Wzrastająca świadomość wśród społeczeństwa na temat konsekwencji wynikających z zanieczyszczenia kosmetyków drobnoustrojami wymusza na ich producentach restrykcyjne przestrzeganie zasad higieny na każdym etapie procesu wytwórczego. Obecność mikroorganizmów w gotowych produktach może powodować w najlepszym przypadku jedynie zmiany organoleptyczne w kosmetykach zaś w najgorszym poważne  choroby wynikające z kontaktu bakterii chorobotwórczych ze skórą człowieka. Dlatego też bardzo ważne jest poprawne przeprowadzanie w zakładach produkcyjnych zarówno dezynfekcji powietrza, powierzchni, wody jak i antyseptyki rąk pracowników.

Dezynfekcja polega na usunięciu z powierzchni oraz ze środowiska form wegetatywnych bakterii i grzybów chorobotwórczych oraz zmniejszeniu ogólnej liczby pozostałych mikroorganizmów. Z kolei antyseptyka to hamowanie wzrostu drobnoustrojów ze skóry i błon śluzowych. Zabiegi te powinna poprzedzać sanityzacja, przez którą rozumie się zmniejszanie liczby mikroorganizmów przy użyciu środków myjących (2). Prawidłowe przeprowadzenie tych procesów w zakładach przemysłowych bezpośrednio wpływa na otrzymywanie produktów najwyższej jakości.

Możemy wyróżnić wiele grup związków chemicznych, które charakteryzują się aktywnością dezynfekcyjną oraz antyseptyczną i mogą wchodzić w skład preparatów o takim zastosowaniu. Są to m.in.: alkohole, aldehydy, związki utleniające, związki powierzchniowo czynne, chlorowce, pochodne biguanidyny, związki azotu. O wyborze odpowiedniego środka powinno decydować wiele czynników. Jednym z nich jest wykazywany stopień aktywności bójczej w stosunku do spodziewanych drobnoustrojów. Poniższa tabela (Tab. 1.) przedstawia aktywność wybranych związków chemicznych na poszczególne grupy mikroorganizmów.

Tab. 1.  Aktywność wybranych związków chemicznych na poszczególne grupy mikroorganizmów (1,2)

+działanie bójcze, - brak działania bójczego, +/- słabe działanie bójcze lub jego brak

Przy wyborze odpowiedniego preparatu poza stopniem jego aktywności bójczej istotną rolę powinno odgrywać jego potencjalne działanie w obecności materii organicznej oraz wpływ innych czynników fizycznych na jego skuteczność, co zostało przedstawione w tabeli 2 (Tab. 2.). Materia organiczna w wielu przypadkach znacznie obniża aktywność wielu związków chemicznych (dlatego też przed przystąpieniem do dezynfekcji należy wcześniej dane powierzchnie dokładnie umyć), natomiast zapewnienie odpowiedniego pH dla działania określonego związku może ją zwiększyć.

Tab. 2. Wpływ czynników fizycznych na działanie środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych (1)

Dobry preparat dezynfekcyjny ponadto powinien:

- działać w małym stężeniu przez krótki okres czasu w temperaturze otoczenia,

- być stabilny w wodzie twardej,

- dobrze rozpuszczać się w wodzie,

- wykazywać obojętność w stosunku do dezynfekowanych powierzchni,

- nie być toksyczny,

- nie posiadać zapachu,

- mieć korzystną cenę.

Dodatkowo, jeśli preparat dezynfekcyjny ma jednocześnie pełnić funkcję dobrego antyseptyka to powinien:

- być w postaci preparatu gotowego do użycia,

- mieć przyjemne właściwości organoleptyczne,

- być łagodny dla skóry (2)

            Kwestią oczywistą jest fakt, iż nie ma takich preparatów, które spełniałyby wszystkie powyżej wymienione czynniki dobrego środka dezynfekcyjnego i antyseptycznego. Przy ich wyborze należy zatem kierować się przede wszystkim intuicją i doświadczeniem a także typem dezynfekowanej powierzchni oraz spodziewaną liczbą i rodzajem drobnoustrojów. Należy przy tym pamiętać, że odpowiedni wybór właściwego preparatu dezynfekcyjnego czy antyseptycznego oraz jego poprawne używanie przyczynia się do uzyskiwania produktów najwyższej jakości.

Literatura:       

1. Stephen P. Denyer, Norman A. Hodges, Sean P. Gorman: Hugo & Russell’s Pharmaceutical Microbiology, 7^th Edition. Blackwell Science (2004)
2.Libudzisz Z., Kowal K., Żakowska Z.: Mikrobiologia techniczna. PWN (2008)

Magdalena Szemraj
Absolwentka Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. Magister biologii, specjalizacja Mikrobiologia. Obecnie zatrudniona na stanowisku asystent w Zakładzie Mikrobiologii Farmaceutycznej na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W swojej pracy naukowej zajmuje się badaniem bakterii wchodzących wskład flory fizjologicznej skóry człowieka. Z tego zakresu realizuje pracę doktorską.