Szampony są oparte na jednej fazie, gdzie podstawą jest wodna „mieszanka” składników oczyszczających (surfaktantów), które się pienią. Teoretycznie prosta mieszanka środka powierzchniowo czynnego i wody wystarczyłaby, aby umyć włosy i pozbyć się występujących na nich  zanieczyszczeń.

Jednak wśród składników, które są dodawane do szamponów, w celu osiągnięcia jego lepszych właściwości znajdują się m.in.:

- surfaktanty, czyli związki powierzchniowo czynne -  to związki, które maja zdolność do mieszania fazy olejowej z faza wodną. Efektem ich działania jest oczyszczanie skóry w wodnym środowisku. W oparciu o właściwości oczyszczające i pieniące związki powierzchniowo czynne dzielą się na pierwszorzędowe i drugorzędowe (czasami nazywane podstawowymi i wtórnymi). Pierwszorzędowe związki powierzchniowo czynne to kluczowe składniki w szamponach odpowiedzialne za tworzenie piany i oczyszczanie z cząstek brudu. Słabo pieniące się surfaktanty, takie jak na przykład kokoamidopropylobetaina lub sulfobursztynian są stosowane w celu zmniejszenia podrażnień (np. pieczenia oczu). Ponadto, niektóre surfaktanty (np. betainy) mają również wpływ na związki kondycjonujące. Tak więc mieszanina pierwszorzędowych i drugorzędowych związków powierzchniowo czynnych z wodą jest podstawą każdego szamponu.

- zagęszczacze - nikt nie chce używać rzadkiego szamponu. Zagęszczacze są uznawane jako składniki nadające odpowiednia konsystencję. Istnieje kilka sposobów, aby zagęścić szampon. Bardzo skuteczne są sole (chlorek sodu) zwiększające lepkość. Również do tego celu jest stosowany chlorek amonowy, który może być połączony tylko z sulfonianami lub siarczanami. Ważne jest to, aby dodać odpowiednią ilość soli, gdyż za dużo spowoduje, iż szampon straci swoją jednolitą konsystencję. Innym skutecznym składnikiem zagęszczającym jest guma, między innymi: guma ksantanowa, guma Guar oraz guma celulozowa. Gumy mogą również być wykorzystywane jako stabilizatory piany i związki zawieszające inne nierozpuszczalne cząstki, takie jak pigmenty czy pirytonian cynku (składnik przeciwłupieżowy).

- związki kondycjonujące - obecnie praktycznie wszystkie szampony zawierają składniki kondycjonujące. Konsumenci oczekują, że ich włosy będą gładkie i miłe w dotyku po umyciu. Najczęstszymi stosowanymi środami kondycjonującymi są czwartorzędowe środki powierzchniowo czynne, które posiadają ładunek dodatni, co neutralizuje statyczną energię elektryczną . Związki te posiadają w swojej budowie grupy tłuszczowe, które są odpowiedzialne za ułatwianie rozczesywania mokrych włosów i połysk.

- stabilizatory piany - większość ludzi myśli, że jeżeli podczas mycia włosów tworzy się mała ilość piany to ich włosy będą słabo oczyszczone. Mimo tego, że nie jest to prawdą, i tak konsumenci lubią jak wytwarza się jej dużo. Wśród najczęściej stosowanych stabilizatorów piany oraz spieniaczy wyróżnia się: gumy (np. guar lub ksantanowa), sarkozyniany i mleczany.

- związki nadające perłowy wygląd szamponu– perłowy wygląd szamponu jest uważany przez większość konsumentów jako „bogatszy” w składniki. Najczęściej stosowanymi składnikami są  stearynian glikolu i distearynian glikolu.

- konserwanty - każdy szampon musi zawierać konserwanty, gdyż bez nich nadawałby się do użycia tylko przez kilka dni. Głównie są wykorzystywane alkohol benzylowy oraz pochodne mocznika.

- związki zapachowe, substancje barwiące, składniki aktywne – pomimo, że pigmenty i związki zapachowe nie są niezbędnymi składnikami, aby otrzymać szampon o dobrych właściwościach, dodaje się je w celu przyjemniejszego stosowania. Natomiast składniki aktywne, takie jak witaminy lub wyciągi z roślin poprawiają właściwości szamponów.