Mniej powikłań, szybsze leczenie, oszczędność czasu i kosztów 

Inicjatywa ta jest pierwszym tego typu projektem w Polsce. W wielu krajach, m.in. na Węgrzech, we Włoszech, w Hiszpanii, Danii, Czechach, Słowenii i Wielkiej Brytanii, to właśnie personel pielęgniarski – odpowiednio przeszkolony i pracujący w interdyscyplinarnych zespołach – zakłada zarówno cewniki pośrednie (z ang. midline catheters), jak i PICC. Badania międzynarodowe pokazują, że wskaźnik powodzenia tego zabiegu w wykonaniu przeszkolonych pielęgniarek sięga średnio 90-99%, co jest porównywalne z wynikami osiąganymi przez lekarzy. Dodatkowo takie rozwiązanie skraca czas oczekiwania pacjenta na zabieg nawet o 40% i znacząco redukuje ryzyko powikłań, w tym zakażeń czy odmy opłucnowej. – Musimy mieć świadomość, że każdy cewnik naczyniowy – niezależnie od rodzaju – wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań. Dotyczy to zarówno popularnych, krótkich kaniul obwodowych, jak i cewników centralnych. Dlatego kluczowe jest indywidualne podejście do pacjenta i dobór najbardziej odpowiedniego dostępu naczyniowego – takiego, który z jednej strony umożliwi bezpieczne podawanie leków, a z drugiej – zminimalizuje ryzyko powikłań związanych z jego utrzymywaniem. Cewniki PICC stanowią jedną z dostępnych opcji, szeroko stosowaną na świecie, ale w Polsce wciąż wykorzystywaną zbyt rzadko. Jedną z przyczyn jest przestarzała wycena tej procedury przez NFZ, która w praktyce ogranicza dostęp do tego rozwiązania wielu pacjentom, mimo że mogliby z niego realnie skorzystać – mówi dr n. med. i n. o zdr. Maciej Latos, prezes Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Infuzyjnego i reprezentant Polski w Global Vascular Access Network (GloVANet), międzynarodowej radzie ekspertów zrzeszających klinicystów z całego świata.

PICC – nowoczesna i mniej inwazyjna alternatywa

Cewniki PICC, zakładane przez żyły obwodowe ramienia, to bezpieczna alternatywa dla tradycyjnych cewników centralnych wprowadzanych do żyły centralnej. Zabieg przeprowadzany jest pod kontrolą USG, co minimalizuje ryzyko powikłań i zwiększa komfort pacjenta. Ponadto z tej formy terapii mogą korzystać również pacjenci z zaburzeniami krzepnięcia, co nie zawsze jest możliwe w przypadku klasycznego cewnika centralnego. – Taki model opieki jest nie tylko zgodny z międzynarodowymi standardami, jak Infusion Therapy Standards of Practice, ale też korzystny z punktu widzenia organizacji pracy szpitala. Z dotychczasowych danych oraz międzynarodowych doświadczeń wynika, że umożliwienie personelowi pielęgniarskiemu wykonywania procedury wprowadzania PICC znacząco poprawia bezpieczeństwo pacjentów, skraca czas rozpoczęcia terapii i zwiększa efektywność całego systemu. Nasze pierwsze obserwacje pokazują, że to skuteczne i bezpieczne rozwiązanie – pod warunkiem odpowiedniego szkolenia i współpracy zespołowej – dodaje dr Maciej Latos.

Systemowe zmiany w zasięgu ręki

W Polsce trwają już prace nad rozszerzeniem kompetencji zawodowych pielęgniarek. Przy Ministerstwie Zdrowia powołano zespół ds. zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej, którego celem jest stworzenie ram prawnych i organizacyjnych dla nowych modeli opieki. – To bardzo ważna inicjatywa. Potrzebujemy przestrzeni, w której eksperci z różnych środowisk wspólnie zaprojektują nowoczesny system opieki. W krajach, które już wdrożyły ten model, skuteczność sięga nawet 99%, a czas oczekiwania na zabieg skraca się średnio o 30-40%. To konkretna poprawa jakości leczenia, odciążenie lekarzy i racjonalizacja kosztów – komentuje dr n. med. i n. o zdr. Andrzej Tytuła, wiceprezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych.

