CAR-T – technologia przyszłości

Terapia CAR-T jest znaczącym przełomem w medycynie, jednak jej dostępność w Polsce jest ograniczona, co wynika z dużych kosztów produktów komercyjnych i wymagań wobec ośrodków leczących. Jak dotąd zastosowano ją tylko u nielicznych pacjentów w Polsce. W 2021 r. Agencja Badań Medycznych rozpoczęła realizację programu mającego na celu opracowanie i wprowadzenie do Polski na szeroką skalę przełomowej terapii leczenia nowotworów przy użyciu modyfikowanych genetycznie limfocytów CAR-T cells (terapii adoptywnej komórkami CAR-T). Pomysł na grant z zakresu wprowadzenia do Polski technologii CAR-T cells zrodził się przede wszystkim z potrzeby społecznej. Jest to technologia niezwykle droga, ponieważ leczenie jednego pacjenta to obecnie koszt minimum pół miliona dolarów. – CAR-T to najnowocześniejsza, najbardziej zaawansowana technologicznie forma immunoterapii komórkowej. Polega na pobraniu z krwi pacjenta jego limfocytów T – komórek układu odpornościowego, które mają zdolność niszczenia nowotworu. W laboratorium komórki te zostają zaprogramowane tak, aby potrafiły rozpoznać cechy nowotworu. Po odpowiedniej stymulacji i namnożeniu zostają podane pacjentowi dożylnie. W organizmie chorego rozpoznają i niszczą komórki nowotworowe, pozostając w nim jako żywy lek – tłumaczy prof. dr n. med. Sebastian Giebel, główny badacz, lider ogólnopolskiego konsorcjum realizującego projekt w ramach konkursu ABM na opracowanie polskiej terapii adoptywnej (CAR/CAR-T).

Projekt zwycięskiego konsorcjum, którego liderem jest Warszawski Uniwersytet Medycznego, pn. „Polish Chimeric Antigen Receptor T-cell Network”, polega na optymalizacji terapii CAR-T, produkcji limfocytów w Polsce, opracowaniu CAR-T cells w nowych wskazaniach oraz zwiększeniu dostępności terapii, dzięki ograniczeniu kosztów produktu i stworzeniu sieci kompetentnych ośrodków. Szacowany koszt pojedynczego leku wyniesie ok. 150 tys. zł, czyli blisko 9-krotnie mniej niż dostępne produkty komercyjne, co pozwoli na włączenie do terapii w sumie 250 chorych, z czego CAR-T cells zostanie zastosowane u 180 pacjentów w latach 2024-2025. – Pierwsze badanie kliniczne powinno rozpocząć się jeszcze w tym roku. Ma ono na celu ocenę, czy warto jest wcześnie, zaraz po niepowodzeniu pierwszej linii leczenia chłoniaków i białaczek, pobierać limfocyty T i zamrozić je, aby mogły być wykorzystane w przyszłości do produkcji CAR-T u tych chorych, u których nie będzie odpowiedzi na leczenie drugiej linii. Zakłada się, że takie profilaktyczne pobieranie może mieć korzystny wpływ na zdolność CAR-T do niszczenia komórek nowotworowych – mówi prof. dr n. med. Sebastian Giebel.

Dodatkowo zostanie opracowany system certyfikacji dla Polski, pozwalający stworzyć sieć gwarantującą dostępność i odpowiednią jakość terapii CAR-T z elektroniczną bazą, w której gromadzone będą dane dotyczące jej stosowania w Polsce. Z udziałem wszystkich partnerów konsorcjum zostanie utworzone centrum doskonałości – inkubator dla naukowców chcących prowadzić przedkliniczne i kliniczne badania w obszarze terapii adoptywnych. – Kolejne badania zakładają opracowanie oryginalnych, polskich CAR-T, udoskonalonych względem produktów zarejestrowanych obecnie na świecie. To ogromne wyzwanie, które obejmuje badania na liniach komórkowych, zwierzętach oraz ostatecznie – zastosowanie komórek u ludzi z oceną skuteczności i bezpieczeństwa. Wierzymy, że opracowane przez naszych naukowców produkty będą innowacyjne i przyczynią się do zwiększenia szansy wyleczenia chorych na chłoniaki i białaczki w Polsce i poza nią – podsumowuje prof. dr n. med. Sebastian Giebel.

Refundacja terapii

Terapia CAR-T jest dostępna od 1 września 2021 r. w leczeniu ostrej białaczki limfoblastycznej z komórek B u pacjentów do 25. roku życia. Dodatkowo od 1 maja 2022 r. jest refundowana w leczeniu dorosłych pacjentów z nawrotowym lub opornym na leczenie chłoniakiem rozlanym z dużych komórek B. Oznacza to, że będzie dostępna dla polskich pacjentów we wszystkich wskazaniach zarejestrowanych w Europie.

Kolejne badanie prowadzone przez Warszawski Uniwersytety Medyczny dotyczy zastosowania limfocytów CAR-T anty-CD19 w niskich dawkach w leczeniu dorosłych na nawrotową białaczkę limfoblastyczną i chłoniaka Burkitta. – Badanie MERMAID1 będzie obejmować zastosowanie jednej z najbardziej innowacyjnych terapii przeciwnowotworowych z wykorzystaniem genetycznie modyfikowanych limfocytów pacjenta – tzw. limfocytów CAR-T. Limfocyty będą modyfikowane konstruktem kodującym receptor skierowany przeciwko cząsteczkom CD19 obecnym na powierzchni limfocytów B i nowotworów z nich się wywodzących. Badanie będzie prowadzone w konsorcjum złożonym z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego WUM, Instytutu Hematologii i Transfuzjologii oraz Narodowego Instytutu Onkologii, a limfocyty CAR-T będą po raz pierwszy wytwarzane w Polsce – kończy prof. Grzegorz Basak, kierownik Katedry i Kliniki Hematologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych UCK WUM, kierownik projektu.