Szkielet to rusztowanie ludzkiego ciała. Składa się z elementów chrzęstnych i kostnych, scalonych tkanką łączną. Za jego ruch i utrzymywanie w prawidłowej pozycji są odpowiedzialne mięśnie szkieletowe. Z kolei szkielet wraz z mięśniami tworzy układ ruchowy. Wszystkie kości i stawy stanowią bierny aparat ruchowy. Poszczególne kości scalone są ze sobą za pomocą stawów lub innych połączeń. Będąc podporą dla mięśni, działają jak dźwignie i uczestniczą we wszystkich rodzajach ruchów. Jednym z kluczowych elementów tej układanki jest kręgosłup, uchodzący za oś szkieletu. U dorosłego mężczyzny mierzy on około 75 cm, z kolei w przypadku kobiet 60–65. Patrząc na kręgosłup od góry, można zauważyć dwa zakrzywienia wypukłe do przodu (w segmentach lędźwiowym i szyjnym) oraz dwa zakrzywienia wypukłe do tyłu (w odcinkach piersiowym i krzyżowym). Zakrzywienia te zapewniają kręgosłupowi większą elastyczność w stosunku do tej samej struktury idealnie pionowej. Niestety mimo to, a także właśnie przez to, że kręgosłup uchodzi za rusztowanie dla całego ciała, jest strukturą bardzo podatną na urazy, w tym występowanie licznych stanów chorobowych. W ich niechlubny poczet wchodzą m.in.: wady wrodzone, zapalenia stawów / osteoporoza oraz guzy złośliwe i niezłośliwe.

Jeśli chodzi o badanie kręgosłupa, najczęściej korzysta się z diagnostyki obrazowej. Z pomocą przychodzi chociażby rezonans magnetyczny, za sprawą którego da się dokładnie uwidocznić jego strukturę, w tym wszystkie dyski i nerwy, a także przepukliny. Gdy kręgosłup działa nie do końca prawidłowo, najpowszechniejszym objawem staje się przewlekły ból. Nie zawsze oznacza on poważną  dolegliwość – może wynikać wyłącznie ze spiętych mięśni. Kluczem do prawidłowej diagnostyki zawsze jest wywiad lekarski, w którym określa się parametry takie jak: miejsce występowania bólu, jego promieniowanie i czas trwania, a także powiązane objawy. Niestety czasami środki doraźne są niewystarczające, a pacjent musi zostać poddany operacji (np. tej w wersji endoskopowej). Powszechnie termin „endoskopowa operacja kręgosłupa” uchodzi za przyjaźniejszy językowo synonim discektomii, czyli usunięcia przepukliny krążka międzykręgowego – nie jest to jednak precyzyjne określenie. Problem dotyka zwłaszcza osób w przedziale wiekowym 30–50 lat i cieszy się niechlubną popularnością zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Najważniejszym czynnikiem zmniejszającym ryzyko wystąpienia schorzeń kręgosłupa, głównie odcinka lędźwiowego, jest odpowiednia profilaktyka przeciążeń. Niestety teorię bywa trudno przekuć w praktykę. Ból przeważnie tłumaczymy szybkim tempem życia, stresem bądź przepracowaniem, nie zwracając uwagi na to, że może on stanowić wstęp do znacznie poważniejszych przypadłości.

Endoskopowe operacje kręgosłupa – wskazania do zabiegów

Zwyrodnienia nieleczone bądź leczone nieprawidłowo mogą odpowiadać nie tylko za przewlekłe bóle, ale też zaburzenia funkcji ruchowych bądź czuciowych kończyn – mogą wpływać na pracę narządów wewnętrznych, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do kalectwa. Do objawów dyskopatii zalicza się szczególnie mrowienie lub drętwienie rąk i nóg. Niepokojącym sygnałem są dolegliwości nieustępujące przez 2–3 tygodnie, mimo regularnego przyjmowania przez ten czas leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Wskazania neurochirurgiczne do małoinwazyjnej operacji endoskopowej zwykle są zbieżne z tymi kwalifikującymi do jej tradycyjnej wersji. Małoinwazyjna technika sprawia, że uszkodzenie mięśni przykręgosłupowych można ograniczyć do minimum, z kolei blizna pooperacyjna jest znacznie mniejsza. Taka metoda oferuje duży potencjał stosowania – zwłaszcza w odniesieniu do osób, które z racji przebytych chorób bądź wieku nie mogą zostać poddane operacji klasycznej (otwartej). Narzędziami wykorzystywanymi do diagnostyki endoskopowej są wzierniki o rurkowatym kształcie. Generalnie dzieli się je na dwie kategorie – endoskopy ze światłowodów, czyli giętkie, oraz endoskopy sztywne. Endoskopy sztywne, mimo że zapewniają dobrą widoczność, mają ograniczone zastosowania ze względu na krótki odcinek, na którym mogą być używane, oraz na znaczny dyskomfort, który sprawiają pacjentowi. Najnowsze endoskopy światłowodowe (giętkie), o mniejszym kalibrze, są lepiej tolerowane przez badanych, a przy tym pozwalają na obszerniejszą diagnostykę.

Lekarz może rekomendować do operacji endoskopowej w takich przypadkach jak: osteofity lędźwiowe, cieśń zachyłkowa, zespół końskiego ogona, martwica kości udowej, stenoza kanału kręgowego/otworu międzykręgowego, przerost więzadła żółtego czy chęć leczenia cyst stawów międzywyrostkowych. Ścieżkę terapeutyczną w tym zakresie dobiera neurochirurg. W celu pełnej diagnostyki przed przyjściem na wizytę niezbędne jest wykonanie rezonansu magnetycznego. Po tym, jak lekarz zakwalifikuje pacjenta do zabiegu, chory zostaje poproszony o wykonanie kompletu badań diagnostycznych krwi, a później skierowany na konsultację anestezjologiczną.

Metoda klasyczna a małoinwazyjna – porównanie

Nie tylko walory estetyczne przemawiają na korzyść metod małoinwazyjnych. Bardzo ważne jest uwzględnienie stopnia ewentualnych powikłań mogących wystąpić po poddaniu pacjenta klasycznej operacji kręgosłupa. Zalicza się do nich: dużą utratę krwi, uszkodzenie struktur nerwowych, utratę płynu rdzeniowo-kręgowego, uszkodzenie worka oponowego, destabilizację kręgosłupa, infekcje powierzchowne, zapalenie dysku lub opon mózgowych, wzrost deficytu ruchowego, a nawet nawrót przepukliny. Z racji krótkiego pobytu pacjenta na bloku operacyjnym i niewielkiej ingerencji w organizm operacja małoinwazyjna, wykonywana w środowisku soli fizjologicznej (co zapobiega m.in. powstawaniu zrostów tkankowych), niesie za sobą niskie ryzyko zaistnienia zdarzeń niepożądanych. Niestety nie każde schorzenie nadaje się do małoinwazyjnego leczenia operacyjnego. W przypadku dużych przepuklin taka terapia może być nieskuteczna.

Jak przebiega endoskopowa operacja kręgosłupa?

Operację można przeprowadzać w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. W zależności od operowanego obszaru pacjenta układa się w pozycji bocznej lub na brzuchu. Lekarz lekko nacina skórę – nacięcie ma ok. 0,5-1 mm. Dzięki temu tworzy kanał prowadzący do miejsca docelowego. Po odseparowaniu struktur otaczających obszar patologiczny neurochirurg wprowadza endoskop do pola zabiegowego i likwiduje źródło problemu. Jeśli chodzi o usunięcie przepukliny dysku, zabieg przeważnie trwa ok. 40 minut. Ból pooperacyjny zazwyczaj jest znikomy (obrzęk można łagodzić, schładzając okolice kręgosłupa), a czas rehabilitacji wynosi do 6 tygodni – to nawet o kilkanaście tygodni krócej niż w przypadku standardowej operacji. Z uwagi na fakt, że zabieg jest przeprowadzany w ramach tzw. chirurgii jednego dnia. Zawsze integralnym elementem skutecznego leczenia kręgosłupa jest rehabilitacja, polegająca na poprawie zakresu ruchu w stawie oraz wzmocnieniu mięśni. Dostęp do struktur zmienionych chorobowo lekarz jest w stanie uzyskać na różne sposoby. Oto one:

* dostęp tylny (międzyblaszkowy, interlaminarny) – to technika najmocniej zbliżona do klasycznej mikrodiscektomii, jeśli chodzi o ścieżkę dojścia do patologii w obrębie kręgosłupa. Operator wprowadza endoskop w okolice więzadła żółtego, a następnie nacina je, uzyskując dzięki temu dostęp do uciskanego korzenia nerwowego. Później jest w stanie odbarczyć (odciążyć) podrażnioną strukturę;

* dostęp boczny (przezotworowy, transforaminalny) – jest to technika rozpowszechniona najmocniej w przypadku „bocznego wypadnięcia dysku”. Niewielkie nacięcie, wykonane bocznie w stosunku do kręgosłupa, umożliwia chirurgowi wprowadzenie endoskopu poprzez otwór międzykręgowy i docelowe natrafienie na przepuklinę;

* dostęp tylno-boczny (tzw. selektywna/wewnątrzdyskowa endoskopowa discektomia) – w przypadku tej metody endoskop zostaje wprowadzony do wnętrza krążka międzykręgowego. Część dysku jest usuwana kleszczykami w wersji mikro.

Operacje endoskopowe to z pewnością przyszłość medycyny, nie tylko w obszarze kręgosłupa. Nie mniejszym zainteresowaniem endoskopia cieszy się w przypadku chirurgii podstawy czaszki, która należy do niezwykle wymagających terenów operacyjnych, z racji złożonych struktur sąsiadujących z wrażliwymi naczyniami i nerwami.