. W związku z tym wyniki naszych badań mogą zostać wykorzystane w opracowaniu testów diagnostycznych.

Opisanie tzw. substratów enzymu było możliwe dzięki platformie technologicznej – Hybrydowej Kombinatorycznej Bibliotece Substratów. Za jej stworzenie prof. Drąg otrzymał w 2019 r. Nagrodę FNP w obszarze nauk chemicznych i o materiałach. Czy i Pani miała podobną intuicję, żeby zająć się właśnie tym obszarem nauki?

Prof. Marcin Drąg był promotorem mojej pracy magisterskiej oraz doktoratu. Wszystko, czego nauczyłam się w trakcie studiów doktoranckich, wykorzystuję obecnie w badaniach nad enzymem wirusa SARS-CoV-2. Za pomocą wcześniej poznanych technik poszukuję związków, które są rozpoznawane przez to białko oraz takich, które umożliwiają zahamowanie jego aktywności.

Kiedy możemy spodziewać się najbardziej wymiernego zastosowania wyników badań, jakim będą leki lub szczepionki?

Badania nad szczepionką, podobnie zresztą jak i nad lekiem, wymagają kilku lat. W sytuacjach nadzwyczajnych, gdzie bezpośrednie zagrożenie życia jest większe, niż ew. efekty uboczne, szczepionka mogłaby zostać wprowadzona po roku. Ponadto, naukowcy pracują nad znalezieniem związku, który zahamuje namnażanie się wirusa w komórkach ludzkich. W przypadku braku leku na daną chorobę, badania kliniczne mogą zostać znacznie przyspieszone w momencie, gdy zostaje opracowany potencjalny środek terapeutyczny.

Jak praca w czasie pandemii wpływa na Pani samopoczucie i życie osobiste? Specyfika pani badań uniemożliwia pracę z domu, żeby chronić własne zdrowie…

Pracując w laboratorium mam stały kontakt z ludźmi, więc obawa o własne zdrowie towarzyszy mi każdego dnia. Nie mam pewności, że osoba, którą spotykam, nie jest zarażona i nie przechodzi choroby bezobjawowo. Kiedy wracam do domu po kilkunastu godzinach pracy, marzę tylko o tym, żeby wziąć szybki prysznic i odpocząć. Mobilizuje mnie jednak poczucie odpowiedzialności w tak ważnym aspekcie jak walka z COVID-19. Poza tym bardzo lubię to, co robię. Na szczęście jestem na tym etapie życia, w którym mogę jeszcze całkowicie poświęcić się nauce.

Rozmawiała: Karolina Duszczyk, FNP 

#JestemStartowcem, #Naukowcydlaświata, #SuperWomeninScience

Na zdjęciu dr Wioletta Rut. Fot. archiwum prywatne

--

Dr inż. Wioletta Rut kochała siatkówkę i pływanie. „Wyczynowo” uprawia jednak naukę, bo – choć nie zrezygnowała ze sportu – jej pasją jest rozpracowywanie i synteza związków chemicznych. W laboratorium wybitnego profesora Marcina Drąga, laureata m.in. programu START i Nagrody FNP, wykonywała badania potrzebne najpierw do pracy magisterskiej, potem doktorskiej. Nigdy jednak nie stała w cieniu swojego mistrza. W trakcie studiów doktoranckich prezentowała wyniki swoich badań na jedenastu konferencjach o zasięgu lokalnym i międzynarodowym, w tym na International Proteolysis Society Meeting oraz Polish Peptide Symposium, gdzie dostała nagrodę główną za najlepsze wystąpienie ustne dla doktorantów. Zdobyła prestiżowe stypendium L’Oreal dla Kobiet i Nauki. W 2019 roku otrzymała stypendium START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie chemii. Jest kierownikiem grantu Preludium NCN.