To właśnie ta grupa podmiotów, poprzez wyjątkową na tle krajów europejskich przedsiębiorczość, ogromną elastyczność i niebywałą zdolność do mobilizacji wszystkich dostępnych zasobów, będzie podstawowym segmentem gospodarki narodowej w dobie jej odbudowy po czasach kryzysu. Niemniej, na skutek prowadzonych przez ostatnie trzy dziesięciolecia polityk (gospodarczej i fiskalnej), sektor MŚP nie zdołał osiągnąć bezpiecznego poziomu kumulacji kapitału i nie dysponuje takim wolumenem rezerw, który pozwoliłby mu na samodzielne przetrwanie czasu kryzysu.

Jednocześnie, na skutek wprowadzonych administracyjnych ograniczeń, zostały przerwane łańcuchy dostaw oraz normalne relacje handlowe i kooperacyjne. Z tygodnia na tydzień coraz większa grupa przedsiębiorstw sektora MŚP została pozbawiona przychodów, a koszty stałe pozostały niezmienne. Dlatego też głównymi celami rządowego programu wsparcia dla tego sektora powinny być:

1) utrzymanie płynności finansowej, poprzez znaczącą redukcję kosztów stałych, tj. danin publicznych, kosztów finansowych i kosztów osobowych oraz odblokowanie zamrożonych na kontach rozliczeniowych środków pieniężnych;

2) zachowanie potencjału wytwórczego, poprzez utrzymanie relacji z pracownikami oraz majątku wytwórczego (maszyny, urządzenia, środki transportu, technologie, licencje itp.);

3) utrzymanie zdolności operacyjnej do powrotu do normalnej działalności gospodarczej, poprzez ograniczenie procedur i wymagań biurokratycznych do niezbędnego minimum.

Powstałe na skutek zmniejszenia dochodów budżetu państwa i funduszy celowych (np. FUS, NFZ, FP, FGŚP itp.) deficyty powinny być pokryte przez rząd, jako podmiot mogący uzyskać najtańsze (koszty finansowe i operacyjne) i najszybsze finansowanie. Koszty kryzysu gospodarczego, zarówno społeczne, jak i ekonomiczne, są już nieuniknione i będą ogromne. Dlatego też nie bez znaczenia jest, w jaki sposób zostaną rozłożone i pokryte – czy przez państwo, w formie zwiększonego długu publicznego, czy też przez przedsiębiorstwa, które w znacznej części mogą nie przeżyć tego eksperymentu.

W celu realizacji tak zdefiniowanych celów został opracowany, w ramach Centrum im. Adama Smitha przez zespół ekspertów pracujący pod moim kierownictwem, dziesięciopunktowy program, który stanowi propozycją dla polskiego rządu realnego i efektywnego wsparcia sektora MŚP. Zatem postulowane jest podjęcie następujących działań:

1) zawieszenie stosowania reguły split payment;

2) odstąpienie od naliczania składek ZUS od przedsiębiorców, zatrudnianych przez nich pracowników i osób, bez utraty przez te osoby prawa do świadczeń ubezpieczeniowych oraz zawieszenie lub rozłożenie na raty innych należności publicznoprawnych, w celu zmniejszenia obciążeń fiskalnych i zwiększenia płynności przedsiębiorstw;

3) umożliwienie przedsiębiorcom delegowania pracowników na urlop bezpłatny, uprawniający do świadczenia w wysokości równej zasiłkowi chorobowemu wypłacanemu w całości przez rząd oraz elastycznego wprowadzania przestojów i ograniczeń czasu pracy, w celu zachowania ciągłości zatrudnienia i ograniczenia kosztów stałych;

4) przeniesienie spłaty rat kredytowych (i innych instrumentów dłużnych, np. leasingu) na koniec obecnych harmonogramów spłat (tj. wydłużenie ich o czas zawieszenia), w celu utrzymania i poprawy płynności finansowej przedsiębiorstw;

5) wstrzymanie biegu terminów zawitych, obowiązujących przedsiębiorców i obywateli w procedurach oraz postępowaniach administracyjnych i sądowych, w celu ograniczenia chaosu w urzędach i sądach oraz zatrzymania procesu generowania nowych sankcji wobec zobowiązanych;

6) zawieszenie egzekucji zaległych lub rozłożonych na raty danin, z wyjątkiem należności potwierdzonych prawomocnymi wyrokami sądów karnych, w celu poprawy płynności przedsiębiorstw;

7) skrócenie czasu oraz uproszczenie procedur wydawania pozwoleń na pobyt i pracę dla pracowników z państw sąsiednich, w celu zatrzymania możliwie dużej ich liczby w kraju oraz utrzymania równowagi na rynku pracy;

8) przełożenie terminu złożenia zeznań PIT i CIT za 2019 rok do 31 lipca br. i łącznego rozliczenia w nich wyników z pierwszego półrocza roku bieżącego, odliczenia wszystkich strat z lat ubiegłych, tak od dochodów osobistych i małżonka, jak i od dochodów ze źródeł innych niż działalność gospodarcza, w celu uniknięcia chaosu w przedsiębiorstwach i urzędach skarbowych oraz kompensowania strat bieżących i przeszłych z wynikami roku ubiegłego;

9) bezwzględne dotrzymywanie ustawowego terminu zwrotu VAT i obniżenia jego podstawowej stawki do 19%, w celu ograniczenia skutków inflacji oraz zwiększenia siły nabywczej ludności i poprawy płynności przedsiębiorstw;

10) zniesienie biurokratycznych ograniczeń dla krajowych producentów środków ochrony osobistej oraz urządzeń medycznych służących walce z pandemią, w celu zwiększenia ich natychmiastowej podaży przez polskich przedsiębiorców.

Proponowane działania powinny obowiązywać przez co najmniej 3 miesiące, począwszy od 1 marca 2020 roku, z możliwością przedłużenia na kolejne miesiące trwania kryzysu oraz bezpośrednio po jego zakończeniu. Taki model finansowania skutków kryzysu, najbardziej efektywny ekonomicznie i najtańszy finansowo, pozwoli utrzymać na rynku możliwie dużą liczbę polskich przedsiębiorstw, zachować więzi społeczne i względną równowagę na rynku pracy, a tym samym znacząco zwiększyć szanse na szybkie wyjście gospodarki narodowej z obecnego kryzysu.

Autor: Ireneusz Jabłoński – ekonomista, przedsiębiorca, samorządowiec; absolwent Politechniki Łódzkiej, Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz studium bankowości w INSEAD Fontainebleau (Francja), a także zarządzania strategicznego na University of Pennsylvania – Wharton (USA); stypendysta University of Wisconsin Milwaukee (USA); specjalizuje się w zarządzaniu strategicznym i operacyjnym, budowaniu i restrukturyzacji oraz kierowaniu dużymi podmiotami gospodarczymi i publicznymi; od 2003 r. związany z Centrum im. Adama Smitha.