– Badania kliniczne to programy badań nad lekami, które mają na celu określenie, czy nowa forma terapii jest bezpieczna i w jakim stopniu jest skuteczna. Prowadzone są według ściśle określonych zasad, aby zapewnić prawa i maksymalne bezpieczeństwo uczestników badania. Badania kliniczne są niezbędne do zarejestrowania nowego leku, służą weryfikacji jego działania, potwierdzeniu skuteczności i zagwarantowaniu bezpieczeństwa. Muszą być prowadzone na organizmie ludzkim, aby udostępnić je większej populacji. W całym procesie to bezpieczeństwo samego pacjenta, nad którym czuwa przeszkolony personel medyczny, stawiane jest zawsze na pierwszym miejscu – mówi dr Teresa Brodniewicz, Prezes Stowarzyszenia na Rzecz Dobrej Praktyki Badań Klinicznych w Polsce.

Ilość badań klinicznych w Polsce od 2011 roku utrzymuje się na stałym poziomie (około 500 badań/rok). W 2018 roku zarejestrowano najwięcej wniosków o rozpoczęcie badań klinicznych – 527, z czego około 40% wniosków wpłynęło pod koniec roku, co związane było ze zmianą przepisów w Centralnej Ewidencji Badań Klinicznych. Najwięcej badań klinicznych prowadzonych jest w onkologii – 29%, neurologii – 11%, dermatologii – 8.5% oraz gastroenterologii – 7%. W Polsce prowadzone są głównie badania fazy III (57%) oraz II (32%).

Polska zajmuje 7. miejsce pod względem ilości przeprowadzanych badań klinicznych (na podstawie bazy EudraCT). Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Grzegorz Cessak stwierdza, że rynek badań klinicznych w Polsce, uwzględniając liczbę mieszkańców (w rankingu Polskę wyprzedzają takie kraje takie jak Belgia czy Holandia), mógłby być nawet dwukrotnie większy. 

Pomimo rozwoju współczesnej medycyny oraz dobrej dostępności do opieki medycznej poziom wiedzy społeczeństwa na temat badań klinicznych jest bardzo niski. Wyniki badania ankietowego, przeprowadzonego przez Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, pokazały, że Polacy boją się badań klinicznych. Wśród najczęstszych barier wymieniają: strach, brak zaufania do firm farmaceutycznych i badaczy (w kontekście korupcji) oraz informacji na temat badania klinicznego. 40% badanych uważa, że firmy farmaceutyczne przekupują lekarzy. 39% twierdzi, że lekarze nie przekazują wszystkich informacji na temat badania klinicznego, a 27%, że lekarze i pielęgniarki zatajają niektóre informacje. Aż 35% uważa, że biorąc udział w badaniu klinicznym, stają się „królikami doświadczalnymi”.

Z drugiej strony 87% ankietowanych uważa, że testowanie skuteczności leków na ludziach jest potrzebne. W Polsce brakuje kampanii informacyjno-edukacyjnych, które przekazałyby rzetelną wiedzę na temat badań klinicznych, informowały o szansach i zagrożeniach płynących z udziału w tego typu badaniach. Potrzeba jest także podnoszenia kwalifikacji przez kadrę medyczną i rozszerzania zasięgu badań klinicznych do mniejszych szpitali, szpitali wojewódzkich i powiatowych.

– Problemem, z jakim borykają się pacjenci, którzy zdecydowali się na udział w badaniu klinicznym, jest brak możliwości lub przerwa w kontynuowaniu terapii po zakończeniu danej fazy badania klinicznego. Żałuję, że po okresie trwania badania nie można skorzystać z leków, które były przyjmowane, nawet odpłatnie. Przyjmując je, odczuwałam dużą poprawę mojej kondycji oraz zmniejszenie bólu i sztywności stawów – zauważa pacjentka Danuta Jakubowska, chora na RZS.

Kampania edukacyjna „Badania kliniczne przyjazne dla Pacjenta” ma na celu propagowanie rzetelnej, obiektywnej i łatwej do zrozumienia wiedzy na temat badań klinicznych. W ramach projektu realizowane są liczne wydarzenia, w tym konferencje i webinary.