Współczesna diagnostyka stomatologiczna garściami czerpie z cyfryzacji. Bolesne zabiegi powoli odchodzą w niepamięć, z kolei jakość realizowanych świadczeń systematycznie wzrasta. Stomatolodzy w ramach swojej pracy często korzystają m.in. z rentgenowskiego obrazowania zębów.

Czym jest RTG zębów?

Pełne zdjęcie rentgenowskie ludzkiego ciała po raz pierwszy wykonano w 1934 r. Ta metoda uznaniem cieszy się chociażby w stomatologii, gdyż zdjęcia RTG uwidaczniają wiele szczegółów – niekiedy niedostrzegalnych podczas standardowego przeglądu jamy ustnej. Ich wykonanie lekarz zleca w różnych przypadkach. Częstszymi z nich są: chęć ustalenia przyczyny bólu zęba, podejrzenie zaawansowanej próchnicy, brak zawiązków zębowych, planowana ekstrakcja (usunięcie zęba), chęć oceny jakości wypełnień, planowane leczenie (np. kanałowe czy protetyczne) bądź zamiar wszczepienia implantów. Ciekawostką jest fakt, że kości pochłaniają więcej promieni, dlatego zdjęcie ukazuje je jako białe, a narządy wewnętrzne, które absorbują mniej promieniowania, wychodzą na nim zdecydowanie ciemniejsze. Jedną z popularniejszych form diagnostycznych, wchodzących w skład katalogu obrazowych badań stomatologicznych, jest również cefalometria, pomocna w procesie leczenia wad zgryzu i potrzebna szczególnie przed założeniem aparatu ortodontycznego.

Jak wygląda badanie cefalometryczne?

Zdjęcie cefalometryczne to fotografia rentgenowska bocznego fragmentu czaszki. Za jej pośrednictwem można zobrazować stan kości, zatok oraz tkanek miękkich. Dzięki temu diagnostyka jest pełna, a plan leczenia szczegółowy. Do cefalometrii nie trzeba specjalnie się przygotowywać. Jedyne, co należy zrobić, to usunąć z okolic szyi i twarzy elementy metalowe – kolczyki, łańcuszki, okulary itp. Kolejnym etapem jest założenie ołowianego fartucha zabezpieczającego przed promieniowaniem. Jeżeli pacjent ma protezy lub inne metalowe wypełniacze, powinien powiadomić o tym diagnostę. Elektroradiolog poinformuje o konieczności zachowania bezruchu podczas ekspozycji i przypomni o tym, by przełknąć ślinę oraz zacisnąć zęby. Ogólna zasada mówi, że zdjęcie cefalometryczne obrazuje prawy profil pacjenta.

Badanie w sumie trwa nie dłużej niż minutę. W tym czas naświetlenia promieniami RTG – w zależności od typu aparatu – wynosi od 1 do kilku sekund. Na tę chwilę głowa pacjenta zostaje unieruchomiona w kraniostacie, czyli specjalnej konstrukcji składającej się z pary uchwytów usznych oraz pojedynczego uchwytu z przeznaczeniem na nasadę nosa. Mimo że cefalometria bazuje na promieniowaniu rentgenowskim – szkodliwym dla człowieka – w tym przypadku wystawienie na jego działanie jest zbyt krótkie, by mogło wywołać negatywne skutki dla organizmu.

Cefalometria a pantomografia

Warto zaznaczyć, że pacjentów – w zależności od wskazania – można poddać różnym rodzajom prześwietleń zębów. Zalicza się do nich nie tylko cefalometrię i RTG punktowe – przeprowadzane głównie w przypadku podejrzenia stanu zapalnego w jamie ustnej. Obok cefalometrii uznaniem cieszy się pantomografia. To profesjonalna fotografia uzębienia, określana również jako zdjęcie panoramiczne. Uwidacznia ono wszystkie zęby oraz struktury szczękowe, w tym stawy żuchwowo-skroniowe i kości. Ta forma diagnostyki jest pomocna zwłaszcza w takich przypadkach, jak: ocena zębów wyrzynających się, choroby przyzębia, zaawansowana próchnica czy urazy szczęki. Prześwietlenie trwa kilkanaście sekund.

Tomografia z wiązką stożkową

Obok cefalometrii i pantomografii we współczesnej diagnostyce stomatologicznej co jakiś czas przewija się pojęcie tomografii z wiązką stożkową, inaczej nazywanej tomografią CBCT (z ang. – cone beam computed tomography). Ta technika obrazowania szczękowo-twarzowego jest przede wszystkim dokładniejsza niż zdjęcie panoramiczne. Tomografię CBCT warto wykorzystać przede wszystkim ze względu na możliwość jednoczesnego zobrazowania struktur kostnych oraz tkanek miękkich, w tym stworzenie trójwymiarowych obrazów kości, zębów i nerwów. Jej zaletą jest również emisja dużo mniejszej dawki promieniowania – w porównaniu z klasyczną tomografią – na którą zostaje narażony pacjent.

Tomografia z wiązką stożkową jest bardzo pomocna w implantologii, gdy uraz został zlokalizowany w obrębie twarzoczaszki. Pozwala dokładnie zobrazować przebieg złamania w okolicy żuchwy oraz uwypukla jego skutki. Pomocna może okazać się też w przypadku badania ran postrzałowych i innych ciał obcych znajdujących się w szczęce, np. w wyniku wypadku. W laryngologii z CBCT korzysta się przy obrazowaniu struktur w obrębie jamy nosowej w celu określenia drożności przewodów nosowych oraz diagnostyki skrzywienia przegrody. Zastosowanie może znaleźć także przy diagnozowaniu i planowaniu leczenia nowotworów, np. głowy albo szyi.

Protetyka wspomagana cyfrowo

Współcześnie w kontekście rozwoju stomatologii, z akcentem położonym na protetykę, popularność zyskuje termin „protetyka jednego dnia”. Okazuje się bowiem, że za sprawą rozwiniętych technologii przygotowanie koron, licówek bądź mostów nie stanowi większego problemu, a w proces ten nie trzeba angażować wielu techników protetycznych. Większy komfort pacjenta oraz operatora jest możliwy za sprawą oprogramowania CAD/CAM i skanerów wewnątrzustnych solidnie współpracujących z aparaturą informatyczną. Cyfryzacja pozwala nie tylko oszczędzić czas, ale umożliwia również mniejszą ingerencję w ząb, zwiększa trwałość pracy protetycznej oraz dokładność przylegania do zęba. Cyfrowy wymiar stomatologii jest doskonałą alternatywą dla tradycyjnego modelu, w którym wykonanie koron porcelanowych wiąże się ze żmudnym procesem odlania i obróbki gipsowych modeli, przygotowania form woskowych i ich zmiany na formy metalowe. W kolejnym kroku nanoszona jest porcelana, która musi przejść proces wielogodzinnego wypalania w wysokiej temperaturze. Co istotne, leczenie implanto-protetyczne „zanurzone” w środowisku cyfrowym zmniejsza ryzyko popełnienia błędu, gdyż w czasie projektowania system weryfikuje, czy model został dostosowany do wszystkich parametrów, jakie powinien spełniać.