Mikrobiota jelitowa to ogół mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy człowieka – głównie bakterii, ale również wirusów, grzybów i archeonów. Szacuje się, że w naszych jelitach żyje nawet 100 bilionów drobnoustrojów, co oznacza, że ich liczba przewyższa liczbę komórek ludzkiego organizmu. Większość mikrobów pełni pożyteczne funkcje i pozostaje z nami w relacji symbiotycznej, tzn. obie strony czerpią z niej korzyści. Mikrobiota zaczyna się kształtować już w trakcie porodu. Dzieci urodzone siłami natury zazwyczaj posiadają bardziej zróżnicowaną florę jelitową niż noworodki urodzone przez cesarskie cięcie. Na jej skład wpływają m.in.: sposób karmienia, dieta, przyjmowane leki (zwłaszcza antybiotyki), nawyki, a także wiek i środowisko życia.

Mikrobiota – od niszowego zagadnienia do naukowego centrum zainteresowania

Jeszcze kilkanaście lat temu mikrobiota była postrzegana głównie jako element wspierający trawienie. Dziś jej rola okazuje się znacznie szersza i bardziej złożona. Rewolucja w badaniach nad mikrobiomem zaczęła się na dobre w latach 2010-2012, m.in. dzięki projektowi Human Microbiome Project realizowanemu przez amerykański National Institutes of Health (NIH). Dzięki postępowi w technologii sekwencjonowania DNA naukowcy mogli po raz pierwszy dokładnie identyfikować i analizować ogromną różnorodność mikroorganizmów w jelitach. Od tego czasu mikrobiota znalazła się w centrum zainteresowania badaczy na całym świecie. Obecnie prowadzi się intensywne badania nad jej związkiem z: chorobami autoimmunologicznymi, depresją, cukrzycą typu 2, zespołem jelita drażliwego, chorobami neurodegeneracyjnymi, a także – co szczególnie istotne – otyłością i kontrolą masy ciała. W medycynie coraz częściej mówi się o tzw. osi mózg-jelita-mikrobiota, podkreślając, że mikroorganizmy jelitowe mogą oddziaływać nie tylko na zdrowie fizyczne, ale też psychiczne. – Mikrobiota jelitowa to wciąż nieodkryty kontynent w medycynie. Choć wiemy, że wpływa na wiele procesów w organizmie, w tym metabolizm i potencjalnie regulację poziomu tkanki tłuszczowej, to nadal brakuje nam pełnego zrozumienia jej mechanizmów działania – mówi dr Anna Rychter z Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Mikrobiota a kontrola masy ciała

Coraz więcej badań sugeruje, że skład mikrobioty jelitowej może mieć istotny wpływ na proces odchudzania. Niektóre szczepy bakterii, takie jak Lactobacillus gasseri czy Bifidobacterium breve, wykazują potencjał w redukcji tkanki tłuszczowej i poprawie wskaźników metabolicznych, np. badania wykazały, że suplementacja Lactobacillus gasseri może prowadzić do zmniejszenia tłuszczu trzewnego oraz obwodu talii [1]. Inne badania wskazują, że spożycie fermentowanych produktów, takich jak kimchi, może korzystnie wpływać na skład mikrobioty, zwiększając obecność bakterii związanych z korzystnym wpływem na masę ciała, np. Akkermansia muciniphila [2]. Podobnie szczep Hafnia alvei zyskuje na znaczeniu jako potencjalne wsparcie w terapii otyłości po operacjach bariatrycznych – może pomagać w regulacji apetytu i poprawiać wrażliwość na insulinę [3]. – Związek między mikrobiotą jelitową a kontrolą masy ciała otwiera nowe możliwości w terapii otyłości. Wiemy już, że osoby z większą różnorodnością mikrobioty mają zwykle niższy poziom tkanki tłuszczowej i lepsze wskaźniki metaboliczne. Niektóre szczepy bakterii, takie jak Lactobacillus gasseri czy Hafnia alvei, wykazują potencjał w redukcji masy ciała. Aby jednak skutecznie wykorzystać te informacje w praktyce klinicznej, potrzebujemy dalszych, bardziej szczegółowych badań – dodaje dr Anna Rychter.

Znaczenie edukacji i dalszych badań

Światowy Dzień Układu Pokarmowego stanowi doskonałą okazję do zwiększenia świadomości na temat znaczenia mikrobioty jelitowej dla zdrowia. Edukacja społeczeństwa oraz inwestycje w badania naukowe są kluczowe dla pełniejszego zrozumienia jej roli i potencjalnego wykorzystania w profilaktyce oraz leczeniu rozmaitych schorzeń.