Podstawowe elementy charakteryzujące spójność pomiarową:

* nieprzerwany łańcuch powiązań,

* określenie niepewności pomiaru,

* odniesienie do jednostek układu SI,

* zapewnienie właściwych kompetencji personelu,

* prowadzenie zapisów i dokumentacji,

* ustalenie czasookresów między wzorcowaniami.

Stosowanie wzorców

Spójność pomiarowa tak naprawdę dotyczy całego procesu analitycznego i zapewnienie jej w laboratorium pozwala eliminować wszelkie działania mogące obniżać efektywność całego procesu. Jednym z podstawowych elementów zagwarantowania spójności pomiarowej jest stosowanie wzorców jednostek miar. Wzorce te można podzielić następująco (kolejność zgodnie z malejącą hierarchią): wzorce międzynarodowe, wzorce państwowe, wzorce odniesienia oraz wzorce robocze. Aby zwizualizować proces zapewnienia spójności pomiarowej, warto prześledzić następujący przykład. W przypadku operacji fizycznych, w których ważnym elementem jest wyznaczenie dokładnej masy np. sączka, stosowana w procedurze analitycznej waga powinna być kalibrowana regularnie za pomocą odważników, które posiadają aktualne świadectwa wzorcowania. Dokumenty te wskazują odniesienie do wyższego rzędu wskaźników wzorcowych. Te z kolei są wzorcowane wobec wskaźników państwowych, które posiadają swoje odniesienia do międzynarodowego wzorca kilograma. W ten sposób uzyskiwany jest łańcuch powiązań charakteryzujący spójność pomiarową. Podobne powiązania należy wykazać we wszystkich procedurach analitycznych obowiązujących w danej jednostce. Zapewnienie spójności pomiarowej nie dotyczy wyłącznie operacji fizycznych (np. ważenia, odmierzania objętości itp.), ale także stanowi kluczowy element w przypadku całej procedury analitycznej. Aby zrealizować takie założenie, niezbędne staje się wykorzystywanie wzorców chemicznych i certyfikowanych materiałów odniesienia (CRM). Pozwalają one na odtwarzanie procedur analitycznych w różnych laboratoriach z jednoczesnym zapewnieniem rzetelności uzyskiwanych wyników. Należy pamiętać, że podobnie jak w przypadku wzorców jednostek miary, wartość certyfikowanego materiału odniesienia, wraz z niepewnością, powinna być spójna z jednostkami układu SI.

Stosowanie odpowiedniego wyposażenia pomiarowego

Zapewnienie spójności pomiarowej przyrządu pomiarowego jest dokładnie opisane, m.in. w normie PN-EN ISO/IEC 17025:2018. Dokument ten został wprowadzony przez niemal wszystkie kraje europejskie, w tym Polskę. Norma PN-EN ISO/IEC 17025:2018 wskazuje, że wyposażenie pomiarowe (obejmujące również wszystkie urządzenia pomocnicze mające wpływ na miarodajność wyników) powinno być wzorcowane przed oddaniem do użytkowania, a jednostka wykorzystująca dany sprzęt powinna wdrożyć program nadzoru i wzorcowania wszystkich elementów wyposażenia pomiarowego (nadzór w laboratorium może przyjmować różne formy). Warto zadbać, aby zapewnienie spójności pomiarowej w laboratorium rozpoczęło się już na etapie zakupu nowego sprzętu lub zweryfikowania obecnego pod kątem parametrów i charakterystyk, które pozwolą otrzymywać miarodajne wyniki. Następnym ważnym krokiem jest wzorcowanie urządzeń pomiarowych. Jest to czynność fundamentalna dla zapewnienia spójności pomiarowej. Zwykle użytkownik sam decyduje o zakresie wzorcowania i jego częstotliwości. Wszystko jest uzależnione od przeznaczenia urządzenia. Warto podkreślić także istotę wyboru jednostki wzorcującej – musi posiadać określone i potwierdzone kompetencje. Spójność pomiarowa urządzeń laboratoryjnych obejmuje również dodatkowe zagadnienia, takie jak: prowadzenie rejestru pracy sprzętu, odpowiednie opisy instalacji, awarii, godzin pracy i innych, istotnych parametrów. Planowaniu i ciągłemu monitoringowi należy również poddać procedury kalibracji i sprawdzeń.

Zapewnienie poprawnego procesu walidacji metod (procedur) analitycznych

Poprawnie zwalidowana metoda analityczna daje pewność, że uzyskane dzięki niej wyniki są miarodajne. Jednym z największych problemów może być zapewnienie spójności pomiarowej całego procesu analitycznego. Łańcuch powiązań z odpowiednimi wzorcami i materiałami odniesienia, najczęściej zostaje przerwany na etapie przekształcenia fizycznego lub chemicznego próbki w procesie analitycznym. Dlatego niezwykle istotną kwestią jest walidacja procedury pomiarowej i ocena wpływu składników próbki na wynik pomiaru. Dokładna znajomość charakterystyki metody daje możliwość jej doskonalenia oraz przystosowania do szczególnych potrzeb z jednoczesnym zachowaniem spójności pomiarowej. Walidacja powinna zostać przeprowadzona z wykorzystaniem odpowiednich wzorców o znanych, certyfikowanych parametrach, na sprawdzonym sprzęcie, wykonana przez wykwalifikowany personel, a ponadto każdy jej etap powinien być odpowiednio udokumentowany.