Biotechnologia.pl
łączymy wszystkie strony biobiznesu
Woda w laboratorium ma znaczenie

Każde laboratorium chemiczne, do niektórych lub większości procesów, potrzebuje zastosowania wody. Ze względu na specyficzny charakter pracy w takim miejscu ciągłemu monitoringowi poddawane są liczne parametry charakteryzujące jej jakość. Wskaźniki te muszą spełniać jak najwyższe standardy, przez co woda nierzadko jest traktowana jako odczynnik chemiczny.

 

 

 

Wyróżnia się trzy klasy wody wykorzystywanej w laboratorium:

1) Pierwsza klasa czystości – woda o pierwszej klasie czystości to ciecz praktycznie całkowicie pozbawiona zanieczyszczeń. Nazywana jest wodą ultraczystą. Jest odpowiednia do zastosowań w niezwykle wymagających obszarach, jak chociażby analizy medyczne. Wysoka jakość powoduje, że jest także wykorzystywana do niektórych analiz z użyciem technik chromatograficznych (np. HPLC, GC), gdy jest to konieczne. Wodę o pierwszej klasie czystości otrzymuje się zwykle z tej o drugiej klasie czystości. W tym celu stosuje się takie procesy dodatkowego oczyszczania, jak dejonizacja oraz odwrócona osmoza.

2) Druga klasa czystości – woda drugiej klasy czystości charakteryzuje się wysoką jakością. W bardzo małych ilościach zawiera zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne. Ich zawartość jest na tyle mała, że może być wykorzystywana do niektórych metod i technik analitycznych. Woda drugiej klasy jest otrzymywana na drodze wielokrotnej destylacji lub destylacji poprzedzonej odwróconą osmozą.

3) Trzecia klasa czystości – jest to woda o jakości wystarczającej do wykonywania większości technicznych procesów w laboratorium. Ilość zawartych w niej zanieczyszczeń, a więc jakość, pozwala na jej wykorzystanie chociażby do mycia i spłukiwania szkła laboratoryjnego. Taka woda jak najbardziej sprawdzi się także w przypadku szeregu urządzeń laboratoryjnych, które muszą zostać podłączone do sieci wodnej, w tym np. zmywarek czy autoklawów. Woda o trzeciej klasie czystości otrzymywana jest w procesie destylacji prostej, dejonizacji lub odwróconej osmozy.

Woda o specjalnym zastosowaniu

Woda wykorzystywana do przygotowania roztworów lub próbek do niektórych analiz musi być najwyższej jakości. Zależy od tego nie tylko prawidłowa praca całego układu pomiarowego, ale przede wszystkim dokładność i rzetelność uzyskiwanych wyników. Obecność nawet niewielkich zanieczyszczeń w stosowanej wodzie często jest przyczyną zafałszowania lub zniekształcenia otrzymywanych sygnałów.

Przykładem techniki, gdzie należy zwrócić uwagę na rodzaj stosowanej wody, jest wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC). Woda stanowi nie tylko rozpuszczalnik w procesie przygotowania próbki, ale może być także eluentem. Produkt  odpowiedni do tego celu można nabyć w handlu. Woda klasy HPLC zwykle jest ultraczysta i jej główną zaletą jest bardzo znikoma absorpcja światła UV. Specyfikacja takiego produktu zazwyczaj obejmuje: ilość pozostałości po odparowaniu, przewodność elektrolityczną właściwą i absorbancję. Wskazane jest ponadto usunięcie powietrza z wody przez przepuszczenie przez ciecz gazu obojętnego lub zastosowanie w tym celu ultradźwięków. Często stosowaną praktyką jest filtracja próżniowa, której głównym celem jest zatrzymanie na filtrze ewentualnych stałych zanieczyszczeń. Dopiero w ten sposób przygotowana ciecz może zostać wykorzystana w analizie chromatograficznej.

Równie wymagającą dziedziną analityki chemicznej, co chromatografia, jest analiza śladowa. Ma ona za zadanie wykrycie i ilościowe oznaczenie składników śladowych, czyli takich, których stężenie w próbce jest mniejsze niż 100 ppm (poniżej 0,1%). Ważne jest, aby stosowana woda nie zawierała zanieczyszczeń mogących znacząco przyczynić się do błędnych wniosków i obserwacji lub obniżyć wyraźnie czułość instrumentu pomiarowego. W analizie śladowej należy wykazać, że potencjalne anality pochodzą z próbek, a nie wody używanej na różnych etapach. W analizach pierwiastków śladowych technikami ICP-MS oraz ICP-OES szeroko stosuje się ultraczystą wodę. Zwykle jest używana do rozcieńczeń, przygotowania próbek oraz wzorców, a także czyszczenia przyrządów. Do niektórych procedur oznaczania śladów dopuszczalne jest stosowanie także wody o drugiej klasie czystości.

Systemy oczyszczania wody w laboratorium

Obecnie rynek zapewnia dosyć bogatą ofertę całych systemów oraz urządzeń oczyszczania wody w laboratorium. Właściwy wybór jest zwykle uzależniony od możliwości danej jednostki oraz charakteru jej pracy. Poprawność pracy całego systemu należy odpowiednio kontrolować i dokumentować, aby zapewnić niezmienność parametrów w czasie oraz spełniać zadane wymagania. Pomocne przy wyborze odpowiedniego systemu często są normy międzynarodowe lub branżowe. 

Komercyjne systemy zwykle łączą w sobie kilka technik oczyszczania, takich jak: ultrafiltracja, odwrócona osmoza, wymiana jonowa lub napromieniowanie światłem UV. Poniżej wymienione zostały najczęściej wykorzystywane systemy oczyszczania wody w laboratorium:

1) Filtry mechaniczne – filtrowanie wody ma za zadanie usunięcie z niej zawieszonych zanieczyszczeń stałych. Jest to najczęściej pierwszy krok do dalszych etapów oczyszczania, np. procesu odwróconej osmozy. Popularnym materiałem filtracyjnym jest m.in. węgiel aktywny, ze względu na dużą powierzchnię właściwą i porowatość. Pomaga w usuwaniu chloru, związków organicznych i innych substancji mających duży wpływ na smak, zapach i barwę wody.

2) Demineralizacja na złożach jonowymiennych – demineralizacja wody polega na przepuszczeniu jej przez mieszaninę złoża kationowo-anionowego. Kolumny dejonizacyjne wychwytują pozostałe w wodzie składniki mineralne. Mają one określony ładunek i to pozwala na ich wiązanie w procesie wymiany jonowej. Po demineralizacji przewodność wody spada poniżej 0,1 uS/cm. Nie można jednak w zupełności zagwarantować, że niektóre z zanieczyszczeń w niej nie pozostaną, np. bakterie.

3) Odwrócona osmoza jest jednym z najważniejszych procesów oczyszczania wody. Kluczowym elementem jest półprzepuszczalna membrana osmotyczna zbudowana z wielu warstw nawiniętych na specjalny trzpień. Dostarczana pod ciśnieniem woda trafia pod membranę, gdzie w wyniku zjawiska dyfuzji cząsteczki wody przenikają przez jej powierzchnię. Odseparowane zanieczyszczenia są następnie utylizowane.

4) Lampa bakteriobójcza – napromieniowanie wody światłem UV może być dobrym sposobem oczyszczania. Emitowane promieniowanie o określonej długości fali powoduje niszczenie struktur DNA mikroorganizmów. Użycie lampy jest skuteczne do niszczenia bakterii i wirusów. Zwykle samo zastosowanie lampy bakteriobójczej nie jest wystarczające. Musi być poprzedzone innymi metodami oczyszczania, które usuną zanieczyszczenia zawieszone oraz rozpuszczone w cieczy.

Źródła

1. Hartonen, K.; Riekkola, M.L. Liquid chromatography at elevated temperatures with pure water as the mobile phase. TrAC - Trends Anal. Chem. 2008, 27, 1-14, doi:10.1016/j.trac.2007.10.010.

2. Mizuno, K. Laboratory Water - Its importance and application. Seikagaku 2013, 71, 345-350.

3. Marczewska, J.; Mysłowska, K. Badania mikrobiologiczne wody stosowanej do wytwarzania produktów leczniczych. Lab 2020, 28-32.

4. www.filtry-do-wody.info

5. www.hydrolab.pl

6. www.techsafety.com

7. www.laboratnt.pl 

Fot. https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/zblizenie-kropla-wody-989959/

KOMENTARZE
news

<Grudzień 2025>

pnwtśrczptsbnd
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
1
2
3
4
Newsletter