Nowy model opieki coraz bliżej

Badanie w Centralnym Szpitalu Klinicznym UCK WUM koordynowane jest przez dr. Bartosza Sadownika oraz dr. Macieja Latosa i prowadzone przez interdyscyplinarny zespół, w skład którego wchodzą: lekarze, specjaliści anestezjologii i intensywnej terapii, a także specjaliści pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki. – W ocenie autorów wszelkie nowe rozwiązania kliniczne powinny być wdrażane w warunkach gwarantujących bezpieczeństwo pacjentów i personelu, z pełną odpowiedzialnością zawodową osób realizujących procedurę. Ich skuteczność i efektywność należy obiektywnie oceniać w ramach zaplanowanej ewaluacji. Działania podejmowane przez nasz zespół stanowią krok w stronę europejskich standardów opartych na optymalnym wykorzystaniu potencjału zespołów pielęgniarskich – piszą dr Bartosz Sadownik i dr Maciej Latos w opublikowanym w „European Journal of Infusion Nursing” protokole badania, zarejestrowanym także w bazie ClinicalTrials.gov.

– Powiedzmy sobie szczerze – z medycznego punktu widzenia to badanie nie jest innowacyjne. Cewniki PICC są od lat z powodzeniem wprowadzane przez lekarzy i pielęgniarki w wielu krajach Europy i świata. Ich skuteczność i bezpieczeństwo zostały gruntownie przebadane w ciągu ostatnich dwóch dekad. Tym, co robimy inaczej, jest zbliżenie się do europejskich standardów poprzez powierzenie tej procedury wysoko wyspecjalizowanej i doskonale przygotowanej pielęgniarce – w trakcie badania – pod nadzorem lekarza specjalisty. Podczas zagranicznych staży, które odbyliśmy w ramach przygotowań do projektu, utwierdziliśmy się w przekonaniu, że jesteśmy na to gotowi. Warto podkreślić, że technicznie procedura – w elementach wymagających największych umiejętności – nie różni się istotnie od wprowadzania cewników pośrednich. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego to nie tylko pionierski ośrodek, w którym wdrożono wykorzystanie cewników pośrednich, ale także miejsce, gdzie terapia z ich wykorzystaniem jest stosowana u każdego pacjenta ze wskazaniem do ich zastosowania. Obecnie dedykowany zespół pielęgniarski przeprowadza ok. 1,5 tys. takich procedur rocznie. Od kilku lat konsekwentnie rozwijamy kompetencje zespołu pielęgniarskiego w zakresie dostępu naczyniowego. Wprowadzamy rutynowo cewniki pośrednie, które są dziś integralną częścią naszej praktyki klinicznej, poprawiając komfort pacjentów, oszczędzając czas personelu i długofalowe koszty związane z wielokrotnym wprowadzaniem krótkich kaniul obwodowych, a co za tym idzie – powikłaniami. Prowadzimy kursy, staże i programy szkoleniowe, zarówno dla pielęgniarek, jak i lekarzy, przekazując wiedzę i praktyczne umiejętności. UCK WUM jest dziś nie tylko pionierem, ale i realnym liderem w dostępach naczyniowych – podkreśla dr Latos. 

Jeśli wyniki pilotażu WUM potwierdzą bezpieczeństwo i skuteczność procedury, projekt może przyczynić się do wdrożenia ogólnopolskiego modelu opieki opartego na interdyscyplinarnym podejściu i rozszerzeniu kompetencji personelu pielęgniarskiego. Dla pacjentów oznacza to przede wszystkim szybszy i łatwiejszy dostęp do leczenia – bez zbędnego czekania czy konieczności transportu do innych placówek. Cewniki PICC są potrzebne wielu chorym, którzy muszą przez dłuższy czas przyjmować leki, np. chemioterapię czy antybiotyki. To rozwiązanie przynosi korzyści wszystkim – pacjentom, personelowi i całemu systemowi ochrony zdrowia. – Jeśli mamy wprowadzać zmiany w sposób bezpieczny i kompleksowy, nie ma innej drogi niż współpraca – od planowania, przez realizację, aż po podsumowanie każdej inicjatywy. Kluczowe jest działanie zespołowe, oparte na wiedzy i doświadczeniu specjalistów z różnych dziedzin, reprezentujących różne zawody medyczne, a w aspekcie dostępności – zmiana finansowania różnych typów dostępów naczyniowych, w tym cewników pośrednich i PICC – podsumowuje dr Maciej Latos.