NF kappa B (ang. nuclear factor kappa-light-chain-enhancer of activated B cells) należy do rodziny jądrowych czynników. Występuje powszechnie prawie we wszystkich komórkach zwierzęcych. U ssaków zidentyfikowano pięć białek należących do tej rodziny, w których występują istotne różnice w budowie C-końca łańcucha peptydowego. Są to:

• NF-kB1 i NF-kB2
• RelA
• RelB
• c-Rel

Za datę odkrycia tego czynnika uznaje się rok 1986. Dwaj badacze David Baltimore i Ranjan Sen odkryli go wówczas w limfocytach myszy, jako białko kluczowe w transkrypcji łańcucha lekkiego mysich immunoglobulin.

Jego rolę w procesach zapalnych i odpornościowych podkreśla się od dawna, zaś udział w apoptozie czy proliferacji poznano ostatnio. Czynniki te są stale aktywne w wielu stanach chorobowych, w tym w nowotworach, zapaleniu stawów, astmie czy chorobach neurodegeneracyjnych.

– Odgrywa on kluczową rolę w procesach zapalnych  i odporności. Jeśli spojrzymy na ewolucję, kiedy NF-kB pojawił się po raz pierwszy, jego rola wydaje się być od początku związana z reakcją na stres, począwszy od organizmów  o prymitywnych układach immunologicznych. To przyczyniło się do ochrony organizmu przed  stresem – tłumaczy prof. Neil Perkins zajmujący się badaniami ekspresji genów i sygnalizacją komórkową. – Jest to ważne dla regulacji ekspresji genów zaangażowanych w naszą odpowiedź immunologiczną. Bez NF-kB niemożliwe byłoby prawidłowe funkcjonowanie. NF-kB nie jest jedynym czynnikiem, który reguluje odpornościowe procesy, jednak jest on kluczowy.

Uważa się, że czynnik NF kappa B pełni funkcję inhibitora procesu apoptozy. Ostatnie doniesienia naukowe sugerują o jego odwrotnej funkcji - działaniu proapoptotycznym. Apoptoza, czyli zaprogramowana śmierć komórki, może odbywać się na dwa sposoby. W pierwszym, zewnątrzpochodnym, zachodzi na skutek interakcji liganda z receptorem błonowym, przez co sygnał śmierci przekazywany jest do wnętrza komórki, a aktywacja prokaspaz prowadzi do destrukcji komórki. Drugi zaś, wewnątrzpochodny, związany z mitochondriami, prowadzi do uszkodzenia DNA w wyniku działania różnorodnych niekorzystnych czynników.

W budowie białek rodziny NF-κB obecny jest strukturalnie konserwatywny region – domena RHD (ang. Rel homology domain), w końcu aminowym łańcucha polipeptydowego. Z uwagi na różnice w budowie, funkcjach czynników transkrypcyjnych należących do rodziny NF-κB podzielono je na dwie grupy. W pierwszej z nich znalazły się  RelA, RelB i cRe zaś w drugiej NF-κB1 i NF-κB2.

Aktywacja NF-kB może zachodzić na drodze trzech szlaków, które skutkują przeniesieniem  dimerów NF-kB do jądra z cytoplazmy. W wyniku łączenia się z odpowiednią sekwencją DNA, następuje transkrypcja genów.

Mechanizmy te zostały przedstawione na ilustracji poniżej: